De Commissie en hoge vertegenwoordiger Kaja Kallas verwelkomen een belangrijke stap om Rusland ter verantwoording te roepen voor zijn aanvalsoorlog tegen Oekraïne*
Vandaag hebben juridische topdeskundigen van de Europese Commissie, de Europese Dienst voor extern optreden, de Raad van Europa, Oekraïne en 37 staten de juridische basis gelegd voor de oprichting van een speciaal tribunaal voor het misdrijf agressie tegen Oekraïne. De deelnemers hebben ook de belangrijkste elementen uiteengezet van het “Schuman-ontwerpstatuut”, de belangrijkste juridische tekst over de werking van het speciaal tribunaal.
Voorzitter Ursula von der Leyen: “Toen Rusland ervoor koos zijn tanks over de Oekraïense grenzen te laten rollen, en aldus het VN-Handvest schond, beging het een van de ernstigste misdaden: het misdrijf agressie. Maar het recht zal zijn loop hebben. Er zal recht worden gedaan aan Oekraïne. Wij hebben de juridische basis gelegd voor een speciaal tribunaal. Overigens kan van recht geen sprake zijn zonder schadevergoeding. Rusland moet ter verantwoording worden geroepen voor zijn agressie – en het zal moeten betalen. We hebben een eerste stap gezet om een vorderingencommissie in het leven te roepen, waarbij ook de EU betrokken is. Dit nieuwe orgaan zal zich buigen over de in het schaderegister opgenomen vorderingen.”
Wanneer het tribunaal eenmaal operationeel is, zal het bevoegd zijn om Russische politieke en militaire leiders, die de grootste verantwoordelijkheid dragen voor het misdrijf agressie, ter verantwoording te roepen. De bijeenkomst van vandaag is een doorbraak in een voortgaand proces dat ervoor moet zorgen dat verantwoording wordt afgelegd voor het misdrijf agressie tegen Oekraïne en dat het internationale strafrechtstelsel wordt gehandhaafd.
De Europese Commissie heeft vandaag ook een aanbeveling aan de Raad aangenomen om deel te nemen aan de formele onderhandelingen over de oprichting van een internationale commissie vorderingen voor Oekraïne. Deze commissie vorderingen wordt verantwoordelijk voor het evalueren en beoordelen van vorderingen uit het schaderegister, het beslissen over de rechtmatigheid van die vorderingen en het per geval bepalen van de verschuldigde schadevergoeding. De oprichting van de commissie vorderingen zal een belangrijke stap vooruit zijn om te komen tot schadeloosstelling van slachtoffers van de oorlog.
De commissie vorderingen zal voortbouwen op de werkzaamheden in verband met het schaderegisterwaarin schade, verlies of letsel als gevolg van de agressie van de Russische Federatie tegen Oekraïne wordt bijgehouden.
Volgende stappen
Het speciaal tribunaal zal worden ingesteld bij een overeenkomst tussen de regering van Oekraïne en de Raad van Europa. Het zal zijn jurisdictie aan Oekraïne ontlenen. De Raad van Europa wordt belast met de procedure voor de aanneming en ondertekening van de ontwerp-rechtsinstrumenten die nodig zijn voor de oprichting van het speciaal tribunaal.
Voor de commissie vorderingen zal de eerste onderhandelingsronde over het internationale instrument eind maart 2025 van start gaan.
Achtergrond
Wanneer het speciaal tribunaal voor het misdrijf agressie tegen Oekraïne eenmaal is opgericht, zullen de Oekraïense nationale autoriteiten lopende binnenlandse onderzoeken en vervolgingen in verband met het misdrijf agressie kunnen doorverwijzen naar de aanklager van het speciaal tribunaal, en relevante informatie en bewijsstukken kunnen doorgeven die zijn verzameld in het kader van de werkzaamheden van het Internationaal Centrum voor de vervolging van het misdrijf agressie (ICPA).
Dankzij de oprichting van het tribunaal binnen het institutionele kader van de Raad van Europa, de betrokkenheid van internationale rechters en het toepasselijke internationale recht zullen de strafprocedures worden gevoerd met inachtneming van de hoogste procedurele waarborgen en het toepasselijke internationale recht inzake de mensenrechten.
Tijdlijn
- Op 24 februari 2022 startte Rusland zijn niet-uitgelokte en illegale grootschalige aanvalsoorlog tegen Oekraïne, in strijd met de op regels gebaseerde internationale orde, gemeenschappelijke beginselen en regels, en het VN-Handvest.
- In maart 2022 werd met de steun van Eurojust een gemeenschappelijk onderzoeksteam van de EU opgericht voor de bestrijding van ernstige internationale misdrijven die in Oekraïne zijn gepleegd. Na de ontdekking van wreedheden in Boetsja en andere bevrijde gebieden van Oekraïne heeft de Commissie toegezegd het onderzoek naar en de vervolging van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in Oekraïne te zullen ondersteunen.
- In mei 2022 hechtten de medewetgevers hun goedkeuring aan het voorstel van de Commissie ter versterking van het mandaat van Eurojust om bewijzen van oorlogsmisdaden te verzamelen en te bewaren. Met de steun van de Commissie is in juni 2023 in Den Haag het Internationaal Centrum voor de vervolging van het misdrijf agressie tegen Oekraïne (ICPA) zijn werkzaamheden begonnen. Binnen het gemeenschappelijk onderzoeksteam biedt het ICPA een coördinatiestructuur om lopende en toekomstige onderzoeken naar het misdrijf agressie te ondersteunen en te verbeteren en bij te dragen aan de uitwisseling en analyse van het bewijsmateriaal dat sinds het begin van de Russische agressie is verzameld.
- In november 2023 heeft de Commissie de lidstaten verschillende opties voorgelegd om ervoor te zorgen dat verantwoording wordt afgelegd voor het misdrijf agressie tegen Oekraïne. In januari 2023 vond de eerste vergadering van de kerngroep over de oprichting van een speciaal tribunaal plaats, met als doel het meest geschikte model te bepalen voor het tribunaal.
- In mei 2023 is het schaderegister in Den Haag in gebruik genomen. Het register is een internationaal orgaan dat verantwoordelijk is voor het registreren van vorderingen tot vergoeding van schade, verlies of letsel als gevolg van de aanvalsoorlog tegen Oekraïne. In juli 2023 werd de EU volwaardig lid van het schaderegister.
- Sinds april 2024 kunnen burgers en ingezetenen van Oekraïne vorderingen voor schade aan of vernietiging van voor bewoning bestemde onroerende goederen laten vastleggen in het register. Bovendien worden sinds 16 januari 2025 in het register vorderingen geregistreerd in verband met het overlijden van een rechtstreeks familielid.
- De aanbeveling om onderhandelingen te openen met het oog op de oprichting van een commissie vorderingen bouwt voort op de resolutie van de Algemene Vergadering van de VN getiteld “Furtherance of remedy and reparation for aggression against Ukraine” (Bevordering van gerechtigheid en genoegdoening voor de agressie tegen Oekraïne) van november 2022. In die resolutie werd erkend dat de Russische Federatie ter verantwoording moet worden geroepen voor haar daden van agressie in Oekraïne en dat er behoefte is aan een internationaal compensatiemechanisme.
Meer informatie
Rusland ter verantwoording roepen — Europese Commissie
* Geüpdatet op 4 februari 2025 om 19:30 uur.