Commissie intensiveert steun voor lidstaten om de veiligheid van de EU te versterken en de inzet van migratie als wapen tegen te gaan

Vandaag stelt de Commissie een mededeling vast om de lidstaten te ondersteunen bij het bestrijden van hybride dreigingen die voortvloeien uit de inzet van migratie als wapen door Rusland en Belarus en bij het versterken van de veiligheid aan de buitengrenzen van de EU.

De ernstige en hardnekkige aard van de hybride dreigingen die uitgaan van Rusland en Belarus aan de oostgrens van de EU vormen nieuwe uitdagingen voor de EU. Om de veiligheid en de territoriale integriteit in deze uitzonderlijke context te waarborgen, moeten de lidstaten die grenzen aan Rusland en Belarus, doortastend kunnen optreden. Dit vraagt om een krachtiger reactie van de EU, met volledige inachtneming van het EU-recht en het internationaal recht.

Voorzitter Von der Leyen: “We hebben een nieuwe beslissende stap gezet om onze lidstaten in de frontlinie te ondersteunen bij de bestrijding van hybride dreigingen als gevolg van de onaanvaardbare inzet van migratie als wapen door Rusland en Belarus. Met name landen die grenzen aan Rusland en Belarus, zoals Finland met zijn 1 340-kilometergrens met Rusland, staan voor de zware uitdaging om de veiligheid van de Unie en de territoriale integriteit van de lidstaten te waarborgen. Vandaag bieden wij deze landen verdere steun, waaronder nog eens 170 miljoen aan extra financiering voor de modernisering van elektronisch bewakingsmaterieel, de verbetering van telecommunicatienetwerken, de uitrol van mobiele detectieapparatuur en de bestrijding van indringing van drones. Autocraten mogen nooit onze Europese waarden tegen ons gebruiken.”

De mededeling van vandaag ondersteunt de lidstaten door het kader vast te stellen voor maatregelen die moeten voorkomen dat Rusland en Belarus de beginselen en waarden van de EU tegen de EU gebruiken.

