Gasmarkt & leveringszekerheid

[0:00:00] welkom. Ik heet de staatssecretaris van harte welkom en ook de collega kamerleden. We hebben

[0:00:06] vandaag vier sprekers aan de zijde van de kamer en de heer Eerdmans van jaar 21 is eerste spreker

[0:00:14] en ik geef hem van harte het woord. Aan u het woord, meneer Eerdmans. Voorzitter, dank. Wij

[0:00:22] spreken dus vandaag over de leveringszekerheid, dank u wel. En dan kijkt jaar 21 daarna denk ik

[0:00:29] op een heel andere manier dan het kabinet, voorzitter.

[0:00:32] Want wij vinden het huidige beleid juist een grote bedreiging

[0:00:35] voor de leveringszekerheid van energie

[0:00:37] in plaats van de garantie op leveringszekerheid.

[0:00:40] En kan ik niet anders dan vandaag beginnen met compliment

[0:00:43] aan de Eerste Kamer te geven hoe gister een meerderheid,

[0:00:47] onder andere dankzij ons een Ruben Baumgart,

[0:00:49] heeft besloten om de stemming over het wetsvoorstel dat voorziet

[0:00:52] in het definitief sluiten van het Groningen Veld uit te stellen.

[0:00:55] Wij denken dat er alle reden toe is.

[0:00:57] Bij de stemming over het wetsvoorstel van de Tweede Kamer

[0:00:59] maar heb ik daar ook geen geheim van gemaakt hoe ik daarnaar kijk,

[0:01:02] hoe ja, INL daarnaar kijkt.

[0:01:04] Ik gaf in een stemverklaring aan, de Kamer begaat een historische fout.

[0:01:08] Voorzitter, het is een maatregel die nu mogelijk populair is.

[0:01:11] Dat geloof ik. Ik heb er op de radio vanochtend ook van alles over gehoord.

[0:01:15] Ook met afwijkende meningen die daar zelfs door Groningers worden geventileerd.

[0:01:19] Maar het is in feite een makkelijker uitweg uit het complexe dossier,

[0:01:25] want het is een uitweg waar Nederland misschien wel spijt van krijgt.

[0:01:28] Hoe zullen we het zeggen als het parlement daar op terug gaat kijken over een jaar of twintig?

[0:01:33] Het besluit dus om definitief te stoppen met de gaswinning.

[0:01:36] Ik denk dat het een besluit is waarmee wij ons honderden miljarden euro's hebben zien laten zitten in de grond,

[0:01:43] voorzitter, en onszelf hebben overgeleefd aan het buitenland.

[0:01:46] En dat is precies waar we het nu over hebben.

[0:01:48] Wat is onze positie in de wereld?

[0:01:49] Wat is onze positie als het gaat om stabiele energiebronnen,

[0:01:52] waarmee wij onze levingszekerheid kunnen garanderen?

[0:01:55] Maar goed, de Kamer heeft doorgezet.

[0:01:56] Sterker nog, de Kamer deed er een schepje bovenop,

[0:01:59] want de putten moeten niet op 1 oktober dicht, maar al voor de zomer.

[0:02:02] En dat is, denk ik, wel tekenend.

[0:02:05] Nadat de Groningers en de waarschuwingen voor risico's

[0:02:07] van een te hoog gasbewinning eerst werden genegeerd

[0:02:10] en de herstel- en versterkingsoperatie enorm is vertraagd en getraineerd,

[0:02:14] slaan we nu, denk ik, door naar de andere kant.

[0:02:17] Op basis van soms wel begrijpelijke emoties

[0:02:19] wordt Hals Overkop, het grootste gasveld van Europa,

[0:02:22] gesloten in een tijd dat Nederlandse huishoudens

[0:02:24] amper nog de energierekening kunnen betalen en donkere wolken zich boven

[0:02:28] onze geopolitiek samenpakken. Die combinatie is voor jou natuurlijk heel

[0:02:31] belangrijk. Ik weet niet, heb ik vijf minuten, voorzitter, of korter?

[0:02:36] U heeft vier minuten. Oké, en dan zit ik nu op?

[0:02:40] U heeft nog één minuut vijfenveertig. Ja, dat bedoel ik.

[0:02:43] Dank u, voorzitter. Kortom, wij vinden dat dus een Russisch roulette met onze

[0:02:46] levingszekerheid en wij denken ook dat we dat gefundeerd zeggen.

[0:02:50] TNO, de Hekel Center voor Strategische Studies,

[0:02:55] VMW, GasUnie, hoogleraren hebben het gezegd.

[0:02:58] Verschillende boodschappen, verschillende invloedzoekers, maar met een duidelijke overeenkomst.

[0:03:01] Het totaal sluiten van het Groninger gasveld is onderdacht en overhaast en raakt onze leveringszekerheid.

[0:03:08] En ik denk dat het ook wat surrealistisch is om vandaag te praten over leveringszekerheid,

[0:03:12] terwijl we dus alle stukken die niet op de agenda zijn gezet,

[0:03:15] maar waarvan het jaar 2020 zegt die hadden we wel erbij moeten hebben.

[0:03:19] Dat gaat namelijk om het rapport van de GasUnie, Transportservices,

[0:03:22] Dus het rapport van kiosk, mogelijke maatregelen voor gasbeslag.

[0:03:25] Ik kan het niet uitgebreider toelichten vanwege de tijd, voorzitter.

[0:03:28] Maar daarin wordt duidelijk uiteengezet welke enorme uitdagingen Nederland

[0:03:31] tegemoet gaat door het sluiten van het Groninger veld.

[0:03:34] Ik heb drie prangende vragen.

[0:03:35] Misschien moet ik daarmee afsluiten, voorzitter.

[0:03:37] Eén, waarom zijn die stukken eigenlijk niet toegevoegd aan de agenda?

[0:03:40] Want het zijn cruciale inzichten in de risico's voor ontlevingszekerheid.

[0:03:44] Twee, kan de minister inhoudelijk reageren daarop wat ik eerder zei en deelt de

[0:03:49] De minister en de staatssecretaris, mijn conclusie is dat het onverantwoord is

[0:03:51] om het Groningenveld te sluiten, terwijl de leveringszekerheid momenteel

[0:03:55] als behalve gegarandeerd is en dat we ons daar nog zeker een jaar zorgen over moeten maken.

[0:04:03] Voorzitter, daar laat ik het bij.

[0:04:05] Voorzitter, dank u wel.

[0:04:08] Ja, dank u wel, de heer Utmans bent keurig binnen de tijd.

[0:04:11] Wel gezegd hebben we dat de Kamer over de eigen stukken aan gaan dirigeren.

[0:04:15] Dat is even een opmerking naar aanleiding van uw opmerking dat er stukken op de agenda moeten staan.

[0:04:22] In principe hebben we het over de stukken die geagendeerd staan, maar u gaat ook over uw eigen inbreng.

[0:04:28] Dus dat punt kunt u gewoon maken.

[0:04:32] Dan geef ik het woord aan de heer Vlag van de SGP.

[0:04:36] Voorzitter, dank u wel.

[0:04:37] De spreukendichte Salemoh neemt in de Bijbel mieren als voorbeeld.

[0:04:41] Ze zijn niet sterk, maar ze zorgen ervoor dat in de zomer genoeg voedsel voor de winter

[0:04:45] verzameld is.

[0:04:46] Dat doen we ook bij onze gasvoorziening.

[0:04:48] En niet zonder reden.

[0:04:50] Onderzoekers van Direct Center for Strategic Studies waarschuwen voor herhaling van gascrisis.

[0:04:56] Nederland zou zich onvoldoende voorbereiden.

[0:04:58] Gas blijft voorlopig een belangrijke, relatief schone drager van onze energievoorziening.

[0:05:03] Grote schokken in de prijsvorming kunnen ons niet veroorloven.

[0:05:07] wetenen dat het Groningenveld dit jaar moet sluiten, vraagt dat wel om actie.

[0:05:12] In 2023 is de gaswinning uit de Noordzee met bijna 20% gedaald.

[0:05:16] Dat is de verkeerde richting.

[0:05:18] Gebruik van LNG brengt meer CO2-uitstoot met zich mee dan de eigen gaswinning.

[0:05:22] Er wordt met de sector gesproken over meerwinning en versnelling van procedures.

[0:05:27] Experts geven aan dat er sprake is van een halfbakken versnellingsplan.

[0:05:31] Waar is het urgentiebesef?

[0:05:33] En komen er harde deadlines voor vergunningstrajecten?

[0:05:36] Hoe worden nieuwe exploratieactiviteiten ondersteund?

[0:05:43] GTS adviseert om de importcapaciteit voor LNG te vergroten.

[0:05:46] De komende 10 tot 20 jaar hebben we dat gewoon nodig als een soort transitiebrandstof.

[0:05:51] De minister schrijft dat er importcapaciteit bijkomt, maar ook dat de EEMS terminal tijdelijk

[0:05:56] is en in ieder geval tot 2027 beschikbaar.

[0:05:59] Volgt de minister het advies van GTS of is er meer nodig, ook na 2027?

[0:06:06] De aankomende wet Gasleveringszekerheid moet borgen dat gasopslagen in de zomerperiode

[0:06:10] voldoende worden gevuld.

[0:06:12] GTS adviseert een vulplicht voor handelaren.

[0:06:15] De minister Arzelt denkt eerder aan een stevige rol voor het staatsbedrijf EBM.

[0:06:19] Hoe dan ook, de minister komt hierop terug in zijn wetvoorstel.

[0:06:23] Het SGP vindt het echter cruciaal dat hij daar vaart mee maakt.

[0:06:26] Wanneer komt deze wet naar de Kamer en kan in werking treden?

[0:06:29] En zorgt de minister ook voor behoud van de huidige fysieke opslagcapaciteit?

[0:06:33] Dan, voorzitter, nog een vraag over het bescherm- en herstelplan gas.

[0:06:37] Voor 250.000 niet-beschermde zakelijke gebruikers

[0:06:41] kan in noodsituaties verplichte afschakeling nodig zijn.

[0:06:44] Er is een volgorde opgesteld afhankelijk van de SBI-codes.

[0:06:49] De coronacompensatieregelingen hebben ons geleerd

[0:06:51] dat werken met SBI-codes lastiger is dan het lijkt.

[0:06:55] Zeker voor grote gasgebruikers en hun leveranciers

[0:06:57] wil je deze onzekerheid niet.

[0:06:59] Ik snap dat Energie Nederland daarom vraagt

[0:07:01] om voor de 200 grootste gasaansluitingen nu duidelijkheid te geven vooraf.

[0:07:06] Ik wil de minister dat toezeggen.

[0:07:08] De SGP heeft al eerder gewezen op de mogelijkheden voor versnelling van biogasproductie op agrarische bedrijven

[0:07:14] in combinatie met de reductie van de stikstofuitstoot.

[0:07:17] Hoe gaat de minister daarop mee te smaken?

[0:07:21] En tot slot kom ik bij de CO2-vrije regelbare elektriciteitsproductie, vond ik een mooie term.

[0:07:27] Om op langere termijn de leveringszekerheid van de stroom te borgen, zijn die energiecentrales nodig.

[0:07:33] Zoals gascentrales die dan draaien, hopelijk op waterstof.

[0:07:37] Ten het 8, 15 tot 20 gigawatt regelbaar vermogen nodig.

[0:07:41] De capaciteit van gascentrales zit daar iets boven.

[0:07:44] Oudere gascentrales gaan echter richting het einde van hun levensduur en nieuwe centrales

[0:07:48] zitten al op de helft.

[0:07:49] Dit gaat niet vanzelf goedkomen.

[0:07:51] Er is snel duidelijkheid over de tenderregeling nodig hiervoor.

[0:07:54] Duitsland en België maken al werk van capaciteitsmarkt.

[0:07:58] Dit kunnen wij toch niet te lang voor ons uitschuiven.

[0:08:00] Ook zullen gascentrales moeten worden aangesloten op het waterstofnetwerk.

[0:08:05] De uitrol van de waterstof backbone is nu echter vooral gericht op de industrie.

[0:08:10] Ik vraag de minister daarbij ook deze gascentrales, die nodig zijn voor de stabiliteit van onze

[0:08:14] energievoorziening, mee te nemen.

[0:08:16] Zoals bijvoorbeeld de Maxima-centrale in Lelystad, waar ik onlangs met collega Posma op werkbezoek

[0:08:21] was.

