Commissie geeft zes lidstaten groen licht voor maximaal 1 miljard euro staatssteun voor het eerste belangrijke project van gemeenschappelijk Europees belang in de gezondheidssector

De Europese Commissie heeft op grond van EU-staatssteunregels toegestemd met het eerste belangrijke project van gemeenschappelijk Europees belang (“IPCEI”) voor de ondersteuning van onderzoek, innovatie, de eerste industriële toepassing van gezondheidsproducten en innovatieve productieprocessen van farmaceutische producten. Dit IPCEI zal vooral bijdragen aan de doelen van de Europese gezondheidsunie door op een innovatieve manier ziekten aan te pakken waarvoor geen toereikende preventie of behandeling bestaan, en de voorbereiding van de EU op nieuwe gezondheidsbedreigingen te verbeteren.

Dit project, “IPCEI Med4Cure” is ingediend door zes lidstaten: België, Frankrijk, Hongarije, Italië, Slowakije en Spanje.

De lidstaten verstrekken maximaal 1 miljard euro aan overheidsfinanciering, wat naar verwachting nog eens 5,9 miljard euro aan particuliere investeringen zal genereren. In het kader van dit IPCEI zullen dertien ondernemingen met activiteiten in een of meer lidstaten, waaronder negen kleine en middelgrote ondernemingen, veertien zeer innovatieve projecten uitvoeren.

IPCEI Med4Cure betreft onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten voor alle belangrijke fasen van de farmaceutische waardeketen, van de verzameling en bestudering van cellen, weefsels en andere monsters tot duurzame productietechnologieën van baanbrekende therapieën, inclusief gepersonaliseerde behandelingen, en tot de toepassing van geavanceerde digitale technologieën.

Het project moet de medische vooruitgang versnellen en de veerkracht van de gezondheidsindustrie in de EU vergroten door de ontdekking van geneesmiddelen te bespoedigen, met name voor onvervulde medische behoeften zoals zeldzame ziekten, en innovatieve en duurzamere productieprocessen voor farmaceutische producten te ontwikkelen. Deze ontwikkelingen zullen de kwaliteit van de gezondheidszorg en de voorbereiding van de EU op nieuwe gezondheidsbedreigingen verbeteren en bijdragen aan de groene transitie.

Het hele IPCEI moet in 2036 voltooid zijn, waarbij de termijnen variëren naargelang van de afzonderlijke projecten en de betrokken bedrijven. Volgens de deelnemende lidstaten zal het waarschijnlijk ongeveer 6000 directe en indirecte banen opleveren.

Beoordeling door de Commissie

De Commissie heeft het voorgenomen project getoetst aan de EU-staatssteunregels, meer bepaald aan haar mededeling over belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang uit 2021 (“IPCEI-mededeling”). Particuliere initiatieven om baanbrekende innovatie te steunen, komen soms niet van de grond door de aanzienlijke risico's die aan dat soort projecten verbonden zijn. In die situaties kunnen lidstaten dankzij de IPCEI-regels samen de kloof dichten om dit marktfalen aan te pakken. Tegelijk zorgen de IPCE-regels ervoor dat de EU-economie als geheel er voordeel bij heeft en dat mogelijke verstoringen van de mededinging worden beperkt.

De Commissie concludeert dat IPCEI Med4Cure voldoet aan alle voorwaarden in de mededeling. De Commissie concludeert in het bijzonder het volgende:

• Het IPCEI Med4Cure draagt rechtstreeks bij aan het realiseren van verschillende EU-doelstellingen voor een groenere, veiligere en veerkrachtigere economie en een toegankelijker gezondheidszorg. Deze doelen staan in belangrijke beleidsinitiatieven van de EU, zoals de geactualiseerde industriestrategie, de Europese gezondheidsunie, waaronder de farmaceutische strategie voor Europa en het Europees kankerbestrijdingsplan, evenals de nieuwe Europese onderzoeksruimte en de Green Deal.
• Alle veertien projecten die deel uitmaken van het IPCEI zijn zeer ambitieus: ze richten zich op het ontwikkelen van technologieën die verder gaan dan wat de markt momenteel biedt en zullen zorgen voor belangrijke verbeteringen, vooral op het gebied van diagnostische oplossingen en het beheer van zeldzame ziekten, antimicrobiële resistentie en kanker.
• Het IPCE kent ook aanzienlijke technologische en financiële risico's: daarom is overheidssteun nodig om bedrijven te stimuleren investeringen te doen.
• Steun aan individuele bedrijven blijft beperkt tot wat noodzakelijk en evenredig is en de mededinging niet buitensporig verstoort. De Commissie heeft zich er met name van verzekerd dat de totale voorgenomen maximumbedragen aan steun in overeenstemming zijn met de subsidiabele kosten van de projecten en de “financieringskloof” ervan. Indien grote, door het IPCEI bestreken projecten erg succesvol blijken en extra netto-opbrengsten opleveren, zullen de bedrijven een deel van de ontvangen steun aan de betrokken lidstaten teruggeven (terugvorderingsmechanisme).
• De deelnemende bedrijven zullen de resultaten van het project breed delen met de Europese wetenschappelijke gemeenschap en sectoren die geen deel uitmaken van het IPCEI, onder meer via conferenties, publicaties, toegang tot proef- en productiefaciliteiten of licenties voor intellectuele-eigendomsrechten. Een en ander zal in heel Europa positieve spillovereffecten opleveren.