1. De uitdagingen aan de landbuitengrenzen van de EU met Rusland en Belarus en de bedreiging voor de veiligheid van de Unie in kaart brengen: Rusland en Belarus maken misbruik van mensen, door hen te gebruiken in een vijandige daad, zonder rekening te houden met hun kwetsbaarheid. Zij gebruiken deze hybride oorlogvoering als politiek instrument om onze samenlevingen te destabiliseren, de eenheid van de EU te ondermijnen en de veiligheid en integriteit van het Schengengebied en de veiligheid van de Unie als geheel in gevaar te brengen. In overeenstemming met het standpunt van de Europese Raad steunt de Commissie met de mededeling van vandaag de lidstaten om te voorkomen dat Rusland en Belarus de Europese beginselen en waarden, waaronder het recht op asiel, tegen de EU gebruiken.
2. De beleidsrespons en operationele ondersteuning van de EU versterken: De EU heeft reeds verschillende stappen ondernomen om de instrumentalisering van migranten door Belarus in Letland, Litouwen en Polen in 2021 en door Rusland aan zijn grens met Finland tegen te gaan. De financiële, operationele en diplomatieke inspanningen, ook met de landen van herkomst en doorreis, werden snel opgevoerd.
   Om de grensbewaking aan de grenzen met Rusland en Belarus verder te verbeteren, stelt de Commissie nu extra financiering ter beschikking voor in totaal 170 miljoen euro: 150 miljoen euro via het instrument voor grensbeheer en visa (BMVI) en nog eens 20 miljoen euro uit de thematische faciliteit van het BMVI voor een uitgebreidere geografische spreiding. Deze middelen zullen dienen voor steun aan Estland voor 19,4 miljoen euro, Finland voor 50 miljoen euro, Letland voor 17 miljoen euro, Litouwen voor 15,4 miljoen euro, Polen voor 52 miljoen euro en Noorwegen voor 16,4 miljoen euro ten behoeve van de modernisering van elektronisch bewakingsmaterieel, de verbetering van telecommunicatienetwerken, de uitrol van mobiele detectieapparatuur en de bestrijding van indringing van drones, en daardoor zorgen voor realtime situationeel bewustzijn en de mobiliteit van grenspatrouilles verbeteren.
3. Het rechtskader vaststellen: De lidstaten zijn verplicht de buitengrenzen van de EU te beschermen. Tegelijkertijd moeten zij de grondrechten en het beginsel van non-refoulement eerbiedigen. Gezien de ernstige aard en het voortduren van de bedreiging voor de veiligheid van de EU en de territoriale integriteit van de lidstaten aan de buitengrenzen van de EU met Rusland en Belarus, kunnen de lidstaten zich op Verdragsbepalingen beroepen om bij wijze van uitzondering en onder strikte voorwaarden verder te gaan dan wat is bepaald in secundaire EU-wetgeving onder toezicht van het Hof van Justitie. Dit kan maatregelen omvatten die kunnen leiden tot ernstige aantasting van de grondrechten, zoals het recht op asiel en de daarmee samenhangende waarborgen die onder de vereisten van het Handvest vallen. De mededeling van vandaag schetst de voorwaarden voor dergelijke maatregelen, die evenredig moeten zijn, beperkt moeten blijven tot wat strikt noodzakelijk is in duidelijk omschreven gevallen, en tijdelijk moeten zijn.
4. De samenwerking met de Unie en andere lidstaten intensiveren: De Commissie moedigt de lidstaten aan alle belangen die op het spel staan, zorgvuldig tegen elkaar af te wegen en gebruik te maken van alle mogelijkheden die de rechtsorde van de Unie biedt bij het nemen van uitzonderlijke maatregelen om hybride aanvallen met migratie als wapen aan te pakken. In het licht van het beginsel van loyale samenwerking wordt de lidstaten verzocht nauw samen te werken met de Unie en andere lidstaten. Coördinatie tussen naburige lidstaten is ook noodzakelijk om de samenhang en doeltreffendheid van alle maatregelen te waarborgen.

Volgende stappen

De Commissie zal de lidstaten altijd steunen bij hun inspanningen om te zorgen voor een veilige en beveiligde Unie met een volledig functionerend Schengengebied, ten behoeve van alle EU-burgers en met volledige eerbiediging van de grondrechten. De lidstaten worden aangemoedigd gebruik te maken van alle mogelijkheden die de EU-wetgeving biedt. De Commissie is bereid om samen te werken met de lidstaten die uitzonderlijke maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat alle relevante overwegingen in aanmerking worden genomen.

Achtergrond

In 2024 namen de irreguliere binnenkomsten aan de grens tussen de EU en Belarus — met name de Pools-Belarussische grens — aanzienlijk toe, namelijk met 66 % ten opzichte van 2023. 90 % van de migranten die illegaal de Pools-Belarussische grens oversteken, heeft een Russisch studenten- of toeristisch visum.

De EU heeft de meest betrokken lidstaten al aanzienlijke steun geboden en een breed scala aan maatregelen genomen om de paraatheid van de EU om deze dreiging het hoofd te bieden, te vergroten. Dit omvatte financiële en operationele steun en diplomatieke en outreach-inspanningen (ook met landen van herkomst en doorreis).

De Commissie heeft in 2021 ook maatregelen voorgesteld tegen transportondernemingen die zich met migrantensmokkel inlaten, en in 2023 de richtlijn tot vaststelling van minimumvoorschriften ter voorkoming en bestrijding van hulpverlening bij illegale binnenkomst, illegale doortocht en illegaal verblijf. De Commissie staat klaar om met het Europees Parlement en de Raad samen te werken om snel vooruitgang te boeken bij de goedkeuring van deze voorstellen.

Meer informatie

Mededeling over de bestrijding van hybride dreigingen als wapen tegen migratie en de versterking van de veiligheid aan de buitengrenzen van de EU

Middelen van het instrument voor grensbeheer en visa (BMVI)):