[0:08:22] De waterstof backbone heeft een vertakking naar Flevoland nodig.

[0:08:26] Gaat de minister hier ook op aandringen?

[0:08:28] Nederland zal niet zonder import van groene waterstof kunnen.

[0:08:31] Voor de broodnodige terminals en ammoniakkrakers, voor de omzetting in waterstof, zijn miljarden

[0:08:36] investeringen nodig.

[0:08:37] Ik begrijp dat het Europese voorstel om exploitanten van waterstofterminals de verplichte toegang

[0:08:42] te verlenen aan derden voor terughoudendheid zorgt, maar investeerders willen zekerheid.

[0:08:47] Ik heb nog twee zinnen.

[0:08:50] En dat wordt op deze manier doorkruist.

[0:08:52] Hoe gaan we voorkomen dat bedrijven afhaken?

[0:08:55] Dank u wel, meneer Vlag.

[0:08:57] Dan wachten we inderdaad even tot de bel voorbij is.

[0:09:40] En na dit prachtige intermezzo gaan we door met de bijdrage van mevrouw Kreuger van GroenLinks B.V.A.

[0:09:46] Gaat uw gang.

[0:09:47] Dank u wel, voorzitter.

[0:09:48] Met duidelijke stappen weg van fossiel en over op duurzame energie.

[0:09:53] Dat is het enige antwoord om leveringszekerheid, maar vooral ook levenszekerheid op de lange termijn te borgen.

[0:10:00] De energiecrisis, veroorzaakt door de gruwelijke inval van Rusland in Oekraïne, heeft pijnlijk

[0:10:05] blootgelegd wat de fossiele verslaving ook geopolitiek betekent.

[0:10:10] Nu moet alles in het teken staan van op de eerste plaats energie besparen en daarnaast

[0:10:14] zorgen voor zo min mogelijk gas en fossiel in de energiemix.

[0:10:19] Ik had eigenlijk een hele spreeklijn voorbereid, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik nogal overdonderd

[0:10:23] ben door de bizarre move in de Eerste Kamer van drie van de vier formerende partijen.

[0:10:30] Na decennia van gebroken beloftes stemde de Tweede Kamer recent over de definitieve sluiting

[0:10:38] van het Groninger veld.

[0:10:40] Echt een historisch moment.

[0:10:42] Groningen boven gas.

[0:10:45] En nu creëren VVD, PVV en BBB toch weer grote onzekerheid in Groningen, maar in heel Nederland,

[0:10:52] door de stemming uit te stellen.

[0:10:53] En ik begrijp dat ze eerst de wet leveringszekerheid willen afwachten, waarvan de hele consultatie

[0:11:00] pas net gestart is.

[0:11:02] Dus wat betekent dat?

[0:11:03] Betekent dat dat Groningen nog jaren in onzekerheid moet zitten?

[0:11:08] Want dat kan behoorlijk lang duren.

[0:11:10] Ik vind het echt volslagen respectloos naar de Groningers.

[0:11:14] En ik wil er eigenlijk van uitgaan hier dat er geen intentie achter zit om het veld ook

[0:11:19] daadwerkelijk weer te openen.

[0:11:20] Maar dat hoor ik eigenlijk de partijen vandaag graag zo uitspreken.

[0:11:24] Want ik denk dat dit misverstand, laten we het daar maar op houden,

[0:11:28] dat dat vandaag opgehelderd moet worden.

[0:11:30] En dat die onduidelijkheid langer in de lucht laten hangen echt respectloos is naar mensen in Groningen.

[0:11:40] Een interruptie van de heer Eerdmans.

[0:11:42] Graag een vraagje daarover aan de Gronings BVD.

[0:11:45] Want de Eerste Kamer is trapte op de rem, ik denk heel terecht,

[0:11:49] Omdat ze zeggen, ja, levingszekerheid, een nieuwe wet, een wetsvoorstel dat pas 1 juli 25 in zal gaan,

[0:11:57] dat is een jaar na de sluiting van het Groninger Veld.

[0:11:59] Dus hoezo zekerheid, hoezo levingszekerheid als dat nog zo lang duurt?

[0:12:05] Is het niet verstandig om dan toch de gaskraan open te houden?

[0:12:09] Is dat een rare gedachte?

[0:12:11] Ja, hier hoor ik al een antwoord op de vraag dat het voor jaar 21 daadwerkelijk gaat om de gaskraan open te houden.

[0:12:17] Dus om daadwerkelijk te gaan pompen, begrijp ik uit deze vraagstelling.

[0:12:21] Volgens mij zijn er...

[0:12:22] We hebben een hele zorgvuldige wetsbehandeling gehad in de Tweede Kamer,

[0:12:26] dus met een hele ruime meerderheid aangenomen.

[0:12:29] Er was ook heel veel, hoe zeg ik dat, onderliggend over leveringszekerheid.

[0:12:34] Laten we wel wezen, in de hele parlementaire enquête is zo keihard geconcludeerd

[0:12:40] dat leveringszekerheid het rookgordijn is geweest

[0:12:43] waarmee eigenlijk Groningen keer en keer op keer beloftes gebroken zijn.

[0:12:50] En dat dat nu weer dreigt te gebeuren, terwijl GTS eigenlijk aangeeft...

[0:12:54] dat het echt in een zeer uitzonderlijke crisissituatie aan de hand zou zijn...

[0:13:00] waarbij je dan vervolgens ook het beschermende stelplan gas hebt als back-up...

[0:13:04] ik vind het onbestaanbaar.

[0:13:07] De correctie, Groningen is gebruikt als commercieel project.

[0:13:11] Daar is geld uitgehaald. Dat hebben we gehoord uit de Verhooren.

[0:13:13] Daar is geld verdiend over de rug, kun je zeggen, van de Groningers.

[0:13:16] Maar dat is heel anders als je kijkt naar de staatsdoels op de mijnen.

[0:13:20] Dat zegt er is een beperkte, totaal niet de hoeveelheid die ooit uit Groningen zijn gepompt jaarlijks.

[0:13:26] Maar er is wel degelijk mogelijk om met versterking en de mensen behoeden voor ellende,

[0:13:32] om daar wel op een minimale wijze gas uit de grond te halen.

[0:13:37] En zeker als je ziet hoe het knijpt met leveringszekerheid.

[0:13:40] Ik dacht dat u zich daar ook druk over maakte.

[0:13:44] De wereld om ons heen, Rusland, gevaren internationaal.

[0:13:48] Dan is het toch helemaal niet zo gek dat je op een waak van plus...

[0:13:51] Groningen laat bestaan en dat je dat in ieder geval volhoudt...

[0:13:54] totdat je zeker weet dat je genoeg energiebronnen elders vandaan kan aanboren...

[0:14:01] voordat jij de hele boel dichtzet.

[0:14:06] Van een waak van plus gaat het snel, denk ik, naar winnen.

[0:14:12] Dat hoor ik eigenlijk achter de woorden van de heer Eerdmans.

[0:14:16] We hebben een hele dure belofte aan Groningen,

[0:14:22] na al die decennia van gebroken beloften,

[0:14:24] om nu eindelijk te kiezen voor Groningers boven gas.

[0:14:28] Dat is de hele stevige aanbeveling geweest van de parlementaire enquête.

[0:14:33] Daar hebben we eindelijk gehoor aan gegeven als Tweede Kamer met een zorgvuldig debat en

[0:14:38] een hele duidelijke stemming.

[0:14:42] Ik ben heel benieuwd of de formerende partijen dezelfde logica hanteren als jaar 2021.

[0:14:48] Jaar 2021 heeft volgens mij ook niet gestemd voor de sluiting in de Tweede Kamer en die

[0:14:52] wil gewoon door met winnen.

[0:14:55] Ik vind het onbestaanbaar naar mensen in Groningen om deze onzekerheid voor te laten duren en

[0:15:01] ook niet nodig.

[0:15:02] En dat vind ik ook uit de zorgvuldige beantwoording van de staatssecretaris

[0:15:05] in de Eerste Kamer, daar ook uitspreken.

[0:15:10] Ik vind het neerzetten van Groningers versus gas onterecht.

[0:15:16] Vind ik ook niet terecht aan de enquête die is gehouden.

[0:15:19] Er zijn veel meer genuanceerde opinies hierover verschenen,

[0:15:26] ook van hoogleraar, ook van studies die zeggen ja,

[0:15:29] maar je kunt wel degelijk pompen in Groningen met een aanvaardbare

[0:15:35] verdediging van de huizen die daar niet onder gaan lijden.

[0:15:39] Als jij maar die versterkingsoperatie doorzet en de Groningers behoedt.

[0:15:42] Dat is, ik vind, een valse emotionele tegenstelling die hier wordt neergezet.

[0:15:46] En dat is niet eerlijk en dat is zeker niet juist feitelijk.

[0:15:50] Dus ik heb dat al in de Tweede Kamer voor onze rekening al vaker gezegd.

[0:15:54] Het is onderdacht en het is over haast.

[0:15:58] Dank u wel.

[0:15:59] Mag de collega op reageren?

[0:16:01] Het is geen vraag.

[0:16:03] Maar we hebben een uitgebreide parlementaire enquête gehad.

[0:16:09] Die ging over het commerciële aspect.

[0:16:12] Maar ook over de veiligheid van de Groningers.

[0:16:14] En over hoe die koeien in de waagschaal is gesteld.

[0:16:17] Hoe risico's niet goed ter harte zijn genomen.

[0:16:23] om maar door te winnen.

[0:16:25] Waarbij eigenlijk inderdaad die leveringszekerheid als een rookgordijn is gebruikt.

[0:16:29] De zin van oh, anders zit de bejaardenhuis in de koudte.

[0:16:32] Waar er absoluut geen sprake van is geweest.

[0:16:34] Dus het feit dat nu eigenlijk met diezelfde logica nu de Eerste Kamer een besluit frustreert

[0:16:41] waar gewoon de Tweede Kamer een zorgvuldig debat over heeft gehad.

[0:16:45] Ik vind het onbestaanbaar.

[0:16:46] En ik hoop echt dat jaar 21 moederziel alleen staat in het idee dat we daar gaan winnen en dat dat veilig zou kunnen.

[0:16:55] Dus niet?

[0:16:57] Nou ja, ik hoop eigenlijk toch te horen van de formerende partijen, en dat is jaar 21 gelukkig niet,

[0:17:04] van de formerende partijen dat dit, nou ik weet niet wat het is, maar in ieder geval een heel ongelukkige stap,

[0:17:11] maar dat dat absoluut niet de intentie is om weer te gaan winnen.

[0:17:14] want dan hebben we weer een heel ander debat.

[0:17:16] En dat zou ik bijzonder wonderlijk vinden,

[0:17:18] net nadat we in de Tweede Kamer dit helemaal behandeld hebben

[0:17:20] en iedereen mee heeft gestemd

[0:17:22] en iedereen juist heel blij was met de stap die we gezet hebben

[0:17:25] om dat brozen vertrouwen te herstellen.

[0:17:30] U vervolgt de betoog.

[0:17:32] Dank, voorzitter.

[0:17:35] Dan eigenlijk even doorschakelend naar het betoog wat ik had voorbereid.

[0:17:41] Eigenlijk over het beschermen en herstel van gas.

[0:17:43] En ik wil de voorzitter vragen hoeveel tijd, de spreeftijd heb ik nog?

[0:17:45] U heeft nog een minuut en 56 seconden.

[0:17:50] Dat is dramatisch.

[0:17:54] Bescherming in stijlplan gras.

[0:17:57] Er is in 2018 een motie aangenomen om te zeggen...

[0:18:01] als het Groningerveld sluit, zorg dan voor een goed afgebakend afschakelplan.

[0:18:06] Vervolgens kregen we de energiecrisis door de inval in Oekraïne.

[0:18:11] En zag je eigenlijk dat we toch behoorlijk onthand waren.

[0:18:14] en dat er maar de hele tijd een soort debat was over is er nou een crisis, is er geen crisis,

[0:18:19] moeten we de BHG in werking treden. Eigenlijk bleek dat beschermen in een stelplan gas een dode letter

[0:18:25] te zijn en nu lees ik nog steeds dat die juridische borging om daadwerkelijk af te schakelen nog niet

[0:18:30] geregeld is. Ik vraag de ministers wanneer krijgen we dat. Dan, voorzitter, wij hebben altijd gezegd

[0:18:36] voor ons staat energiebesparing op één en dat is eigenlijk een manier vraag reductie om te zorgen

[0:18:42] dat we ook met minder gas toekunnen.

