Kabinetsreactie op advies Staatscommissie rechtsstaat

De Staatscommissie rechtsstaat heeft veel belangrijke aanbevelingen gedaan voor het goed onderhouden van de fundamenten van de rechtsstaat. Het kabinet heeft deze aanbevelingen uitvoerig bekeken en heeft in het regeerprogramma al veel maatregelen aangekondigd die daar (direct) bij aansluiten. Voor de vele maatregelen waar het kabinet op inzet, is het uitgangspunt dat wet- en regelgeving, het toezicht en de handhaving voortaan beter gaan aansluiten bij de echte leefwereld van mensen. Daarvoor wordt ingezet op vereenvoudiging van beleid en wetgeving en een goed werkende en begrijpelijke uitvoering.

Ook wil het kabinet de rechtsbescherming van burgers versterken. Een belangrijke maatregel hiervoor is het wetsvoorstel om rechters de bevoegdheid te geven om wetten te toetsen aan de klassieke grondrechten in de Grondwet. Het wetsvoorstel daarvoor wordt vandaag ook in consultatie gebracht.

Ook van belang voor het vertrouwen van burgers in de overheid en de rechtsstaat is een nieuwe visie op procedeergedrag van de overheid. Daarover zijn eerder Kamervragen beantwoord.

Het kabinet zet verder in op het versterken van de toegang tot het recht, want het is belangrijk dat iedereen een passende en duurzame oplossing kan vinden voor een (juridisch) probleem. Om dat te bereiken investeert het kabinet onder andere vanaf 2027 44 miljoen euro in rechtsbijstand: jaarlijks structureel 14 miljoen euro in het Juridisch Loket en 30 miljoen euro voor de sociale advocatuur. Ook blijft mediation na doorverwijzing vanuit de rechtspraak de komende jaren de eerste 2,5 uur gratis.

Staatssecretaris Rechtsbescherming Struycken: “Toegang tot het recht, waaronder toegang tot de rechter, is een belangrijke voorwaarde voor een goed functionerende rechtsstaat. Iedereen moet ondersteuning kunnen krijgen als dat nodig is, met bijzondere aandacht voor mensen in een kwetsbare positie. Het versterken van de toegang tot het recht draagt niet alleen bij aan het rechtssysteem, maar ook aan het vertrouwen dat mensen hebben in de overheid. Voor de verdere verbreding van de toegang tot het recht heb ik ook een kwartiermaker aangesteld die gaat werken aan een landelijk dekkend netwerk voor sociaaljuridische dienstverlening.”

Perspectief van burgers meer betrekken

Ook is het belangrijk dat de brede overheid het perspectief van burgers nog meer gaat betrekken bij haar werk. De mensen die het beleid maken, moeten in dat kader vaker stilstaan bij de gevolgen van beleid voor burgers. Daarnaast is het belangrijk om de positie van publieke dienstverleners te verstevigen, omdat zij een belangrijke schakel zijn in het contact met mensen en bedrijven. Het kabinet zal daarom onderzoeken of het advies van een zogeheten rode kaart of noodrem ingevoerd kan worden, waarmee de uitvoering problemen die zij zien aankomen, kracht bij kunnen zetten.

Daarnaast wil het kabinet dat het rechtsstatelijk besef groeit, onder meer door dit op te nemen in verplichte opleidingen voor ambtenaren.

Minister van Binnenlandse Zaken Uitermark: “Onze rechtsstaat en democratie zijn ons grootste goed in Nederland. We zien gelukkig dat mensen nog vertrouwen hebben in onze instituties, maar dat vertrouwen mogen we nooit voor lief nemen. Bovendien moet we concluderen dat de juiste bescherming niet altijd voor iedereen geldt. Er is voortdurend onderhoud nodig door alle staatsmachten en kabinetten na ons, om te voorkomen dat we tekortschieten voor de mensen die hulp en ondersteuning het meest nodig hebben.”

Belang van vereenvoudiging

Voor het vertrouwen van burgers in de overheid is het verder belangrijk dat zij snappen hoe beleid voor hen werkt en dat ze de informatie van de overheid begrijpen. Daarom werkt het kabinet ook aan vereenvoudiging, bijvoorbeeld op het terrein van inkomensondersteuning en het toeslagen- en belastingstelsel. Een betrouwbaar en toegankelijker stelsel moet bijdragen aan bestaanszekerheid van mensen.

Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Van Hijum: “Het vergroten van bestaanszekerheid en het vereenvoudigen van regelingen heeft mijn prioriteit. Onze wetten moeten beter aansluiten bij de samenleving. Het stelsel van sociale zekerheid wordt nu te vaak als doolhof ervaren, dat heeft invloed op het vertrouwen van mensen in de overheid. De Staatscommissie Rechtsstaat doet daarvoor mooie aanbevelingen. Als minister blijf ik mij inzetten voor een eerlijker stelsel. Bijvoorbeeld door mogelijk te maken dat mensen actief worden gewezen op regelingen en hulp waar zij recht op hebben.”

Ook wil het kabinet dat overheidsinformatie begrijpelijker en beter vindbaar wordt en komt daarom met een modernisering van overheid.nl. Als mensen met die informatie niet uit de voeten kunnen, dan wordt erop ingezet dat zij geholpen gaan worden bij de spreekwoordelijke overheidsdeur waar ze aankloppen. Daarvoor wordt ook gekeken hoe overheidsorganisaties gegevens beter, veilig en makkelijker met elkaar kunnen delen. Dit voorkomt dat mensen hun verhaal steeds opnieuw moeten vertellen en maakt dat de overheid burgers beter en gerichter kan helpen.