Vragen en antwoorden over het EU-stappenplan voor de geleidelijke afschaffing van de invoer van energie uit Rusland

Waarom stelt de Commissie nu voor de invoer van Russische energie volledig af te bouwen? 

Sinds de ongerechtvaardigde agressie van Rusland tegen Oekraïne is begonnen, heeft de EU de afhankelijkheid en de energie-invoer uit Rusland aanzienlijk verminderd. Als gevolg van het gecoördineerde optreden van de Commissie en de lidstaten in het kader van het in 2022 gelanceerde REPowerEU-plan en de versterkte energiediplomatie van de EU met internationale partners is de invoer van gas (zowel lng als pijpleiding) uit Rusland aanzienlijk gedaald van 45 % in 2021 tot 19 % in 2024. Ze zijn vervangen door toevoer uit betrouwbaardere bronnen en door een toename van schonere energie in ons systeem in combinatie met gecoördineerde inspanningen om onnodig energieverbruik te verminderen. De prognoses wijzen op een verdere daling tot 13 % in 2025 met het einde van de Russische gasdoorvoer via Oekraïne. Dankzij EU-sancties is de Russische olie-invoer ook gekrompen, van 27 % begin 2022 tot 3 % nu. Bovendien hebben sancties de invoer van Russische steenkool in de EU volledig verboden en het overladen van ladingen in EU-havens die vloeibaar aardgas (LNG) uit Rusland vervoeren, verboden. Wat kernenergie betreft, hebben nutsbedrijven die in Rusland ontworpen kernreactoren exploiteren contracten ondertekend voor splijtstof die wordt geproduceerd door leveranciers die een alternatief vormen voor Rusland.

Ondanks deze aanzienlijke vooruitgang in het kader van het REPowerEU-plan en de sancties blijven Russische gas-, olie- en nucleaire voorraden deel uitmaken van de energiemix van de EU. Dit brengt risico's met zich mee voor onze veiligheid en ons concurrentievermogen. In 2024 voerde de EU 52 miljard kubieke meter Russisch gas in (32 miljard kubieke meter via een pijpleiding en 20 miljard kubieke meter via lng), evenals 13 miljoen ton ruwe olie en meer dan 2800 ton equivalent uranium in verrijkte of brandstofvorm. Vorig jaar hebben tien lidstaten Russisch aardgas ingevoerd, drie lidstaten Russische olie en zes lidstaten verrijkt uranium of uraniumdiensten uit Rusland ingevoerd.  

Hoewel de uitvoer van energie naar de EU is afgenomen, vormt deze een bron van inkomsten voor de Russische staat en kan deze worden gebruikt om zijn brutale oorlogsacties te sponsoren. Daarom is verdere actie van de EU nodig om vooruitgang te boeken op het gebied van de onafhankelijkheid van de EU van Rusland. Door het risico te verkleinen dat Rusland zijn energievoorziening als wapen inzet, zal de voorgestelde uitfasering van olie, gas en kernenergie uit Rusland de energiezekerheid van de EU verder vergroten en de energiemarkten en -prijzen helpen stabiliseren.

Welke concrete maatregelen worden voorgesteld en wanneer worden ze aangenomen?

Het stappenplan bevat negen concrete acties voor een gecoördineerde en stapsgewijze aanpak van de uitfasering van de Russische energievoorziening. Het zal volgende maand worden gevolgd door wetgevingsvoorstellen die betrekking hebben op olie, gas en kernenergie.

Wat gas betreft, zal de komende wetgeving de transparantie op de energiemarkten vergroten door de traceerbaarheid van Russisch gas te waarborgen. Vervolgens zal zij de resterende Russische gasinvoer in de EU geleidelijk aanpakken. Ten eerste zal het een verbod invoeren op alle invoer van Russisch gas (zowel pijpleidingen als LNG) in het kader van nieuwe contracten en bestaande spotcontracten, die tegen eind 2025 van kracht zouden worden. Deze maatregel zal ervoor zorgen dat de EU reeds tegen het einde van dit jaar de resterende levering van Russisch gas met een derde zal verminderen. Ten tweede zal zij ernaar streven alle resterende invoer van Russisch gas (zowel pijpleiding als LNG) aan te pakken met het oog op de geleidelijke afschaffing ervan tegen eind 2027. De Commissie zal de betrokken lidstaten erbij betrekken en ervoor zorgen dat de voorstellen gebaseerd zijn op een adequate beoordeling van de juridische en economische gevolgen om ondernemingen de nodige zekerheid te bieden.

Wat kernenergie betreft, zullen de voorstellen maatregelen omvatten met betrekking tot de Russische invoer van verrijkt uranium en beperkingen op nieuwe leveringscontracten die mede zijn ondertekend door het Voorzieningsagentschap van Euratom (ESA) voor uranium, verrijkt uranium en andere nucleaire materialen afkomstig uit Rusland. Ook wordt een nieuw initiatief overwogen om de voorziening van medische radio-isotopen veilig te stellen en de binnenlandse productie te stimuleren.

Wat ten slotte olie betreft, bevat het stappenplan nieuwe maatregelen om de schaduwvloot aan te pakken waarmee Rusland de sancties en het internationale olieprijsplafond omzeilt. De Commissie zal haar diplomatieke inspanningen en samenwerking met de Internationale Maritieme Organisatie opvoeren en beginnen te werken aan maritieme missies in het kader van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid van de EU.

De lidstaten zullen nationale plannen moeten opstellen voor de EU-brede uitfasering van Russisch gas, kernenergie en olie binnen specifieke termijnen. Deze plannen zullen het mogelijk maken rekening te houden met de specifieke nationale kenmerken en diversificatiebehoeften van elke lidstaat, zodat de uitfasering op gecoördineerde en goed beheerde wijze plaatsvindt. 

Wat zijn de gevolgen voor de voorzieningszekerheid van de EU en voor de energieprijzen? 

De Russische bewapening van de energievoorziening heeft rechtstreekse gevolgen gehad voor Europese huishoudens en bedrijven, met ongekende veiligheidsrisico's en instabiliteit op de energiemarkten tot gevolg.

De in de routekaart gepresenteerde acties zullen geleidelijk en op gecoördineerde wijze met de lidstaten worden uitgevoerd, rekening houdend met de specifieke nationale kenmerken op het gebied van voorzieningsbehoeften en alternatieven. Een dergelijke aanpak zal ertoe bijdragen de gevolgen voor de prijzen tot een minimum te beperken, de markten te stabiliseren door middel van veilige en voorspelbare alternatieve leveringen en rechtszekerheid te bieden. Alle voorgestelde maatregelen zullen gepaard gaan met aanhoudende inspanningen om te zorgen voor alternatieve bevoorrading, onder meer via bundeling van de vraag, en om het gebruik van de bestaande gasinfrastructuur te optimaliseren. Zij zullen ook worden ondersteund door de doelstellingen van de EU op het gebied van schone transitie.

Uit de nauwe coördinatie tussen de Commissie en de lidstaten ter voorbereiding van het einde van de Russische gastransitovereenkomst via Oekraïne in december 2024 is gebleken dat gecoördineerde voorbereidende acties, diversificatie-inspanningen en een geleidelijke aanpak bij de geleidelijke afschaffing van de Russische invoer van essentieel belang zijn om de voorzieningszekerheid en de prijsstabiliteit en de voorspelbaarheid van de markt te waarborgen.  

Voor meer informatie

Persbericht