[0:18:46] Ik lees dat er een half jaar geleden een klankbordgroep van start is gegaan...

[0:18:51] en binnenkort de derde meeting is.

[0:18:52] Dat vind ik echt wel bijzonder traag...

[0:18:54] als we het ondertussen hebben over versnelling op de Noordzee, import van LNG.

[0:18:59] Waar blijft gewoon die urgentie op energiebesparing?

[0:19:02] Dan gaat het mij niet om de besparing die al gerealiseerd is.

[0:19:06] Want daarvan moeten we ons echt realiseren...

[0:19:08] dat dat met name afschakeling is geweest door te hoge prijzen.

[0:19:11] door hoge prijzen, maar dan gaat het toch vooral om echt geplande besparing waar je

[0:19:16] gewoon met z'n allen ook regie op hebt.

[0:19:20] En dan heb ik een paar hele concrete vragen en die gaan onder andere over die utiliteitsgebouwen,

[0:19:25] de label C verplichting, nog steeds 40% die zich daar niet aan voldoet.

[0:19:30] Dan gaat het over het feit dat maar 40% van de bedrijven die op 1 december een plan hadden

[0:19:38] moeten indienen over energiebesparen dat ook gedaan hebben.

[0:19:41] Hoeveel bedrijven zijn dat inmiddels?

[0:19:43] Zit de minister daar bovenop?

[0:19:45] Zorgen we dat die energiebesparing bij bedrijven echt volle vaart maakt?

[0:19:51] En zorgen we dat we ook in de private huur snel toch tot normering overgaan op besparing

[0:19:58] en dat je in de tussentijd een huurkorting hebt voor slecht geïsoleerde huurwoning

[0:20:02] in de private sector om te zorgen dat je ook daar echt de boel aanjaagt?

[0:20:07] Ik zie de voorzitter kijken. Ik sluit af. Dank u wel.

[0:20:10] U bent heel netjes. Nou ja, bijna binnen de tijd.

[0:20:15] Dank. Dan is het woord aan de heer Erkens van de VVD.

[0:20:18] Dank u, voorzitter. En ik hoop dat ik u lang ben met de spreektijd.

[0:20:21] Want ik denk dat het goed is als ik toch wat zeg inderdaad over de Groninger gasproductie.

[0:20:25] Gezien het debat ook wat net plaatsgevonden heeft.

[0:20:28] En dat het belangrijk is om enige vorm van ruis ook weg te halen.

[0:20:31] Wij staan gewoon voor het stoppen van de gasproductie in Groningen.

[0:20:34] Dat politieke besluit hebben we hier in de Tweede Kamer genomen.

[0:20:36] Dat is heel simpel. Dus als er een misverstand op bestaat, dan is dat bij deze hopelijk weggenomen.

[0:20:42] De Eerste Kamer stelt voor om schriftelijk nog vragen te stellen aan de staatssecretaris over het borgen van de bredere leveringszekerheid.

[0:20:50] Dat is het recht van de Eerste Kamer, dat kunnen ze doen.

[0:20:52] Nou, ik begreep, kan het ook vrij snel de komende weken.

[0:20:55] Dat gaf de staatssecretaris zelf trouwens ook aan. Dus we gaan zien hoe dat verder loopt.

[0:20:59] Ik wil er wel nog een ander punt bij kwijt, voorzitter.

[0:21:01] Ik denk ook niet dat het helpt voor het vertrouwen in Groningen

[0:21:04] als we heel snel inderdaad met elkaar het beeld creëren

[0:21:07] dat de gasproductie wel zou doorgaan.

[0:21:08] En dat vind ik wel kwalijk wat er gisteren gebeurd is.

[0:21:10] Ik zag op Twitter heel snel een aantal heel stevige tweets voorbijkomen

[0:21:14] van partijen die dit wel uit de context trok.

[0:21:15] En dat vind ik jammer, want dat creëerde ook onrust.

[0:21:18] Dus laat je onrust gewoon wegnemen.

[0:21:20] Het besluit dat hier genomen is, daar komen we gewoon niet op terug.

[0:21:23] U heeft een interruptie voordat u doorgaat van mevrouw Beckerman van de SP.

[0:21:35] Misschien een hele simpele vraag.

[0:21:37] Schuimt u zich niet voor wat er gisteren in de Eerste Kamer is gebeurd?

[0:21:41] Voorzitter, de Eerste Kamer gaat over de behandeling van wetten en daar gaan zij gewoon over.

[0:21:45] Wij hebben ingestemd met de besluiten van de gasproductie in Groningen.

[0:21:48] Dat besluit staat niet te discussiëren voor ons.

[0:21:55] Voorzitter, ik kan u eerlijk zeggen, ik heb hier gewoon niet van geslapen.

[0:21:58] En dat komt omdat Groningen, wij, jarenlang belazerd zijn door de politiek.

[0:22:05] En nu kon het eindelijk gaan gebeuren, dat is een amendement van mijn collega's aangenomen,

[0:22:13] dat op het moment dat de Eerste Kamer direct zou stemmen, ook direct bij plaatsing in het

[0:22:19] staatsblad die gaswinning ten einde zou zijn, definitief eindelijk die zekerheid na al die

[0:22:24] gebroken beloftes, en dan is er weer uitstel.

[0:22:31] En de Eerste Kamer gaat over haar eigen rol prima.

[0:22:34] Maar ik zou u toch nogmaals willen vragen, schaamt u zich niet voor uw partijgenoot, want

[0:22:38] dat het vertrouwen in de politiek is al weg en dat maakt dit niet beter.

[0:22:46] De heer Erkens. Nee, voorzitter.

[0:22:47] De Eerste Kamer gaat over haar eigen behandeling van wetsvoorstellen.

[0:22:51] En ik vind het juist kwalijk om alle eerlijkheid.

[0:22:53] Ook de manier waarop dit debat nu plaatsvindt, dat als wij breder

[0:22:56] vragen stellen wat ik ga doen in dit debat over de leveringszekerheid.

[0:22:59] Het besluit van Groningen staat niet de discussie.

[0:23:01] Daar stoppen we gewoon mee.

[0:23:03] Punt dat we inderdaad het debat niet op een rationele manier

[0:23:05] nu met elkaar kunnen voeren.

[0:23:06] Dat vind ik echt los van elkaar staan, die twee besluiten.

[0:23:11] Dit is ook inderdaad niet rationeel, en ik ben daar heel eerlijk over, want ik maak er

[0:23:19] geen geheim van dat het wat met mensen doet, en ook met mij, als ze jarenlang belazerd

[0:23:26] worden.

[0:23:26] Ik hoorde in de Eerste Kamer de VVD deze vertraging ook koppelen aan op handen zijnde wetsvoorstel

[0:23:36] wat niet morgen er ligt, wat niet overmorgen er ligt, wat niet volgende week er ligt,

[0:23:44] maar wat er mogelijk pas einde van dit jaar ligt.

[0:23:47] En daarmee hebben we het dus niet over een beetje ruis wegnemen en we staan voor stoppen.

[0:23:53] Daarmee hebben we het over serieuze vertraging.

[0:23:58] Zou ik van de VVD hier mogen horen dat ze die koppeling met dat westvoorstel hier niet willen leggen?

[0:24:07] Voorzitter, wij hebben die koppeling in de Tweede Kamer ook niet gelegd.

[0:24:09] We gaan over de eigen behandeling, zo simpel is het hier in de Tweede Kamer.

[0:24:12] En het politieke besluit dat wij stoppen met de gaswinning op korte termijn, dat staat ook niet ter discussie.

[0:24:16] En daar gaat ook het kabinet over, daar gaat ook de Kamer over.

[0:24:18] Dit gaat inderdaad over het wetsvoorstel en de definitieve stap om het ook juridisch vast te leggen.

[0:24:23] Maar hier in de Kamer kan natuurlijk wel besloten worden, samen met het kabinet, dat de productie gewoon weg is.

[0:24:27] Dat die stopt.

[0:24:29] Even nog één interruptie.

[0:24:30] Mevrouw Beckerman.

[0:24:31] Ja, voorzitter.

[0:24:32] Maar er zijn zoveel partijen in het opkomen dagen dat ik ze allemaal reserveer voor de VVD.

[0:24:36] Ik concludeer dus dat de VVD in de Tweede Kamer het niet eens is met de VVD in de Eerste Kamer.

[0:24:43] En ik hoop ook dat ze dan op een zeer korte termijn daar intern uit kunnen komen.

[0:24:48] Want hoewel we allemaal een verschillende rol hebben,

[0:24:51] zijn we allemaal als volkstegenwoordigers verantwoordelijk voor het vertrouwen in de overheid.

[0:24:56] En dat is al weg in Groningen en dat ga je niet herwinnen

[0:25:00] als je als partij dit soort verschillende standpunten gaat innemen

[0:25:04] en nog meer onzekerheid veroorzaakt.

[0:25:09] Voorzitter, ik ben het oneens met de interpretatie.

[0:25:12] Waar het hier om gaat, is dat wij politiek hier een besluit genomen hebben

[0:25:15] dat we stoppen met de productie van gas in Groningen.

[0:25:18] En de Eerste Kamer stelt vragen over de bredere leveringszekerheid

[0:25:22] en hoe die geborgd wordt.

[0:25:23] Hij besluit om te stoppen met de gaswinning in Groningen.

[0:25:25] Dat stellen wij hier niet ter discussie.

[0:25:29] Een interruptie van mevrouw Kreuger.

[0:25:31] Ja, voorzitter.

[0:25:32] De heer Erkes zit hier nu een beetje een ronde dansje te doen.

[0:25:36] En ik begrijp ook zijn ongemak. Hij zit hier als enige.

[0:25:38] Zijn twee maatjes in dit hele epistel, in deze hele situatie, zit hier nu niet.

[0:25:45] Maar klopt het, vraag ik aan de heer Erkens,

[0:25:49] dat de Eerste Kamer-fractie van de VVD samen met twee andere formerende partijen hebben gezegd

[0:25:54] wij willen de stemming, de behandeling afwachten tot de wet leveringszekerheid?

[0:26:01] Voorzitter, volgens mij kan mevrouw Kreuker het debat zelf ook terugkijken.

[0:26:05] Maar, voorzitter, hoe kan het dan, want dat hebben we teruggekeken en dat is er gezegd,

[0:26:10] dus dat is wel degelijk gekoppeld aan die wetsbehandeling, dat de heer Erkens nu zegt

[0:26:14] nee hoor, we wouden gewoon even een korte vragenronde en voor de rest is er geen enkel probleem

[0:26:18] en staat het besluit niet ter discussie.

[0:26:20] Waarom gaat de heer Erkens dan nu hier in deze Tweede Kamer een rookgordijn creëren?

[0:26:25] Waarom zegt de heer Erkens niet gewoon, mijn Eerste Kamer-fractie wil kennelijk nog minstens

[0:26:30] een jaar, minstens een jaar uitstel van een definitief besluit over Groningen?

[0:26:36] Ik ben nu wel echt klaar met dit geframe wat hier plaatsvindt.

[0:26:39] De Eerste Kamer-fractie heeft gevraagd om een exoschriftelijke vragenronde aan de staatssecretaris.

[0:26:43] De staatssecretaris heeft dan volgens mij ook van gezegd dat dat vrij snel kan, die beantwoording.

[0:26:48] Daarin gaan vragen gesteld worden, onder andere inderdaad over het wetsvoorstel rondom levering zekerheid van gas,

[0:26:53] de gasopslagen die trouwens hier ook op de agenda staat, waar ik dadelijk ook nog wat inhoudelijke vragen over zou willen stellen.

[0:26:58] Nu wordt er een heel groot beeld gecreëerd alsof de gaswinning in Groningen niet beëindigd gaat worden om politieke punten te scoren.

[0:27:04] En daar ben ik eigenlijk wel klaar mee.

[0:27:05] Dat besluit staat niet de discussie.

[0:27:07] We gaan stoppen met de gastvinding in Groningen.

[0:27:09] En de Eerste Kamer gaat nog een schriftelijke vragenronde doen over die wet.

[0:27:12] That's it.

[0:27:14] Ja, voorzitter.

[0:27:15] That's it is wel heel makkelijk gezegd vanuit hier in Den Haag.

[0:27:20] Terwijl mensen in Groningen nu denken.

[0:27:21] Hoe kan het dat na decennia van verbroken beloften nu weer de boel op de lange baan gaat?

