Vragen en antwoorden over de mededeling over het verbinden van Europa via het hogesnelheidsspoor

Waarom publiceert u deze mededeling? Wat zijn de voordelen voor burgers, met name reizigers?  

In het nieuwe actieplan voor hogesnelheidstreinen worden de stappen uiteengezet om het grensoverschrijdend en langeafstandsvervoer per trein in heel Europa te verbeteren. Het biedt passagiers snellere verbindingen, eenvoudigere boekingsopties en meer betaalbare prijzen. 

Door belangrijke spoorverbindingen tussen grote steden te voltooien, zullen passagiers een echt alternatief hebben voor korteafstandsvluchten en lange autoreizen. Het plan voorziet dat passagiers in vier uur van Berlijn naar Kopenhagen kunnen reizen in plaats van zeven, en in slechts drie uur van Madrid naar Lissabon.

Een meer verbonden netwerk betekent ook meer concurrentie. In delen van de spoorwegmarkt van de EU profiteren passagiers al van lagere ticketprijzen, een betere frequentie van de dienstverlening en een breder scala aan reisopties. Om deze voordelen aan alle Europeanen te bieden, pakt de Commissie de belemmeringen aan die nieuwe exploitanten nog steeds beletten de spoorwegmarkt te betreden. Deze omvatten beperkte toegang tot stations, depots en ticketsystemen, hoge kosten voor toegang tot het spoor, dure investeringen in rollend materieel en verschillende opleidingseisen voor machinisten. 

De Commissie verbetert ook de capaciteitsplanning en -coördinatie en stelt uniforme veiligheids- en exploitatievoorschriften vast. Deze maatregelen zullen leiden tot minder vertragingen, meer voorspelbare dienstregelingen en meer treinen waar ze het hardst nodig zijn.

Tegelijkertijd zullen de voorstellen van de Commissie inzake ticketverkoop en passagiersrechten, die voor begin 2026 zijn gepland, ertoe bijdragen dat het hogesnelheidsspoor de gemakkelijke, voor de hand liggende en aantrekkelijke keuze voor reizigers wordt. 

 

Hoe worden de reistijden verkort als het plan eenmaal is uitgevoerd?

De voltooiing van het hogesnelheidsspoorwegnet van de EU zal de reistijden aanzienlijk verkorten. Dit komt niet alleen de grote hubs ten goede, maar ook de steden tussen deze bestemmingen en de omliggende regio's. 

In de toekomst zal het bijvoorbeeld mogelijk zijn om van Tallin naar Riga te reizen in 1u45, en van Riga naar Vilnius in ongeveer 2u (vandaag 6u10 en 4u10). In Centraal-Europa worden de reistijden van Berlijn naar Wenen via Praag teruggebracht van meer dan 8u tot 4u30. In Zuidoost-Europa duurt de reistijd tussen Sofia en Athene 6u in plaats van 13u40, terwijl Boedapest wordt gekoppeld aan Boekarest in 6u15 in plaats van 15u. In het zuidwesten worden de reistijden tussen Madrid en Lissabon teruggebracht van 9u tot ongeveer 3u, en reizen tussen Madrid en Parijs van 9u50 tot 6u. In het noorden worden de reistijden tussen Kopenhagen en Berlijn teruggebracht van 7u naar 4u. Ten slotte zullen de reistijden tussen München en Rome in het zuiden afnemen van 9u30 tot 6u.

 

Wat zijn de voordelen voor bedrijven?  

De Commissie beschouwt het hogesnelheidsspoor als een strategische investering in het concurrentievermogen van Europa op lange termijn. Betere en snellere spoorverbindingen maken het voor bedrijven gemakkelijker om over de nationale grenzen heen te groeien. Hogesnelheidsverbindingen tussen grote steden verminderen de reistijd en verbeteren de toegang tot leveranciers, klanten en werknemers. Dit ondersteunt grensoverschrijdende samenwerking, helpt bedrijven op te schalen en stimuleert het regionale concurrentievermogen. 

Zoals in het Letta-verslag wordt benadrukt, blijven leemten in de infrastructuur een belangrijke belemmering voor een werkelijk geïntegreerde eengemaakte markt. Het versterken van fysieke verbindingen tussen grote steden ondersteunt groei, innovatie en de veerkracht van Europese bedrijven. Het is belangrijk om Europa wereldwijd sterker te maken en ervoor te zorgen dat alle regio's en bedrijven aan die economische groei kunnen deelnemen. 