Op grond van dit alles concludeerde de Commissie dat het project in overeenstemming is met de EU-staatssteunregels.

Financiering, deelnemers en structuur van het IPCEI

Het IPCEI omvat 14 projecten van 13 bedrijven. Deze projecten zullen voor meer dan 70 geplande samenwerkingsverbanden zorgen.

Onderstaande afbeelding toont de algemene structuur van IPCEI Med4Cure, inclusief de afzonderlijke workflow:

De veertien projecten maken deel uit van het bredere IPCEI Med4Cure-ecosysteem, waarbij ook elf geassocieerde partners in vier lidstaten (België, Nederland, Polen en Spanje) betrokken zijn.

Daarnaast zijn er ongeveer 175 indirecte partners; bedrijven of onderzoeksorganisaties die baat zullen hebben bij de verschillende verspreidingsactiviteiten van het IPCEI Med4Cure.

Onderstaande afbeelding toont de algemene structuur van IPCEI Med4Cure en het bredere ecosysteem, inclusief de afzonderlijke projecten:

Spanje heeft zijn deelname aan het IPCEI Med4Cure opgenomen in het herstel- en veerkrachtplan en kan zijn projecten gedeeltelijk via de herstel- en veerkrachtfaciliteit financieren.

Meer informatie over de steunbedragen voor individuele deelnemers zal beschikbaar zijn in de openbare versie van het besluit van de Commissie, zodra vertrouwelijkheidskwesties met de lidstaten en derde partijen zijn opgelost.

Achtergrond

In maart 2022 ondertekenden 16 lidstaten een gezamenlijk manifest voor een IPCEI op gezondheidsgebied, waarin zij hun steun uitspraken voor een IPCEI ter bevordering van de innovatie in productietechnologieën voor geneesmiddelen en de strijd tegen antimicrobiële resistentie, zeldzame ziekten en nieuwe bedreigingen voor de gezondheid, en voor de ontwikkeling van cel- en gentherapieën.

Naast het IPCEI Med4Cure heeft de Commissie vandaag ook het IPCEI Hy2Move goedgekeurd. De besluiten van de Commissie gaan over de het negende en tiende geïntegreerde IPCEI. Deze projecten zijn op grond van de EU-staatssteunregels goedgekeurd, en op basis van de IPCEI-mededeling van 2021, waarin criteria staan op grond waarvan verschillende lidstaten transnationale projecten van strategisch belang voor de EU kunnen steunen overeenkomstig artikel 107, lid 3, punt b), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. De mededeling wil lidstaten aansporen om uiterst innovatieve projecten te steunen die een duidelijke bijdrage leveren aan economische groei, banen en het concurrentievermogen.

De IPCEI-mededeling is een aanvulling op andere staatssteunregels zoals de algemene groepsvrijstellingsverordening en de kaderregeling betreffende staatssteun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie. Hiermee kunnen innovatieve en groene projecten worden gesteund terwijl mogelijke verstoringen van de mededinging beperkt blijven.

In het kader van de inspanningen om een transparant, inclusief en sneller ontwerp van IPCEI's te ondersteunen, heeft de Commissie op 17 mei 2023 een gedragscode gepubliceerd op de speciale IPCEI-website van DG Concurrentie. Daarnaast heeft de Commissie een gezamenlijk Europees forum voor belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (JEF-IPCEI) opgericht. Doel van dit forum is gebieden in kaart te brengen die van strategisch belang zijn voor mogelijke toekomstige IPCEI's en de effectiviteit van het IPCEI-proces te verbeteren. Het JEF-IPCEI bestaat uit deskundigen van de lidstaten en de diensten van de Commissie, en uit vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, de academische wereld en eventuele andere belanghebbenden.

Om de IPCEI's verder te stroomlijnen en te vereenvoudigen, heeft de Commissie op 23 juni 2023 een wijziging van de algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV) ingevoerd, waarbij O&O-projecten voor meerlandenprojecten, zoals IPCEI's, tot maximaal 50 miljoen euro steun kunnen krijgen zonder dat zij bij de Commissie hoeven te worden aangemeld. Tegelijkertijd blijven deze projecten deel uitmaken van het IPCEI-ecosysteem.

De niet-vertrouwelijke versies van de besluiten zijn, zodra eventuele vertrouwelijkheidskwesties zijn opgelost, onder de zaaknummers SA.105088 (België), SA.104974 (Frankrijk), SA.105126 (Hongarije), SA.105085 (Italië), SA.105097 (Slowakije) en SA.105098 (Spanje) beschikbaar in het Staatssteunregister op de website van DG Concurrentie. Een overzicht van de recentste staatssteunbesluiten die op internet en in het Publicatieblad van de EU zijn bekendgemaakt, is te vinden in de elektronische nieuwsbrief State Aid Weekly e-News.