Nederlander onterecht zelfverzekerd: 9 van de 10 herkent online oplichting niet altijd

Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Verian, uitgevoerd in opdracht van de Rijksoverheid. 9 van de 10 Nederlanders weet online oplichting niet altijd te herkennen. 4 op de 10 van de Nederlanders (42%) overschat zichzelf: ze denken nep en echt beter te kunnen onderscheiden dan in werkelijkheid zo is. De Rijksoverheid waarschuwt met ‘Laat je niet Interneppen’ dat technologische ontwikkelingen, zoals kunstmatige intelligentie, maken dat online oplichting steeds moeilijker te onderscheiden is. Bijna 1 op de 3 Nederlanders (32%) maakt zich zorgen online opgelicht te worden.

De belangrijkste bevindingen uit het onderzoek op een rij:

• 9 van de 10 Nederlanders herkent online oplichting niet altijd: slechts 6% weet online misleiding consistent te onderscheiden.
• Toch zegt 50% van Nederland goed of heel goed te zijn in het herkennen van online oplichting.
• 42% overschat zijn eigen kunnen bij het onderscheid maken tussen echt en nep.
• 73% zegt dat technologische ontwikkelingen het hen moeilijker gaat maken om oplichting te herkennen.
• Nederlanders onder de 34 jaar beoordelen alle vormen van online oplichting als betrouwbaarder dan 55+'ers.
• Nederlanders onder de 34 jaar klikken eerder op links van oplichters dan 55+'ers.
• Van alle leeftijdsgroepen geven Nederlanders onder de 34 jaar het vaakst aan (heel) goed te zijn in het herkennen van online oplichting.

Echt en nep nauwelijks te onderscheiden

Oplichters gaan geraffineerd te werk. Zo kunnen met nieuwe technologieën, eerder gelekte persoonsgegevens eenvoudig worden misbruikt voor grootschalige, hyper-persoonlijke misleidings-berichten. De berichten bevatten bovendien steeds minder de vertrouwde kenmerken van online oplichting, zoals opzichtige taalfouten of verdacht uitziende links.

“Online oplichting is steeds moeilijker herkenbaar. Doordat het verschil tussen echt en nét echt zo klein is, en veel mensen zichzelf overschatten, lopen we meer risico dan we vaak denken. En juist daarom kan het iedereen overkomen”, zegt Foort van Oosten, minister van Justitie en Veiligheid.

Nederlanders overschatten zichzelf

De helft van de Nederlanders (50%) zegt goed of heel goed te zijn in het herkennen van online oplichting. Uit het onderzoek blijkt echter dat Nederlanders zichzelf sterk overschatten: in de praktijk blijkt dat slechts 6% van alle pogingen tot online oplichting consequent als zodanig wordt herkend. Ruim 4 op de 10 Nederlanders (42%) schat hun vermogen te hoog in om onderscheid te maken tussen nep en echt. Dit onderstreept dat ook mensen die dit niet van zichzelf verwachten ook online opgelicht kunnen worden. Nederlanders onder de 34 jaar blijken gevoeliger voor online misleiding. Zij zeggen vaker dan andere leeftijdsgroepen dat ze online oplichting goed herkennen, maar klikken toch sneller op links van oplichters. Ook beoordelen zij nepberichten vaker als betrouwbaar dan 55+'ers.

Het kan iedereen overkomen: online oplichters worden steeds slimmer

3 op de 4 Nederlanders verwacht dat technologische ontwikkelingen het steeds moeilijker maken om online oplichting te herkennen.

Illusionist Victor Mids, die zich voor het onderzoek liet deepfaken: “Als illusionist speel ik in feite hetzelfde spel als wat je vaak ziet bij online oplichting: iets wordt als ‘echt’ gepresenteerd, waardoor je wordt misleid. Je brein maakt ergens in je besluitvorming een verkeerde aanname, en voor je het weet heb je bijvoorbeeld geklikt op een foutieve link. Ik vond het verbijsterend om te zien dat de helft van alle deelnemers niet doorhad dat er een deepfake van mij was gemaakt.”

Herken de signalen

Yoanne Spoormans, Cybercrime-specialist bij de politie, licht toe: “Misbruik van nieuwe technologie maakt online oplichting geloofwaardiger. Maar er zijn altijd signalen waar je aan kunt herkennen dat er iets vreemds aan de hand is. Online oplichters proberen je te overtuigen snel te handelen, bijvoorbeeld om een noodsituatie af te wenden, of omdat een product bijna uitverkocht is. Door deze tijdsdruk kun je niet meer kritisch nadenken. Dus moet er per se snel gehandeld worden? Wees dan alert en doe een stap terug. Bouw tijd in om de feiten en de afzender te controleren. Vraag hierbij het liefst ook advies van iemand die je vertrouwt. Klopt het niet of twijfel je? Klik dan weg. En ben je toch opgelicht? Doe dan altijd aangifte bij de politie. Dit kan in veel gevallen ook online. Het doen van aangifte helpt om de daders te stoppen en te voorkomen dat dit ook anderen overkomt.”

Laat je niet interneppen

De meerjarige campagne van de Rijksoverheid roept mensen op altijd 3 tellen te nemen voordat je ergens op klikt. Het doel is om Nederlanders te helpen online misleiding te herkennen en zo oplichting te voorkomen. Online criminelen worden steeds slimmer. Ze zetten je onder tijdsdruk, lokken je met een mooie aanbieding of doen zich voor als iemand die je vertrouwt met behulp van nieuwe technologieën om vervolgens je gegevens of geld te stelen. Op laatjenietinterneppen.nl vind je meer informatie over hoe dit soort online misleiding te herkennen is.