[0:27:28] Hoe kan het?

[0:27:30] Het is zo'n ongelofelijke klap in het gezicht van mensen.

[0:27:32] En dan blijft toch de vraag, is de inzet van de VVD en haar twee collega's in de formatie

[0:27:39] om het besluit afhankelijk te maken van of wat wij hier vandaag bespreken in de Tweede

[0:27:45] Kamer, want dat wordt ook in de media gezegd, of van de behandeling van die wet.

[0:27:49] Want dan hebben we het niet over een vertraging van een paar weken.

[0:27:54] De heer Erkens, en dan geef ik het woord aan de heer Eerdmans.

[0:27:58] De heer Eerdmans heeft een punt van orde.

[0:28:01] Er worden hier vragen gesteld aan de VVD-collega

[0:28:03] alsof hij in de Eerste Kamer zit. Ik heb daar grote problemen mee.

[0:28:06] Hij zit hier als Tweede Kamerlid. Kijk, we kunnen allemaal reflecteren.

[0:28:09] Dat heb ik ook gedaan, wat er gisteren in de Eerste Kamer is gebeurd.

[0:28:11] Maar we kunnen hier geen debat gaan voeren met de Eerste Kamer.

[0:28:14] En dat doet mevrouw Kreugen wel, mevrouw Beckerman ook.

[0:28:16] Dan zou ik zeggen, lijn je collega's op in de Eerste Kamer.

[0:28:19] Voer daar dat debat. Heb dat gisteren gedaan, doe dat volgende week.

[0:28:22] Maar dit is een debat hier in de Tweede Kamer.

[0:28:24] Ik vind het echt ongemakkelijk en ik vind het ook verkeerd.

[0:28:27] Dus ik vind dat dat moet stoppen. Dat gaat nergens over.

[0:28:30] Ik heb ook een punt van orde, voorzitter.

[0:28:32] Dan gaan we eerst naar het punt van orde van mevrouw Beckerman.

[0:28:36] En dan geef ik een reactie.

[0:28:38] Voorzitter, normaal zou je dat doen, heeft de heer Eerdmans gelijk.

[0:28:43] In de Eerste Kamer is gisteren een directe link gelegd met dit debat van vandaag.

[0:28:50] In de Eerste Kamer is een directe link gelegd met het debat van vandaag.

[0:28:54] is een directe link gelegd met een wet die de staatssecretaris in voorbereiding heeft.

[0:28:59] Omdat die link er heel direct ligt, lijkt het me niet meer dan logisch

[0:29:04] als de Eerste Kamer wacht op de Tweede Kamer en wacht op dit debat.

[0:29:09] Als dat het excuus is, dan vind ik het niet meer dan logisch

[0:29:13] dat we dat vandaag ook hier bespreken.

[0:29:17] Ik ga nog steeds over wie ik het woord geef.

[0:29:20] Ik zie dat mevrouw Kreugen nu iets wil zeggen, dus ik geef het woord.

[0:29:24] Ja, voorzitter, op het moment dat de heer Erkens hier suggereert,

[0:29:28] en dat doet hij ook om kou uit de lucht te halen en de boel te kalmeren,

[0:29:32] want inderdaad, in Groningen wordt nu een spoeddebat aangevraagd,

[0:29:35] omdat mensen woedend zijn,

[0:29:37] dat de heer Erkens suggereert dat het alleen maar om een vragenronde gaat,

[0:29:40] terwijl er echt is gesuggereerd dat het gaat om de behandeling van de wet gasleveringszekerheid,

[0:29:46] dan doet het er door behoorlijk veel toe hier in deze Tweede Kamer

[0:29:49] over wat er gisteren is gewisseld.

[0:29:51] En kan de heer Erkens daar namens de VVD ook duidingen geven?

[0:29:55] Dat lijkt me volstrekt normaal.

[0:29:57] U heeft een helder punt.

[0:29:59] Dan de heer Eerdemans wil er daar nog op reageren.

[0:30:01] Ik vind het helemaal prima dat wij het hier over Eerste Kamer hebben.

[0:30:03] Maar je kunt niet de collega uit de Tweede Kamer ter verantwoording roepen op wat daar gebeurt.

[0:30:07] En dat doet u, dat deed de collega net wel.

[0:30:09] En dat vind ik verkeerd.

[0:30:10] Ik vind het staatsrechtelijk onjuist.

[0:30:12] We zitten in de Tweede Kamer.

[0:30:13] Je mag hier alle pijlen op elkaar afvullen, maar dan wel in de juiste volgende juiste functie.

[0:30:18] Want het wordt een hele rare boel, voorzitter.

[0:30:20] als wij hier elkaar de maat gaan nemen op wat collega's in de Eerste Kamer hebben gedaan.

[0:30:25] Want die kunnen zich hier niet verdedigen.

[0:30:27] Dit is de heer Erkens, die moet het namens de Tweede Kamer doen.

[0:30:30] En ik zou zeggen stop dit, want het wordt een, ja, wordt een ratje toe.

[0:30:34] Oké, ik ga deze discussie even afronden.

[0:30:37] Het is natuurlijk zo dat elk lid heeft de verantwoordelijkheid om het onderscheid

[0:30:41] tussen de Eerste Kamer en de Tweede Kamer helder te houden.

[0:30:44] Maar ik heb begrepen in deze discussie is er onduidelijkheid ontstaan

[0:30:48] over ook wat de positie is van de VVD in de Tweede Kamerfractie met betrekking tot de behandeling van

[0:30:53] een wet. Dus van daar sta ik toe dat daar opheldering over wordt gevraagd en daarbij houdt iedereen zijn

[0:31:01] rol in acht en ik zie dat dat op dit moment ook gebeurt. Dus als er aanleiding is om dat te stoppen,

[0:31:07] dan zal ik dat ook doen. Dan kijk ik eventjes naar de heer Erkens die volgens mij nog een reactie

[0:31:15] die zou geven op mevrouw Kreuger.

[0:31:17] Dus het woord is aan de heer Akker.

[0:31:19] Kijk, voorzitter, mijn inbreng is geschreven op de stukken van dit debat,

[0:31:24] maar ik vind het wel terecht dat collega's inderdaad vragen om opheldering.

[0:31:27] Het is heel simpel, dat geef ik ook meerdere maals aan trouwens,

[0:31:29] en ik kan het nog vijf keer aangeven als het noodzakelijk is.

[0:31:31] De gaswinning in Groningen, dat gaat stoppen.

[0:31:33] Daar hebben we in de Tweede Kamer ook voor gestemd.

[0:31:35] Het gaat nu met feitelijke vragen rond in de Eerste Kamer

[0:31:37] over die behandeling aan zichzelf.

[0:31:39] Maar het besluit om de gaswinning weer ter discussie te stellen,

[0:31:41] Dat is gewoon geen sprake van het gaan we hier als VVD ook niet doen.

[0:31:44] Dus dat is heel simpel.

[0:31:48] Mevrouw Kruijgen.

[0:31:49] Ja, voorzitter, dan toch een hele specifieke vraag op de zin die de heer Erkens nu zegt.

[0:31:55] Het wetsvoorstel gaat natuurlijk over de definitieve sluiting van het Groninger veld.

[0:32:00] Beton in die putten.

[0:32:01] Ik hoorde de heer Erkens hier zeggen de gaswinning gaat stoppen.

[0:32:05] Kan de VVD hier heel duidelijk zeggen, wat de VVD betreft,

[0:32:09] gaat het Groninger veld definitief sluiten?

[0:32:14] Voor mij werd dat zes keer gezegd.

[0:32:16] Wat de VVD betreft gaat het veld definitief sluiten.

[0:32:18] Ik kan het nog acht keer zeggen, maar ik weet niet wat mevrouw Kreuger nog meer zoekt.

[0:32:25] Dat was inderdaad de laatste interruptie van mevrouw Kreuger.

[0:32:29] Ik zou zelf nog een interruptie willen plegen namens de Partij voor de Dieren.

[0:32:33] Dus ik geef even het woord over, of het voorzitterschap over aan mevrouw Beckerman.

[0:32:37] Dankuwel, dan geef ik het woord aan mevrouw Teunissen van de Partij voor de Dieren.

[0:32:42] Ik zou toch graag nog iets meer helderheid van de heer Erkes willen zien, want hij zegt

[0:32:47] heel duidelijk dat we als VVD ook willen dat de gaswinning in Groningen stopt, maar is

[0:32:54] het nou zo dat de VVD gaat wachten tot dat wetsvoorstel daar is met een definitief besluit, of is het

[0:33:00] nou zo dat de VVD zegt dat ze daar niet op gaan wachten en dat ze slechts een paar vragen

[0:33:06] en we gaan nu zo snel mogelijk het wetsvoorstel goedkeuren

[0:33:12] en stoppen met de gaswinning.

[0:33:13] Ik geef het woord aan de heer Erkens, VVD.

[0:33:15] Dank, voorzitter.

[0:33:16] Politiek hebben we hier een besluit in de Tweede Kamer al genomen

[0:33:18] om zo snel mogelijk te stoppen met de gaswinning.

[0:33:20] We hebben hier ook ingestemd met de wet

[0:33:21] en de Eerste Kamer gaat zelf over de behandeling.

[0:33:23] Dus ik kan het nog meermaals herhalen, maar dat is wat het is.

[0:33:26] Maar nogmaals, wat ik al aangegeven is,

[0:33:27] het feit dat de Eerste Kamer een schriftelijke vragenronde heeft aangevraagd,

[0:33:31] betekent niet dat we opeens meer gas gaan winnen in Groningen.

[0:33:33] Dat stopt gewoon en dat besluit is gewoon hier al genomen.

[0:33:36] Dus dat wil ik proberen weg te halen, die ruis die daarop ontstaat.

[0:33:39] De Tweede Kamer en het kabinet hebben dat besluit genomen.

[0:33:42] Op dat besluit gaat niet teruggekomen worden.

[0:33:45] Tweede interruptie, Teunisse Partij voor de Dieren.

[0:33:47] Ja, voorzitter, dan vraag ik me wel af waarom...

[0:33:50] We zien hoeveel onrust dit veroorzaakt.

[0:33:52] Heeft de VVD dat inderdaad wel meegenomen in de overwegingen om hier nog vragen over te stellen?

[0:33:58] Ik snap dat het aan de Eerste Kamerfractie is om vragen te stellen.

[0:34:01] Maar is de heer Erkens zich ervan bewust hoeveel onrust dit wel niet heeft veroorzaakt in Groningen?

[0:34:07] En wat zegt hij tegen al die mensen in Groningen die al jarenlang in de ellende zitten en nu

[0:34:13] eindelijk hadden verwacht dat het alleen nog maar even tekenen was bij het kruisje?

[0:34:18] Wat zegt hij tegen al die mensen in Groningen?

[0:34:22] Voorzitter, ik kan het nog meermaals herhalen.

[0:34:25] Het politieke besluit dat de gastwinning stopt is hier genomen al.

[0:34:29] Dat verandert niet.

[0:34:30] Dat blijft gewoon zo.

[0:34:31] Onrust ontstaat ook doordat mensen een schriftelijke vragenronde...

[0:34:35] heel erg opspelen op Twitter.

[0:34:38] Met politieke statements zoals het is een klappende gezicht.

[0:34:41] Het besluit staat de discussie. Het besluit staat niet de discussie.

[0:34:43] We stoppen met de gastwinning in Groningen.

[0:34:45] Zo simpel is het.

[0:34:46] En ik vind het ook een gedeelde verantwoordelijkheid hier in de Kamer...

[0:34:49] om die rust erover te bewaren en ook geen ruis te creëren met elkaar...

[0:34:52] omdat die discussie ook niet op tafel ligt en ook niet op tafel gaat komen.

[0:34:59] Ik wil graag het voorzitterschap weer overnemen.

[0:35:03] Dat kan, en dan wil ik u melden dat de heer Eerdmans ook een interruptie wil doen.

[0:35:06] Ja, dan ga ik zo vanuit het voorzitterschap weer naar de heer Eerdmans. Gaat uw gang.

[0:35:12] Ja, een vraag aan de heer Erkens.

[0:35:14] Als je vragen stelt, een vragenronde inlast, maar je weet op voorhand al eigenlijk dat,

[0:35:19] als ik het goed begrijp, de uitslag is het Groningenveld blijft dicht,

[0:35:22] waarom hou je dan die vragenronde?