 

Wat zijn de voordelen voor spoorwegexploitanten? Hoe zal de Commissie het voor nieuwe spoorwegmaatschappijen gemakkelijker maken om diensten in heel Europa aan te bieden?  

Spoorwegexploitanten zullen profiteren van investeringen in het hogesnelheidsspoorwegnet en verbeterde grensoverschrijdende connectiviteit. Om ervoor te zorgen dat ook nieuwe exploitanten van deze voordelen kunnen profiteren, zal de Commissie maatregelen voorstellen om hun toetreding tot de spoorwegmarkt van de EU te ondersteunen.

Nieuwe exploitanten hebben vaak moeite om toegang te krijgen tot stations, depots, ticketsystemen en geschikt rollend materieel. De Commissie zal daarom de EU-regels inzake toegang tot dienstenfaciliteiten herzien en de nationale regelgevende instanties ondersteunen bij het waarborgen van niet-discriminerende behandeling en het verbeteren van de markttransparantie.

De Commissie zal ook een voorstel indienen om het voor nieuwe spoorwegondernemingen gemakkelijker te maken hun vervoersbewijzen op bestaande platforms te verkopen. 

De Commissie zal samenwerken met financiële belanghebbenden om nieuwe innovatieve financieringsinstrumenten uit te breiden of te creëren voor nieuwkomers om rollend materieel aan te kopen of te leasen. Om de ontwikkeling van een markt voor tweedehands rollend materieel aan te moedigen, zal de Commissie ook voorstellen indienen om de sloop van functionerend rollend materieel te beperken en transparante voorwaarden voor de wederverkoop ervan te creëren.  

 

Wat betekent dit plan voor de Europese spoorwegindustrie?

De Commissie zal onderzoek naar en ontwikkeling van de volgende generatie in Europa geproduceerd hogesnelheidsmaterieel bevorderen en de procedures voor de technische goedkeuring ervan stroomlijnen (via het Spoorwegbureau van de Europese Unie - ERA). Samen zullen deze stappen leiden tot een meer dynamische en open Europese spoorwegmarkt die burgers betaalbare diensten biedt. De stappen zullen ook het concurrentievermogen van Europese producten op de wereldmarkten versterken. 

 

Hoe gaat de Commissie ervoor zorgen dat treinreizen betaalbaar blijven? 

Het hogesnelheidsspoor moet concurrerend en betaalbaar zijn. Concurrentie, zoals te zien in landen als Spanje en Italië, heeft geleid tot lagere prijzen en een groei van het aantal passagiers. Concurrerend spoorvervoer vereist een goed gefinancierde en goed onderhouden infrastructuur, die de Commissie zal ondersteunen via haar financieringsstrategie.

Om concurrerende en betaalbare diensten te waarborgen, zal de Commissie ook infrastructurele, commerciële en technische belemmeringen aanpakken, waaronder de beschikbaarheid van rollend materieel en de toegang tot dienstvoorzieningen. Het wegnemen van deze belemmeringen zal de ontwikkeling van spoorwegdiensten ondersteunen en nieuwe ondernemingen in staat stellen de markt voor spoorwegdiensten te betreden. 

De Commissie moedigt ook aan om de infrastructuurheffingen voor spoorwegexploitanten op een zodanig niveau te houden dat het spoor kan concurreren met andere vervoerswijzen.

 

Maakt dit plan het gemakkelijker om tickets voor grensoverschrijdende reizen te kopen?  

De Commissie bereidt een wetgevingsvoorstel voor om het voor passagiers gemakkelijker te maken om tickets te vinden en te kopen voor reizen waarbij diensten van verschillende exploitanten worden gecombineerd. Het doel is de keuze van de passagiers en de digitale toegang tot alle tickets te vergroten en meer treinkaartjes beschikbaar te stellen op grote ticketplatforms, ook van kleinere spoorwegmaatschappijen. Dit voorstel, dat gepland is voor begin 2026, moet worden aangevuld met een gerichte herziening van de verordening betreffende de rechten van treinreizigers, waarbij ervoor wordt gezorgd dat passagiers die hun ticket in één enkele transactie op één platform kopen, gedurende de hele reis worden beschermd, ongeacht hoeveel exploitanten of landen erbij betrokken zijn. 

