Meer documenten
Vragen en antwoorden over de bijgewerkte aanbeveling betreffende rookvrije ruimten*
Waarom stelt de Commissie een nieuwe aanbeveling betreffende rook- en aerosolvrije ruimten voor?
De Commissie stelt voor om de Aanbeveling van de Raad van 2009 betreffende rookvrije ruimten bij te werken in het licht van nieuwe marktontwikkelingen en trends in nieuwe producten.
De aanbeveling heeft een breder toepassingsgebied, dat nieuwe producten zoals elektronische sigaretten en verhitte tabaksproducten omvat. Het marktaandeel, de aantrekkingskracht en het gebruik van deze producten zijn de afgelopen jaren toegenomen, met name onder jongeren.
De aanbeveling breidt de reikwijdte van het beleid inzake rookvrije ruimten ook uit tot belangrijke gebieden in de open lucht. Het gaat onder meer om openbare speeltuinen, amusementsparken, zwembaden, haltes van het openbaar vervoer en stations, buitenruimten van gebouwen waar gezondheidszorg wordt verstrekt of onderwijs wordt gegeven, en openbare gebouwen.
Het doel van deze bijwerking is om mensen in de hele EU, en met name kinderen en jongeren, beter te beschermen tegen blootstelling aan secundaire rook en aerosolen. Tegelijkertijd ondersteunt de bijwerking ook de denormalisering van het gebruik van traditionele tabak en nieuwe producten en ontmoedigt zij het roken en de verslaving aan nicotine onder jongeren. De bijwerking heeft ook tot doel een positieve bijdrage te leveren aan de totstandbrenging van een “tabaksvrije generatie” in Europa, zoals vastgesteld in het Europees kankerbestrijdingsplan.
Waarom moeten meer plaatsen, waaronder buitenruimten, rookvrije ruimten worden?
Mensen worden vaak in hoge mate blootgesteld aan secundaire rook en aerosolen in ruimten die zich deels of volledig in de open lucht bevinden. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kunnen zowel secundaire rook als emissies van nieuwe producten aanzienlijke schadelijke gevolgen voor de gezondheid hebben.
Blootstelling aan secundaire rook van tabaksproducten brengt aanzienlijke gezondheidsrisico's met zich mee, waaronder longkanker, chronische ademhalingsproblemen en hart- en vaatziekten. Volgens schattingen zijn bijvoorbeeld ongeveer 9 % van alle gevallen van hart- en vaatziekten en meer dan 2 % van de overlijdens als gevolg daarvan in Europa te wijten aan blootstelling aan secundaire rook. Het risico op hartziekten kan met wel 25-30 % toenemen voor niet-rokers die op het werk of thuis secundaire rook inademen. Secundair roken kan ook het totale risico op kanker met wel 16 % verhogen voor mensen die nooit hebben gerookt.
Nieuwe producten stellen omstanders ook bloot aan kwantificeerbare niveaus van belangrijke verontreinigende stoffen en de blootstelling aan secundaire aerosolen kan in verband worden gebracht met aandoeningen van de luchtwegen en cardiovasculaire afwijkingen.
In een recent Eurobarometer-verslag verklaarde 74 % van alle respondenten al te maken hebben gehad met mensen die op terrassen in de open lucht roken. Het is verontrustend dat 42 % van de respondenten aangaf te maken hebben gehad met mensen die roken in buitenruimten die voor kinderen en jongeren bestemd zijn. Daarnaast heeft 49 % van de respondenten meegemaakt dat mensen nieuwe producten (bv. elektronische sigaretten) gebruiken in ruimten die voor kinderen en jongeren bestemd zijn.
In de herziene aanbeveling worden de lidstaten dan ook aangespoord om mensen, en met name kinderen en jongeren, beter te beschermen tegen de gevolgen van secundaire rook en aerosolen in specifieke buitenruimten.
Is er bewijs dat producten zoals elektronische sigaretten en verhitte tabak negatieve gevolgen voor de gezondheid hebben?
Blootstelling aan secundaire aerosolen heeft mogelijk schadelijke gevolgen voor de gezondheid. De WHO stelt in haar verslagen over de wereldwijde tabaksepidemie vast dat er een verband is tussen secundaire emissies van nieuwe producten en ernstige aandoeningen van de luchtwegen en cardiovasculaire afwijkingen bij omstanders. Omstanders kunnen ook worden blootgesteld aan ongezonde niveaus van giftige en verontreinigende stoffen.
Bovendien houdt het gebruik van nieuwe producten verband met een verhoogd risico op nicotineverslaving en kan het aanzetten tot het gebruik van traditionele tabaksproducten. Om tegen 2040 een tabaksvrije generatie tot stand te brengen, is het van cruciaal belang dat de sociale acceptatie van het gebruik van tabak en producten die nicotine afgeven, afneemt en dat wordt voorkomen dat jongeren beginnen te roken.
Hoe gaat de Commissie de lidstaten bij de uitvoering van deze aanbeveling ondersteunen?
De aanbevelingen om de risico's van blootstelling aan secundaire rook en aerosolen aan te pakken, zijn gericht tot de lidstaten, die wordt aanbevolen deze via hun nationale beleid uit te voeren.
De Commissie verbindt zich er echter toe de lidstaten op alle mogelijke manieren te helpen bij hun inspanningen om burgers beter tegen de schadelijke blootstelling aan rook en aerosolen te beschermen en om het gebruik van traditionele tabak en nieuwe producten zoals elektronische sigaretten en verhitte tabaksproducten te denormaliseren.