[0:35:24] Dat is op zich denk ik wel een goede vraag.

[0:35:26] Als je leveringszekerheid belangrijk vindt, dan kan het zo zijn, volgens mij,

[0:35:30] als de antwoorden dermate zijn, dat jij besluit om dan toch het Groninger Veld weer te openen.

[0:35:37] Of zie ik dat verkeerd?

[0:35:38] Ik vind het wel interessant, voorzitter, dat de heer Eerdmans, die net een punt van orde maakte,

[0:35:42] over dat ik me uitspreek over wat de Eerste Kamer doet,

[0:35:44] nu zelf de vraag stelt waarin ik moet interpreteren over wat de Eerste Kamer zou vinden.

[0:35:48] Daar ga ik me niet toe laten ontlokken, voorzitter.

[0:35:51] Ik kom dadelijk in mijn inbreng trouwens terug op leveringszekerheid.

[0:35:54] Wat je eigenlijk ziet in de adviezen is dat op korte termijn het eigenlijk al goed geborgen is door het kabinet,

[0:35:57] dat de risico's vrij beperkt zijn, dat op middellange termijn er echt meer moet gebeuren.

[0:36:02] Daar zou ik dadelijk ook een aantal stevige voorstellen op doen.

[0:36:04] Dat staat los van de gasproductie in Groningen.

[0:36:05] Dat stopt het ons betreft definitief.

[0:36:07] Maar er zijn wel een aantal zaken die het kabinet nog moet doen om die leveringszekerheid

[0:36:11] door het wegvallen van het Groninger gas goed te borgen in Nederland.

[0:36:14] En dan, ja, nemen wij het besluit wel om die andere acties te nemen

[0:36:17] in plaats van Groningen weer ter discussie te stellen.

[0:36:22] De heer Erkens vervolgt zijn betoog.

[0:36:24] Begin zijn betoog, voorzitter.

[0:36:27] Nou, u heeft al redelijk wat betoogd, maar...

[0:36:29] Ja, nee, maar...

[0:36:32] Ik sla ook een stukje over, voorzitter.

[0:36:34] De situatie op de gasmarkt, die blijft wel precair en krap.

[0:36:38] En het tekortentermijn, wat ik tegen de heer Eepmans zei,

[0:36:40] neemt het kabinet wel de juiste acties om te voorkomen dat er tekorten ontstaan in Nederland.

[0:36:44] En daar zijn we blij mee.

[0:36:45] Tegelijkertijd zien we dat het kabinet op de middellange termijn onvoldoende doet.

[0:36:49] En dat baart ons wel zorgen.

[0:36:51] Het kabinet kan immers bij individuele maatregelen

[0:36:53] steeds argumenteren waarom het niet noodzakelijk is.

[0:36:56] Dus lange termijncontracten met Noorwegen zijn niet zaligmakend.

[0:37:00] Strategische gasreserves kosten geld.

[0:37:03] Een verplichte vulgraat is een ingreep in de markt.

[0:37:06] En de optelsom van al deze toch wel rationeel lijkende keuzes

[0:37:10] is misschien wel irrationeel beleid waarmee we risico op risico stapelen.

[0:37:13] Maar de verzekering sluit je immers af om een onwaarschijnlijk risico

[0:37:18] met grote impact af te dekken.

[0:37:20] En zo geldt het ook voor de energiemarkt.

[0:37:21] We maken toch steeds de keuze om dat risico niet af te dekken.

[0:37:24] Ten eerste kan het kabinet meer doen om de gasproductie op de Noordzee toe te laten nemen.

[0:37:28] Het versnellingsplan heeft nog geleid tot niets, maar erger zelfs de productie daalt.

[0:37:34] Het is een mislukking tot nu toe, en nieuwe projecten komen niet van de grond.

[0:37:37] Hierdoor verliezen we miljarden aan baten voor de overheid, verslechtert de leveringszekerheid

[0:37:41] en beschadigen we het klimaat door de inpol van vervuild schaligas.

[0:37:44] Mijn vragen aan de staatssecretaris.

[0:37:46] Is hij bereid om een sectorakkoord voor gaswinning op de Noordzee af te sluiten,

[0:37:51] samen met de sector, met heldere afspraken voor beide zijden.

[0:37:54] Wanneer stopt de gaswinning? Wat is het fiscale klimaat?

[0:37:57] Wat zijn de harde deadlines rondom vergunningen?

[0:37:58] Om die zekerheid te creëren, zodat we echt wel detail keren.

[0:38:01] Want die afnemende gasproductie op de Noorse, die baart onze fractie wel zorgen.

[0:38:05] Ten tweede, voorzitter, de lange termijncontracten uit Noorwegen.

[0:38:09] Het onderzoek toonde aan dat er ook nadelen aan zitten en dat het niet zaligmakend is.

[0:38:12] Dat klopt. Qua prijs is het niet al te verdeliger

[0:38:14] en ook prijzen in lange termijncontracten kunnen meebewegen.

[0:38:18] Dat in zich is ook niet nieuw, maar tegelijkertijd zorg je er wel voor

[0:38:21] dat er in tijden van schaarste je niet achter in de rij komt te staan.

[0:38:24] Kan de minister daarop reflecteren?

[0:38:26] Ziet hij daar geen rol voor langetermijncontracten?

[0:38:29] En is het geen signaal dat alle andere landen die de wereldmarkt afstrijden,

[0:38:33] China, Japan, Zuid-Korea, vrijwel elk ander Europees land,

[0:38:37] om deze contracten af te sluiten, zijn die landen zo dom en zijn wij zo slim?

[0:38:40] Of laten wij toch hier een bepaald risico onbehandeld?

[0:38:45] Als laatste, voorzitter, de verplichte vulgrade voor de gasopslagen.

[0:38:48] We zijn blij dat het wetsvoorstel spoedig naar de Kamer komt.

[0:38:51] Tegelijkertijd zien we dat het kabinet dit als een bevoegdheid wil vormgeven,

[0:38:55] waardoor we het mogelijk niet gaan inzetten en in een crisis achter de feiten komen aan te lopen.

[0:38:59] Aangezien een tekort mogelijk te laat wordt waangenomen om een bevoegdheid nog effect te laten hebben.

[0:39:05] En daarnaast geeft het kabinet ook aan geen strategische voorraad te willen aanleggen om geen opslag uit de markt te halen.

[0:39:11] Het is wel het een of het ander voor onze fractie. Of de vulgraat of de strategische reserve.

[0:39:15] Dus graag ook reactie van het kabinet welke maatregel de leveringszekerheid het beste kan versterven.

[0:39:20] Voorzitter, en volgens mij is mijn tijd dan op en bent u coulant geweest,

[0:39:25] maar dan zien we dezelfde passiviteit ook op het borgen van de leveringszekerheid van elektriciteit na 2030.

[0:39:31] Het kabinet benoemt in een brief dat deskundigen wel de noodzaak voor een mogelijk capaciteitsmechanisme zien.

[0:39:37] En aan het einde concludeerde het kabinet dat actie niet nodig is,

[0:39:40] en eigenlijk dat het wel snor zit met de leveringszekerheid.

[0:39:42] Ik zie de minister neescheuren, maar misschien kan hij die zorg dan ook weghalen.

[0:39:45] En ik hoor graag de reactie dus daarop hoe ze deze route verder laten onderzoeken.

[0:39:48] Dank u, voorzitter, voor uw collage.

[0:39:51] Hartelijk dank voor uw bijdrage.

[0:39:53] Ik zou graag namens de Partij voor de Dieren nog een interruptie willen plegen.

[0:39:57] Dus ik geef het woord, het voorzitterschap, weer aan mevrouw Beckerman.

[0:40:00] Ik neem het voorzitterschap over en ik geef het woord aan mevrouw Teunissen, Partij voor de Dieren.

[0:40:04] Voorzitter, ja, de heer Erkens toogt steeds dat we meer gas uit de Noordzee moeten winnen

[0:40:10] omdat we anders afhankelijk worden van andere landen om daar schalinggas vandaan te halen.

[0:40:15] En de Partij voor de Tieren is er helemaal mee eens dat we dat niet moeten doen.

[0:40:19] Vervuilend schaligas uit andere landen halen doen we nu wel, bijvoorbeeld uit Qatar.

[0:40:24] Maar nu is er een onderzoek van de Universiteit Groningen, daaruit blijkt dat bij toegenomen

[0:40:28] aanbod van gas uit de Noordzee de prijzen zullen dalen en dat de vraag naar gas daardoor

[0:40:34] zal toenemen.

[0:40:36] En dat we dus onder de streep niet minder, maar juist meer gas gaan winnen, doordat we

[0:40:40] niet alleen maar uit de Noordzee gas gaan winnen, maar dat we ook gewoon die LNG naar binnen blijven halen.

[0:40:46] Dus mijn vraag is, waar baseert de heer Erkens op dat het beter is om gas te winnen uit de Noordzee

[0:40:51] en dat daardoor minder gas op de markt komt? Want dat is niet het geval, blijkt uit dat onderzoek.

[0:40:56] Erkens, VVD.

[0:40:57] Nou, ik ben blij dat het onderzoek zegt dat de prijzen zullen dalen,

[0:41:00] want die zijn nog heel hoog voor veel huishoudens op dit moment.

[0:41:02] Maar we gaan de komende jaren meer dan 80 procent van ons gas moeten importeren.

[0:41:06] Uit landen uit het Midden-Oosten, waar we miljarden naar overmaken.

[0:41:09] We importeren het uit de VS, waar LNG-terminals inderdaad schepen vullen

[0:41:14] om vervuild schaligas naar ons toe te brengen.

[0:41:16] En volgens mij moet inderdaad wel de gaswinning op de Noordzee hand in hand gaan

[0:41:19] met de afbouw van het gebruik van fossielgas in Nederland.

[0:41:22] Alleen wat we nu heel erg zien is dat de maatregelen nemen om het aanbod weg te halen in Nederland.

[0:41:28] Dat zorgt eigenlijk voor krapte op die aardgasmarkt.

[0:41:29] En als tegelijkertijd we net zoveel aardgas met elkaar verbruiken,

[0:41:32] dan gaan de prijzen omhoog, verduurzamen we hem niet en duwen we het effect naar buiten.

[0:41:36] Dus daarom zei ik zelf ook bij zo'n sectorakkoord,

[0:41:38] want mevrouw Kreuger is er volgens mij eerder mee gekomen, ik zie haar knikken,

[0:41:41] moeten we ook een afspraak maken wanneer die gaswinning dan stopt in Nederland.

[0:41:44] Dus hij mag niet uitstijgen boven onze nationale behoeften

[0:41:47] en het moet niet leiden tot meer consumptie.

[0:41:49] Dus daar zal de staatssecretaris ook het beleid voor moeten maken,

[0:41:51] maar ik vind het dan wel logischer om het gasverbruik

[0:41:53] wat wij de komende jaren gewoon nog kunnen hebben met elkaar

[0:41:55] in te vullen met gas van de Noordzee in plaats van schaliegas uit de VS,

[0:41:59] wat echt tot drie keer toe zo vervuilend is als het gas wat we hier kunnen winnen.

[0:42:03] Ja, voorzitter, maar het is dus en-en.

[0:42:05] Dus we gaan en meer gas winnen uit de Noordzee

[0:42:08] En omdat de prijzen dalen, wordt er ook gewoon nog steeds energie gehaald uit de VS, uit Qatar.

[0:42:14] Dus er zal meer vervuiling zijn.

[0:42:16] En ik ben blij dat de heer Erkes zegt van ja, we moeten uiteindelijk stoppen met die gaswinning.

[0:42:22] Maar dat is natuurlijk niet afhankelijk alleen maar van onze nationale behoefte.

[0:42:26] Je kunt energie besparen, maar daarnaast hebben we gewoon een klimaatakkoord van Parijs.

[0:42:31] En dan is er een onderzoek van CEDELF en dat zegt we moeten in 2034 gestopt zijn met de gaswinning,

[0:42:37] want dan is ons koolstofbudget op.

[0:42:39] Dus mijn vraag is, hoeveel waarde hecht de heer Erkens er eigenlijk aan?

[0:42:43] Hoe hard is die grens voor de heer Erkens dat we zeggen

[0:42:46] we moeten echt voldoen aan dat klimaatakkoord van Parijs?

[0:42:49] Is dat dan de grens wanneer we moeten stoppen?

[0:42:51] En dat is 2034.

[0:42:53] Erkens, VVD.