 

Hoe zit het met afgelegen gebieden, zullen ze beter verbonden zijn?  

De mededeling is gericht op verbindingen tussen grote steden in Europa, die verder reiken dan hoofdsteden, en bestrijkt de meeste regio's langs de Europese vervoerscorridors. Het sluit aan bij een belangrijke doelstelling van de TEN-T-verordening, namelijk zorgen voor toegankelijkheid en connectiviteit in de hele EU. De TEN-T-verordening heeft ook tot doel regionale spoorwegdiensten en openbaar vervoer te koppelen aan hogesnelheidstreinen. Gezien het ontwerp en de doelstellingen van het TEN-T moeten alle regio's profiteren van investeringen in het hogesnelheidsspoor. 

 

Hoe worden investeringen in het hogesnelheidsspoorwegnet gefinancierd? 

De aanleg en modernisering van hogesnelheidsspoorweginfrastructuur vergt aanzienlijke langetermijninvesteringen. Volgens ramingen zal de voltooiing van het geplande hogesnelheidsnetwerk van het TEN-T tegen 2040 ongeveer 345 miljard EUR kosten, terwijl een ambitieuzer netwerk met zeer hoge snelheden (ruim boven 250 km/u) tegen 2050 wel 546 miljard EUR zou kunnen kosten. 

Overheidsfinanciering alleen zal niet volstaan om aan de aanzienlijke investeringsbehoeften te voldoen. Er zal echter EU-financiering nodig zijn om financiering uit andere publieke en particuliere bronnen te benutten. Met name de ontwikkeling van het hogesnelheidsspoorwegnet vereist particuliere investeringen en leningen en garanties van financiële instellingen, zoals de Europese Investeringsbank (EIB) en nationale stimuleringsbanken en -instellingen (NPBI).

De Commissie zal een financieringsstrategie ontwikkelen en een strategische dialoog aangaan met de lidstaten, financiële instellingen en andere belangrijke belanghebbenden om de investeringskloof te overbruggen. Een “High Speed Rail Deal” waarover in 2026 overeenstemming moet worden bereikt, zal gezamenlijke toezeggingen bevatten om middelen voor al deze actoren te mobiliseren. 

Er zijn al voorbeelden van hogesnelheidsspoorwegprojecten die via gemengde financiering worden gefinancierd. In Italië was de inzet van door InvestEU en de herstel- en veerkrachtfaciliteit ondersteunde prestatiegaranties van groot belang om de financiering van de hogesnelheidslijn Palermo-Catania veilig te stellen. Portugal profiteerde ook van deze gemengde aanpak: het hogesnelheidsproject Lissabon-Porto ontving een subsidie in het kader van de Connecting Europe Facility (CEF) en een EIB-lening die werd gedekt door de InvestEU-garantie.

 

Zal het hogesnelheidsspoor de verbindingen met andere vervoerswijzen verbeteren? 

Ja, dat is waar. Het plan voorziet in sterkere verbindingen tussen het hogesnelheidsspoor en andere vervoerswijzen om de ritten vlotter en betrouwbaarder te maken. Tegen 2030 moeten alle grote EU-luchthavens met meer dan 12 miljoen passagiers zijn aangesloten op langeafstands- of hogesnelheidstreinen. De Commissie zal de connectiviteit van 40 grote luchthavens beoordelen en beste praktijken voor integratie bevorderen. De Commissie zal ook multimodale knooppunten in steden analyseren om na te gaan hoe langeafstands- en hogesnelheidsspoornetwerken kunnen worden geïntegreerd in andere vormen van openbaar vervoer, fietsen en gedeelde mobiliteit. 

Tegelijkertijd zal een voorstel inzake multimodale passagiersrechten dat momenteel wordt besproken, de bescherming versterken van reizigers die verschillende vervoerswijzen combineren in één enkele reis. 

 

Voor meer informatie 

Persbericht - Commissie versterkt het concurrentievermogen van Europa met nieuwe plannen voor hogesnelheidstreinen en duurzame brandstoffen voor de luchtvaart en de scheepvaart