Via het EU4Health-programma verstrekt de Commissie financiering, waaronder een rechtstreekse subsidie van 16 miljoen euro, om de lidstaten bij de uitvoering van de aanbevolen maatregelen te ondersteunen. De Commissie heeft in het kader van het Horizon-programma ook onderzoek naar tabaks- en nicotinebestrijding en verslavingspreventie ondersteund, met een totale begroting van meer dan 80 miljoen euro.
De Commissie zal ook de samenwerking en de uitwisseling van beste praktijken tussen de lidstaten op het gebied van nationale rookvrije programma's en strategieën bevorderen en zal nationale maatregelen ondersteunen om ervoor te zorgen dat de aanbevolen maatregelen worden uitgevoerd en gehandhaafd.
Daarnaast zal de Commissie een preventietoolkit ontwikkelen om kinderen en jongeren beter tegen de schadelijke gevolgen van roken en nicotine te beschermen, waarin ook het verband tussen lichamelijke en geestelijke gezondheid aan bod zal komen.
Zijn de economische gevolgen van de herziene aanbeveling voldoende beoordeeld?
Aan de hand van een effectbeoordeling en een evaluatiestudie heeft de Commissie vastgesteld dat de potentiële negatieve gevolgen (derving van belastinginkomsten, uitvoeringskosten enz.) niet opwegen tegen de positieve economische gevolgen van dergelijke verboden in openbare ruimten.
De positieve economische gevolgen zijn onder meer een toename van het aantal klanten en de klanttevredenheid in de horeca en voordelen op het gebied van de volksgezondheid, zoals lagere medische kosten en minder uitgaven voor gezondheidszorgstelsels.
De Commissie heeft in de effectbeoordeling gekeken naar de economische gevolgen van het beleid inzake rookvrije ruimten voor de horeca in verschillende lidstaten en deze werden over het geheel genomen positief of neutraal geacht. Dit werd bevestigd door de in 2021 verrichte evaluatiestudie.
Zo heeft Hongarije in 2012 strengere nationale maatregelen ingevoerd om de blootstelling aan secundaire rook tot een minimum te beperken, wat heeft geleid tot een toename van het aantal horecagelegenheden (d.w.z. restaurants, drinkgelegenheden, muziekclubs), tot een stijging van de inkomsten in de horeca, en tot een toename van het aantal gasten en een stijging van de inkomsten in de accommodatiesector.
In Ierland, dat in 2004 als eerste land een alomvattend rookverbod heeft ingevoerd, was het totale economische effect op bars na de uitvoering van het verbod verwaarloosbaar.
Het economische deel van de effectbeoordeling bij het voorstel van de Commissie voor een aanbeveling van de Raad betreffende rookvrije ruimten van 2009 vormt ook voor de huidige herziening van de aanbeveling een geldige basis, aangezien de voorgestelde bijwerking het toepassingsgebied van de aanbeveling gedeeltelijk uitbreidt. Dezelfde algemene economische logica kan op de uitbreiding van de aanbeveling worden toegepast. Ook het resultaat van de evaluatiestudie van 2021 ondersteunt de uitbreiding.
De conclusie, die werd bevestigd, is dat eventuele negatieve economische gevolgen niet zullen opwegen tegen de voordelen voor de volksgezondheid, de maatschappij en het milieu.
Welke andere maatregelen heeft de Commissie genomen om de doelstelling om tegen 2040 een tabaksvrije generatie tot stand te brengen, te verwezenlijken?
Het Europees kankerbestrijdingsplan is tot dusver de meest ambitieuze EU-agenda wat kanker betreft. Het toont aan dat er een zeer sterk politiek engagement is voor de bestrijding van kanker. Het plan heeft tot doel de ziektelast van kanker in de EU te verminderen door de nadruk te leggen op preventie, vroegtijdige opsporing, behandeling en overleving. Wat tabak betreft, bevat het plan de doelstelling om tegen 2040 een tabaksvrije generatie tot stand te brengen, wat betekent dat slechts 5 % van de EU-bevolking tabaksproducten zal gebruiken, tegenover 25 % in 2021.
Ook het door de EU gefinancierde initiatief “Samen gezonder” pakt tabaksgebruik aan, namelijk door gemeenschappelijke risicofactoren voor kanker en andere niet-overdraagbare ziekten aan te pakken.
De Commissie heeft in 2022 overeenkomstig de tabaksproductenrichtlijn een verbod op verhitte tabak met een aroma vastgesteld en verplichte etiketteringsvoorschriften voor verhitte tabaksproducten ingevoerd.
De Commissie voert momenteel een uitgebreide evaluatie uit van het wetgevingskader voor de bestrijding van het tabaksgebruik, waaronder de tabaksproductenrichtlijn, de tabaksreclamerichtlijn en andere daarmee verband houdende beleidsmaatregelen ter bestrijding van het tabaksgebruik in de hele EU. Of de tabaksproductenrichtlijn wordt herzien, hangt af van het resultaat van die evaluatie.
Meer informatie
Voorstel voor een aanbeveling van de Raad betreffende rook- en aerosolvrije ruimten
Factsheet “Europees kankerbestrijdingsplan”
* Bijgewerkt op 19.9.2024.