[0:42:54] Nou ja, voorzitter, het is natuurlijk een interpretatie van het Parijsakkoord.

[0:42:57] Het gaat er om hoeveel CO2-budget heb je nog?

[0:42:59] En de Partij voor de Dieren rekent met andere scenario's,

[0:43:01] met name degene waarin je historische uitstoot heel erg meerekent.

[0:43:04] en dan zou zeggen dat Nederland op veel kortere termijn fossielvrij moet zijn dan eigenlijk mogelijk is.

[0:43:09] Wij hebben afgesproken om in 2050 klimaatneutraal te zijn.

[0:43:13] We hebben ook gezegd in 2040 dat we een grote stap gezet moeten hebben daarna.

[0:43:16] Ik denk dat gaswinning op de Noordzee hand in hand gaat met het klimaatbeleid,

[0:43:21] omdat we in Europa ook een aantal zaken met elkaar nu afgesproken hebben.

[0:43:24] Door het ETS-systeem gaan we in 2040 geen gas meer verbranden in onze elektriciteitscentrales,

[0:43:29] één van de grootste verbruikers.

[0:43:30] De Glastuinbouw heeft aangegeven in 2040 klimaatneutraal te willen zijn.

[0:43:33] Daar hebben ze ambitieuze plannen voor.

[0:43:35] En in de gebouwde omgeving zetten we langzaam ook op de stap naar elektrificatie.

[0:43:39] Na het gebruik van warmtenetten gaat het zo door.

[0:43:41] Dus uiteindelijk gebruiken wij steeds minder aardgas.

[0:43:43] En dat beleid moet hand in hand gaan met gaswinning op de Noordzijde.

[0:43:46] En ik wil ook daarbij nog benadrukken dat we geopolitiek natuurlijk in een situatie zitten...

[0:43:50] ...waarin het opblazen van één pijpleiding, of het dichtgaan van een energie-turbo in de VS...

[0:43:55] ...tot een tekort kan leiden op de Europese markt.

[0:43:57] Wat ook tot heel veel leed kan leiden voor veel mensen.

[0:43:59] Dus ik vind dat energiebeleid hand in hand moet gaan met klimaatbeleid.

[0:44:02] Maar dat we inderdaad ook niet blind moeten zijn van de negatieve gevolgen daarvan.

[0:44:06] Maar dat geldt beide kanten op.

[0:44:07] Wij moeten zorgen dat er voldoende beleid is om minder aardgas te verbruiken.

[0:44:10] Maar ik vind ook dat de partij voor de dieren moet reflecteren.

[0:44:13] Over dat we nu inderdaad de problemen gewoon de grens overduwen.

[0:44:16] Je moet maar eens kijken, op 1Vandaag stond pas een heel interessant stuk.

[0:44:18] Vierde voorzitter, zeg ik dat richting u.

[0:44:21] Mevrouw Teunissen, het is een beetje complex om dan met twee petten aan tegen u te praten.

[0:44:25] Op 1Vandaag, waarin inderdaad de winning van schaligas in de VS goed toegelicht werd.

[0:44:29] In Texas onder andere.

[0:44:30] Het gebeurt midden in woonwijken.

[0:44:31] En dat zijn dus echt gewoon chemicaliën die de grond in gespoten worden.

[0:44:35] Kinderen die daar gewoon echt ziek van worden in die onderzoek.

[0:44:37] Het is echt een vervuilende manier van gaswinning.

[0:44:39] En ik wil ook niet blind zijn voor die gevolgen.

[0:44:41] Dus dan zeggen doe die gaswinning op de Noordzee.

[0:44:42] Maak daar goede afspraken over.

[0:44:44] En doe er dan wel hand in hand met je klimaatbeleid.

[0:44:46] En dan geef ik het voorzitterschap terug aan mevrouw Teunissen.

[0:44:50] Dank voorzitter.

[0:44:51] En dan ben ik nu weer de voorzitter.

[0:44:53] En dan geef ik het woord voor de eerste termijn aan mevrouw Beckerman van de SP.

[0:44:58] Ja, voorzitter. Ik heb er niet van geslapen. Ik vind echt bizar wat er gisteren is gebeurd

[0:45:16] in de Eerste Kamer. Hoe durven ze? Schamen zich niet. En dat komt omdat Groningen jarenlang

[0:45:26] belazerd is door de politiek. En eindelijk stonden we op het punt dat het definitief einde

[0:45:38] van de gaswinning deze maand geregeld kon zijn. Hoe durven ze? Jarenlang hebben Groningers,

[0:45:50] wij, in onzekerheid en onveiligheid in kapotte huizen gezeten. Nog steeds zitten tienduizenden

[0:45:57] Groningers vast in een kapot en onveilig huis. Hoe durven ze? Eindelijk waren we op het punt

[0:46:06] dat tenminste die oorzaak eindelijk zou worden weggenomen.

[0:46:13] Hoe durven ze om dat weer te vertragen?

[0:46:20] Voorzitter, en dan wordt er nu gezegd, na de heftige reacties,

[0:46:25] terecht heftige reacties, voorzitter, want ga maar eens slapen met het idee

[0:46:29] daar gaan we weer, daar gaan we weer.

[0:46:33] Na al die jaren.

[0:46:37] Iedereen die dacht nu durf ik eindelijk hoop te hebben

[0:46:40] voelt zichzelf dom omdat je er weer ingetrapt bent.

[0:46:43] En zo voel ik mij ook.

[0:46:46] Voorzitter, de Eerste Kamer heeft niet gevraagd om even een extra ronde.

[0:46:55] Die mogelijkheid lag op tafel, een extra ronde.

[0:46:57] De staatssecretaris zou snel beantwoorden.

[0:46:59] Dan zou er volgende week debat en stemmingen kunnen zijn.

[0:47:02] Er is letterlijk een koppeling gelegd met de wet gasmarkt.

[0:47:08] En die wet is er pas eind dit jaar.

[0:47:11] ...gaat pas in, op z'n vroegst, halverwege volgend jaar.

[0:47:16] Is dat de boodschap die de partijen nu willen geven?

[0:47:20] En in de Eerste Kamer is een link gelegd met het debat van vandaag.

[0:47:25] En dan vind ik het schaamteloos dat de PVV en de BBB niet eens hier zijn, voorzitter.

[0:47:35] Want dit is niet zomaar even een politiek besluit.

[0:47:40] Er is een hele parlementaire enquête geweest, waarin precies dit punt, die leveringszekerheid,

[0:47:49] werd benoemd als rookgordijn.

[0:47:52] Voorzitter, want ik kan u vertellen, die jarenlang, twaalf jaar lang, heb ik hier actie gevoerd,

[0:47:57] heb ik strijd geleverd hiervoor met Groningers.

[0:48:00] En een van de moeilijkste dingen was altijd dat er met leveringszekerheid tegen je werd

[0:48:07] gesrampt.

[0:48:08] Ik kan me nog herinneren dat premier Rutte zei, ja, maar als we dit doen, dan zit oma

[0:48:13] in Limburg in de kou.

[0:48:14] En achteraf bleek het gewoon een leugen te zijn.

[0:48:17] Het bleek niet waar te zijn.

[0:48:18] Dat heeft de parlementaire enquête haar fijn blootgelegd.

[0:48:22] En nu doen ze het op weer.

[0:48:23] Hoe durven ze, voorzitter?

[0:48:25] En ik hoop dat deze week de druk vanuit Groningen torenhoog wordt opgebouwd.

[0:48:32] Voorzitter, ik heb vannacht zelfs gegoogeld hoe kom je aan beton.

[0:48:37] Ik hoop dat die druk zo hoog wordt dat de Eerste Kamer op haar schede terugkeert en dat we zorgen

[0:48:44] dat we zo snel mogen stemmen en zorgen dat het amendement, Beckerman CS, wordt uitgevoerd

[0:48:50] waarmee we definitief een einde maken aan de gaswinning in Groningen, voorzitter.

[0:49:00] Hartelijk dank, mevrouw Beckerman.

[0:49:01] Ik was nog niet klaar, maar ik zag een interruptie, want ik dacht, dan ga ik nog.

[0:49:04] U bent inmiddels wel door uw tijd heen.

[0:49:07] en het was een heel goede afsluiting.

[0:49:11] Ik ga door naar de heer Eerdman, zij heeft een interruptie.

[0:49:15] Collega Beckerman zegt, ik ben vannacht op zoek gegaan op Google naar beton.

[0:49:19] Bedoelt ze daarmee dat zij de putten zelf wilde gaan dichtgooien?

[0:49:22] Of wat moeten we daar ons bij voorstellen?

[0:49:28] Voorzitter, ik zei het met de kwinkslag en toch is het het gevoel dat ik had.

[0:49:34] Want, en wij zijn altijd heel netjes geweest.

[0:49:41] En elke keer werden we belazerd.

[0:49:43] En we is Groningen.

[0:49:45] En voorzitter, u heeft mij nooit kunnen betrappen op dit soort acties.

[0:49:53] Maar Groningen is zo vaak belazerd en in de steek gelaten.

[0:49:58] En als dat nu weer zou gebeuren, wat betekent dat dan wel niet?

[0:50:03] Voor het vertrouwen wat mensen nog moeten hebben in de politiek, voorzitter.

[0:50:12] Voorzitter, mij is al zo lang duidelijk dat dit debat wordt beheerst door emoties en niet door enige ratio in dit dossier.

[0:50:18] Ik ga u onderbreken, u bent al lang door uw interrupties heen.

[0:50:24] Tenzij de leden zeggen van dit is een belangrijk punt en we zitten goed in de tijd,

[0:50:30] dus ik kan ook iedereen één extra interruptie toestaan.

[0:50:34] Maar dan nog bent u al door uw interrupties heen, voor meneer Eerdmans.

[0:50:38] Ik sta mevrouw Beckerman nog toe om deze interruptie te reageren.

[0:50:43] Nee, voorzitter, emotie boven ratio.

[0:50:44] En ik vind het dus jammer dat het genuanceerde beeld vertrokken is bij de SP.

[0:50:48] Want mevrouw Beckerman spreekt namens de Groningers, niet meer namens de SP, maar namens Groningen.

[0:50:53] Dat vind ik ook ongemakkelijk, dat vind ik ongemakkelijk.

[0:50:55] Ik spreek namens Nederland meestal als ik mijn bijdrage doe.

[0:50:59] Dus ik heb daar moeite mee.

[0:51:00] En ik vind wat ze nu zegt, ik ben vannacht op zoek gegaan naar beton.

[0:51:03] Ja, we kennen de SP als een nogal activistische, buitenparlementaire partij.

[0:51:08] Die waar ook zeker, weet je, daar zijn ook dingen door bereikt.

[0:51:11] Maar ik vind dit nogal ver gaan.

[0:51:13] En als dat een oproep is aan Groningers om, kom met z'n allen met een bulldozer,

[0:51:16] dan gaan we het zelf wel doen. Ik vind het onbestaanbaar, voorzitter.

[0:51:19] Ik vind ook eigenlijk dat dat niet kan, dat je dat hier niet kan zeggen. Dank u wel.

[0:51:24] Voorzitter, ik weet dat ik, dat we vaak dat verwijt krijgen om emotioneel te zijn.

[0:51:32] Voorzitter, ik zal het maar tegen u eerderemaal zeggen.

[0:51:34] Ik ben schaamteloos emotioneel hierover.

[0:51:38] En dat komt omdat, dit gaat niet over ratio.

[0:51:44] Dit gaat om een besluit wat diep ingrijpt in mensenlevens.

[0:51:52] Het is niet genoemd in dit debat, maar alle beslissingen, bijvoorbeeld de normering of

[0:51:56] een woning veilig of onveilig is, is gebaseerd op de sluiting van de gaswinning.

[0:52:04] Er zijn nog steeds vele duizenden woningen die, zelfs als de gaswinning nu eindigt, onveilig

[0:52:10] zijn.

[0:52:11] Ik zit op de app met mensen die hun kinderen vannacht wederom in een onveilig huis op bed

[0:52:17] hebben gelegd.

[0:52:20] Daar kunnen we heel rationeel over praten, maar u moet zich realiseren dat als je zo

[0:52:25] vaak beloftes hebt gekregen van de politiek die gebroken zijn, dat dat leidt tot emotie.

[0:52:33] Voorzitter, ik heb het al gezegd, wij zijn altijd netjes gebleven.

[0:52:36] Groningen is altijd netjes gebleven.

[0:52:39] Altijd netjes gebleven.

[0:52:41] hebben rechtszaken gevoerd, hebben demonstraties gelopen, hebben gesmeekt, geschreeuwd, zijn boos geworden,

[0:52:49] maar altijd netjes.

[0:52:51] Maar kijk uit dat je mensen niet breekt.

[0:52:54] Ik zei al, ik heb dat in mijn hoofd laten rondgaan en ik ben opgestaan en ik heb gedacht, ik ga naar dit debat,

[0:53:04] want misschien, en daar heeft u gelijk in zitten, nog enige ratio in de PVV en de BBB en ze zijn er niet.

[0:53:12] En dat vind ik schaamteloos en ik vind dat het vertrouwen in de politiek, voor zover dat

[0:53:19] er al was, nog verder beschaamt.

[0:53:24] Dank u wel, mevrouw Beckerman namens de SP, dan geef ik graag aan haar ook weer het voorzitterschap

[0:53:31] over voor mijn eigen bijdrage.

[0:53:32] Ik neem het voorzitterschap over en ik geef mevrouw Teunis namens Partij voor de Dieren

[0:53:35] het woord.

[0:53:36] Dank u wel, voorzitter.

[0:53:38] Allereerst vindt de Partij voor de Dieren het schandalig dat er partijen zijn,

[0:53:43] BBB, PVV en VVD, die nu het sluiten van de gasvelden in Groningen bewust uitstellen.

[0:53:51] En ik denk dat ze geen idee hebben, voorzitter, geen idee wat dit losmaakt bij de mensen in

[0:53:56] Groningen. Dat we na jarenlang Groningers boven gas geroepen te hebben, het nog steeds niet voor

[0:54:03] elkaar krijgen als politiek om een punt te zetten achter die gaswinning is een grof schandaal

[0:54:08] en grijpt diep in, in de gevoelens, en niet alleen in de gevoelens, maar juist ook heeft

[0:54:14] het diepere gevolgen in Groningen.

[0:54:17] En ik wil de staatssecretaris vragen, het is niet alleen maar, het is zeker niet alleen

[0:54:23] maar op emotioneel vlak, dat is heel terecht wat mevrouw Beckerman van de SP net zegt,

[0:54:28] maar het heeft ook reële grote risico's, brengt het met zich mee, als we langer wachten

[0:54:33] met het sluiten van die gasvelden.

[0:54:35] En ik wil de staatssecretaris vragen, met het uitstellen van dit besluit, wat zijn de gevolgen

[0:54:41] daarvan voor Groningen?

[0:54:43] Wat zijn de reële risico's die er zijn in het gevaar dat alsnog weer woningen schade krijgen?

[0:54:53] Wat veroorzaakt dit?

[0:54:55] En ook de psychische schade.

[0:54:57] Wat is de psychische schade in Groningen na dit vertragingsbesluit van deze drie partijen?

[0:55:04] Ik wil gezegd hebben dat ik het ook schandalig vind dat de BBB en de PVV niet eens durven

[0:55:09] aanwezig te zijn bij dit debat, terwijl ze wel een link leggen met de leveringszekerheid.

[0:55:15] En dan tot slot, op dit punt vind ik het ook schandalig dat er jarenlang als excuus is gebruikt

[0:55:21] juist die leveringszekerheid om niet te stoppen met de gaswinning en dat dat nu weer als excuus

[0:55:26] wordt gebruikt.

[0:55:27] Het kan het daglicht niet verdragen, voorzitter.

[0:55:30] Dat gezegd hebben en wil ik even doorgaan op het punt van graswinning in de Noordzee.

[0:55:35] Want we moeten niet weer dezelfde fouten gaan maken.

[0:55:38] Nederland zou trots moeten zijn op de Noordzee, het grootste natuurgebied van Nederland.

[0:55:43] Er komen 220 soorten vissen voor, ook zeezogdieren, vogels, honderden soorten dieren.

[0:55:49] Maar door ingrijpende menselijke activiteiten zijn ecosystemen daar vernietigd en verstoord.

[0:55:55] En dat dreigt nu weer te gebeuren, doordat het kabinet de graswinning niet wil stoppen in de Noordzee.

[0:55:59] maar wil versnellen.

[0:56:01] Een van de afspraken uit het Noordzeeakkoord is om te onderzoeken of meer winning van gas

[0:56:05] op de Noordzee mogelijk is binnen het Nederlandse koolstofbudget.

[0:56:09] Is daar een onderzoek gedaan door CEDELF?

[0:56:12] Het blijkt dat het niet kan, want in 2034 moet de gaswinning gestopt zijn als we ons

[0:56:18] houden aan het akkoord van Parijs.

[0:56:20] Niet alleen voor het klimaat, maar ook voor de natuur kunnen we niet langer doorgaan met

[0:56:25] het vernietigen van onze zeebodem.

[0:56:27] De staatssecretaris noemt drie redenen om toch door te gaan met die gaswinning.

[0:56:32] Ten eerste zegt hij dat het versnellen van de gaswinning nodig is voor de leveringszekerheid.

[0:56:38] Dat klopt niet, want de verwachte tekorten zijn op korte termijn en de nieuwe putten

[0:56:44] zullen nog niet productief zijn in de periode dat er een tekort is.

[0:56:48] Daarnaast heeft EBN zelf onderzoek laten uitvoeren waarin blijkt dat de gaswinning van Noordzeegas

[0:56:53] nauwelijks invloed heeft op de gasprijs en de leveringszekerheid.

[0:56:59] Het lijkt erop dat hier vooral de betaalbaarheid en de inkomsten voor de staatskasten dominante

[0:57:06] factoren zijn.

[0:57:08] Daarbij zet het kabinet nog steeds niet in op forse energiebesparing, waardoor we dat

[0:57:13] gas helemaal niet meer nodig zouden hebben.

[0:57:15] Dus mijn vraag aan de minister is wanneer hij nou eindelijk echt goed energie gaat besparen,

[0:57:22] zodat we die gaswinning ook echt niet meer nodig hebben.

[0:57:24] Voorzitter, ik noemde het net al eventjes, de derde reden is dat de staatssecretaris noemt

[0:57:32] is dat de meerderheid van de Kamer heeft gestemd voor een motie om gaswinning op de Noordzee

[0:57:36] te versnellen, maar Nederland heeft zich ook gecommitteerd aan het akkoord van Parijs en

[0:57:40] is met het Urgendafonds zelfs door de rechtbank op de vingers getikt om eindelijk iets te

[0:57:44] doen voor het klimaat.

[0:57:46] Dus nieuwe fossiele bronnen aanboren gaat hier rechtstreeks tegenin.

[0:57:50] En ik vraag aan de staatssecretaris, zouden de rechtsstaat en internationale afspraken

[0:57:57] niet zwaarder moeten wegen dan deze aangenomen motie?

[0:58:00] Dank u wel.

[0:58:02] Ik zie als voorzitter dat er twee interrupties zijn, maar beide heren waren heel erg snel.

[0:58:08] Ik denk dat de heer Vlag SGP als eerst was.

[0:58:11] Een fotofinish, zei de heer Erkens.

[0:58:12] De heer Vlag SGP.

[0:58:15] Ja, voorzitter, een vraag aan collega Teunissen.

[0:58:18] Ik hoor haar vooral zeggen wat er niet meer moet gebeuren.

[0:58:21] Groningen moet dicht, daar hebben we het hier al uitgebreid over gehad,

[0:58:24] maar ook activiteit in de Noordzee moet stoppen.

[0:58:27] Terecht willen we ook af van vervuild schaligas.

[0:58:30] Maar ik hoor geen oplossing als het gaat om leveringszekerheid.

[0:58:34] Elektrificering kan gewoonweg niet op de termijnen die u noemt oplossing zijn,

[0:58:39] denk maar aan netcongressie en dat soort zaken.

[0:58:41] Dus als u alleen als oplossing noemt energiebesparing,

[0:58:44] dan vind ik dat een hele magere oplossing.

[0:58:46] maar wellicht heeft u daar nog meer tekst op.

[0:58:49] Teunis, Partij voor de Dieren.

[0:58:52] Voorzitter, ik zeg niet dat we bijvoorbeeld het gas wat er nu wordt gewonnen en dat geïmporteerd,

[0:58:57] dat we daar vandaag mee kunnen stoppen.

[0:59:00] En dat komt omdat er lange tijd niet is ingezet om fundamentele energiebesparing,

[0:59:04] waar de Partij voor de Dieren al twintig jaar om vraagt, wat nog steeds niet gebeurt.

[0:59:08] Dus ja, misschien kunnen we niet vandaag stoppen, maar dat de gaswinningen,

[0:59:12] En dat is mijn belangrijkste punt, dat de gaswinning op de Noordzee een oplossing zou kunnen zijn

[0:59:16] voor de leveringszekerheid.

[0:59:18] Dat klopt gewoonweg niet.

[0:59:19] Dat zegt de Partij voor de Dieren niet, maar dat zegt het onderzoek van de Universiteit

[0:59:23] Groningen.

[0:59:24] Daar blijkt dat het op korte termijn helemaal niks gaat opleveren voor de leveringszekerheid.

[0:59:28] En in die tijd moeten we juist inzetten op energiebesparen, zodat we niet over een aantal

[0:59:34] jaar die gaswinning wel nodig hebben.

[0:59:38] Het komt erop neer.

[0:59:40] De oplossing is misschien niet vandaag stoppen met gas, maar wel in de komende jaren.

[0:59:46] En tegelijkertijd eindelijk inzetten op die forse energiebesparing.

[0:59:52] Als het gaat om energiebesparing, ben ik het volledig met de collega eens.

[0:59:56] Alles wat je niet verbruikt, hoef je ook niet te verduurzamen.

[0:59:59] Zo simpel is het.

[1:00:00] Daar worden ook goede stappen in gezet.

[1:00:01] Dat mag best wel een tandje sneller.

[1:00:03] Dat ben ik van harte met u eens.

[1:00:06] En het hangt er maar vanaf wat je als korte en langere termijn ziet.

[1:00:10] We moeten denk ik ook gewoon onder ogen zien dat de tempo waarin we zouden willen elektrificeren gewoon niet haalbaar is.

[1:00:16] Dat je daarvoor ontzettend veel ook fysiek uit de kast moet trekken om dat te realiseren.

[1:00:20] En dan is het verstandig om ook voor de middellange termijn gewoon gas achter de hand te hebben.

[1:00:26] Gas valt onder fossiel, maar het is ook wel zo dat in bepaalde landen de transitie nu pas wordt gemaakt naar gas toe.

[1:00:32] De reden dat wij versneld van het gas afgaan, is denk ik vooral Groningen.

[1:00:37] En dat heeft in andere landen gewoon een heel andere impact.

[1:00:40] Dus ik denk dat het verstandig is om juist ook als er nog bronnen zijn onder de Noordzee,

[1:00:44] om die verstandig te exploiteren.

[1:00:45] Hebben we ze niet nodig?

[1:00:47] Prima, laten we het lekker zitten.

[1:00:48] Maar ik zou het onverstandig vinden om nu met exploratieactiviteit te stoppen.

[1:00:54] Teunis, Partij voor de Dieren.

[1:00:56] Voorzitter, het is juist ontzettend onverstandig om nog maar enige fossiele bron nu te gaan winnen.

[1:01:01] En dat is iets wat door zo'n beetje alle internationale wetenschappers wordt uitgedragen op dit moment.

[1:01:09] Het IPCC zegt, we kunnen geen fossiele bronnen meer winnen.

[1:01:14] Het is verstandig, verstandig.

[1:01:15] Het meest verstandig is om dat gas nu in de grond te laten zitten.

[1:01:19] En we hebben bijvoorbeeld al heel lang aangedrongen op dat herstelplan gas,

[1:01:24] waar mevrouw Kreuger net ook een terecht punt over maakte.

[1:01:27] Daar heeft het kabinet nog steeds niet op orde.

[1:01:31] Tijdens de gaskrisis hebben we dat al de hele tijd opgehamerd.

[1:01:34] Breng dat nou op orde.

[1:01:36] Dus als nood aan de man komt, ja, dan hebben we een plan nodig.

[1:01:39] Maar dat zou er ook al moeten liggen.

[1:01:40] Dat kan er ook liggen op korte termijn.

[1:01:42] Maar om nu gas te gaan winnen extra, daar neem je enorme risico's mee.

[1:01:48] Voor de komende generaties, voor de natuur, voor het klimaat.

[1:01:51] En dat brengt ook enorme kosten met zich mee later.

[1:01:54] Dus het is een heel onverstandig besluit om nu te gaan winnen.

[1:01:57] Vlag SGP.

[1:01:59] Het gaat om kunnen en willen.

[1:02:01] Als je van fossiele brandstoffen af wil, is dat een legitieme streven, denk ik.

[1:02:06] Er is het alleen maar op dat het op een gegeven moment opraakt.

[1:02:08] En we zijn ook vaak afhankelijk van regimes waar we liever de euro's niet naar overmaken.

[1:02:13] Maar we moeten het ook wel kunnen.

[1:02:14] We zitten hier ook als Tweede Kamer om een verstandig besluit te nemen en beleid te voeren.

[1:02:19] Zodat we onze inwoners ook in de toekomst niet in de kou laten staan.

[1:02:24] En als we het dan hebben over risico's, dan moeten we ook die risico's onder ogen zien

[1:02:28] en elkaar ook geen doemscenario aanpraten als het gaat om het voorhanden houden van bronnen

[1:02:33] in de Noordzee.

[1:02:33] Dat is denk ik een hele verstandige reserve die we hebben en die moet je niet zomaar weggeven.

[1:02:40] Ik zou liever niet de risico's nemen met onze warmtevoorziening die mevrouw Teunissen in

[1:02:46] haar aanpak neemt in mijn ogen.

[1:02:53] Ik weet niet waar het woord domscenario's vandaan komt, want dat heb ik niet gebruikt.

[1:02:59] Dat werp ik in ieder geval, laat ik helemaal bij de heer Vlag.

[1:03:02] Wat ik hoor in het verhaal van de SGP is en en en.

[1:03:06] We moeten kunnen en willen.

[1:03:07] Ja, we willen dus en ongebreideld energie blijven gebruiken en we willen gas winnen in de Noordzee

[1:03:12] en we willen ook nog iets doen voor het klimaat.

[1:03:15] Dat is nou precies mijn punt, dat dat dus niet meer kan.

[1:03:18] Dat we keuzes moeten maken, we moeten gedurfde keuzes willen maken.

[1:03:22] En ja, daar hoort forse energiebesparing bij.

[1:03:25] En dat wil niemand, want niemand wil de burger tekort doen.

[1:03:30] Ik zeg ook zeker niet dat mensen in de kou moeten komen te zitten.

[1:03:34] Maar we kunnen zeker bij de sectoren die intens zijn, die intens veel gas gebruiken.

[1:03:39] Denk aan de sierteelt bijvoorbeeld.

[1:03:41] Daar kunnen we best wel een tandje minder.

[1:03:43] Maar dat besluit durven partijen hier niet te nemen.

[1:03:45] En dus gaan ze maar over tot gaswinning, tot vernietiging van de natuur,

[1:03:49] tot het breken van het akkoord van Parijs.

[1:03:51] En de Partij voor de Dieren vindt dat onverantwoord.

[1:03:57] Ik wil het woord geven aan meneer Vlag, maar ik heb geen enkel zicht op hoeveel interrupties iedereen heeft.

[1:04:01] Dus gaat u gerust verder. Vlag SGP.

[1:04:03] Ja, ik had tot nu toe nog geen één gebruikt, dus...

[1:04:05] Nee, ik hoorde collega zeggen en, en, en.

[1:04:08] En dat is precies mijn punt in de bijdrage van mevrouw Teunissen.

[1:04:11] We hebben willen stoppen met Groningen.

[1:04:13] We willen stoppen met de Noordzeegas, zegt de Partij voor de Dieren.

[1:04:17] en we willen een betaalbare energievoorziening voor de Nederlander.

[1:04:22] En in onze ogen kan dat niet.

[1:04:23] Als je dat laatste ook wil borgen, als je wil borgen dat mensen niet in de kou zitten,

[1:04:27] zul je ook gewoon dingen achter de hand moeten hebben.

[1:04:30] Volgens mij verschillen we vooral over het tempo waarin het gaat

[1:04:32] en de mate waarin je verstandig omgaat met risico's

[1:04:36] en zouden we de discussie ook wat minder moreel moeten voeren, denk ik.

[1:04:40] Teunissen, Partij voor de Dieren.

[1:04:41] Voorzitter, wij voeren de discussie juist heel reëel.

[1:04:46] Als je kijkt dat bijvoorbeeld grootverbruikers nu 25 keer minder voor gas betalen dan huishoudens,

[1:04:54] dan denk ik dat we daar bijvoorbeeld heel veel kunnen winnen door die grootverbruikers dan

[1:04:58] wat extra te laten betalen en de burger wat minder te laten betalen.

[1:05:02] Dat is een hele simpele oplossing voor de betaalbaarheid, zegt de Partij voor de Dieren ook al heel lang.

[1:05:07] Maar omdat het kabinet en ook een aantal partijen hier de grootverbruikers het hand boven het

[1:05:12] hoofd houdt, niks wil veranderen, fossiele bedrijven hier wil houden in

[1:05:16] plaats van duurzame bedrijven stimuleren, schiet het allemaal niet op.

[1:05:19] En nou notabene als klap op de vuurpijl

[1:05:22] komt er ook nog een onzalig plan om meer gas te gaan winnen.

[1:05:25] En ik denk dat dat echt een doodlopende weg is, voorzitter.

[1:05:28] Letterlijk, want uiteindelijk hebben we maar één aarde.

[1:05:32] Daar doen we het mee en die zijn we nu wel met z'n allen aan het vernietigen.

[1:05:37] Erkens, VVD.

[1:05:39] Ik ga niet vijf interrupties gebruiken,

[1:05:40] aangezien de heer Vlag al best wel lang het onderwerp doorgegaan is.

[1:05:44] Maar ik wil hem heel feitelijk gaan maken.

[1:05:46] We verbruiken in Nederland circa 40 bcm op dit moment aan aardgas.

[1:05:50] Meer dan 80 procent importeren we op dit moment.

[1:05:53] Het wordt alleen maar meer de komende jaren.

[1:05:55] Stel je zou zeggen in 2034 stoppen we, zoals de Partij voor de Dieren zegt,

[1:06:00] stel je doet in ATC het deel te opdoeken, willen wij niet, de grootverbruikers,

[1:06:04] hele strenge maatregelen nemen, meer energiebesparing.

[1:06:07] Dan kan ik me niet voorstellen dat dat 80% van ons gasverbruik zal omhelzen.

[1:06:12] Bent u daarmee eens?

[1:06:14] Theunis, de Partij voor de Dieren.

[1:06:17] Voorzitter, we kunnen in ieder geval ons gasverbruik significant naar beneden halen,

[1:06:22] als we ook echt die keuzes durven te maken.

[1:06:24] Maar daar zijn we nog niet eens, want partijen zoals de VVD,

[1:06:27] die blokkeren al jaren moedige keuzes om tot energiebesparing over te gaan,

[1:06:31] om grootverbruikers meer te laten betalen.

[1:06:34] Dus we komen in ieder geval een heel eind in de buurt.

[1:06:36] Als we wel die stappen durven te zetten, maar u kunt dat steeds blokkeren en dan doorgaan

[1:06:41] met gaswinning.

[1:06:42] Maar dan krijgen we dus over een paar jaar nog veel meer problemen, veel meer kosten

[1:06:46] door de gevolgen van klimaatverandering.

[1:06:48] Erkens, VVD.

[1:06:49] Nee, volgens mij, kijk, feitelijk moedige keuzes voor de Partij voor de Dieren betekent gewoon

[1:06:53] de lasten nog verder verhogen die al het hoogste zijn op het gebied van energie in heel Europa

[1:06:57] en waarschijnlijk ook de wereld op het gebied van vervuiling.

[1:06:59] We zien dat bedrijven al kijken naar buurlanden of productie buiten de EU.

[1:07:03] Dat is geen excuus om niks te doen, maar daar moet je wel rekening mee houden, want je

[1:07:05] gaat het probleem gewoon verplaatsen en we importeren de producten uit andere landen.

[1:07:08] Maar ik hoorde ook, het kan substantieel omlaag, maar het zal niet helemaal weg zijn.

[1:07:12] Dus als je nog iets van nationaal verbruik hebt, in bijvoorbeeld 2030,

[1:07:17] is het dan niet gewoon beter om dat van gasvinding op de Noordzee te hebben?

[1:07:21] Want als dat niet zo is, ben ik wel benieuwd waar het dan, wat u betreft, vandaan moet komen.

[1:07:24] Dus u mag kiezen. Groningen stoppen we mee. Russisch gas willen we niet meer.

[1:07:28] Dus u heeft drie opties eigenlijk. Dat is gasvinding op de Noordzee,

[1:07:31] schalig gas uit de VS of gas uit de Midden-Oosten.

[1:07:34] Voorzitter, ik vind het echt stuitend hoe de VVD hier de Partij voor de Dieren probeert

[1:07:39] weg te zetten, in een hoek probeert te zetten van, vertelt u waar het vandaan komt.

[1:07:45] Wij hebben, toen we in de Kamer kwamen, deden we al voorstellen tegen schaligas en voor

[1:07:52] energiebesparing.

[1:07:53] En de VVD heeft altijd consequent tegen die voorstellen gestemd.

[1:07:57] Heeft altijd gezegd, ja hoor, doe maar dat schaligas, prima.

[1:07:59] En nu de nood aan de man komt, en er wordt een voorstel gedaan tot extra gaswinning in

[1:08:06] de Noordzee, zegt opeens de VVD dat we nu moeten stoppen met schaligas.

[1:08:10] Ik vind het stuitend hoe hier dit argument wordt gebruikt, en misbruikt eigenlijk.

[1:08:15] En wat betreft ons aanbod, ja, de Partij voor de Tieren wil 50 procent energiebesparing

[1:08:21] in 2030.

[1:08:23] Daar moeten we heel veel voor doen.

[1:08:25] Dat betekent dat niet alle sectoren in Nederland een toekomst hebben.

[1:08:28] Maar dat is wel om te voorkomen dat de gevolgen van de klimaatcrisis zo erg worden, nog veel

[1:08:35] erger, dat de kosten nog hoger worden dan voor die maatregelen die we moeten treffen

[1:08:40] voor 2030.

[1:08:42] Dus wij voeren wat dat betreft heel verstandig beleid, omdat we op de lange termijn dan niet

[1:08:47] met een ongebreidelde klimaatverandering zitten en volgende generaties op hoge kosten jagen.

[1:08:54] En ja, daar zullen we nu op dit moment pijnlijke keuzes voor moeten maken, maar we moeten

[1:08:57] voorkomen dat dat de meest kwetsbare raakt.

[1:09:00] En daarvoor moet je ook bijvoorbeeld aan belastingvergoeding gaan doen.

[1:09:05] En moet je ervoor zorgen dat bedrijven, grootverbruikers meer belasting gaan betalen,

[1:09:09] zodat dat niet allemaal op de huishoudens aankomt.

[1:09:13] Erkens VVD.

[1:09:13] Nee ja, voorzitter, afgerondend.

[1:09:15] Het is natuurlijk flauwekul dat ik het nu pas vraag.

[1:09:16] Ik vraag het al drie jaar hier in de Kamer.

[1:09:18] Dit debat hebben we al lang in elkaar, sinds het begin van de energiecrisis in alle eerlijkheid.

[1:09:21] En ik vind het heel normaal om te kunnen vragen.

[1:09:23] Als u inderdaad zegt, we willen geen gaswinning op de Noordzee.

[1:09:25] U geeft aan 15% energiebesparing.

[1:09:28] Dan blijft er gewoon nog een grote hoeveelheid over.

[1:09:29] En ik vraag van u.

[1:09:31] Wat is dan de keuze die u maakt om dat in te vullen?

[1:09:33] Want we gaan gewoon aardgas nodig hebben in 2030 nog.

[1:09:35] En u wilt er geen antwoord op geven.

[1:09:37] Dat mag.

[1:09:38] Maar de consequentie van ook geen gas vinden op de Noordzee...

[1:09:41] is gewoon dat er of meer schadelijk gas uit het VS komt...

[1:09:43] of meer vanuit de Midden-Oosten.

[1:09:44] En dat is ook gewoon een feit in uw plannen.

[1:09:46] En ik vind het jammer dat u daarvoor wegloopt om daar een antwoord op te geven.

[1:09:49] De Teunissen Partij voor de Dieren tot slot.

[1:09:51] Ja, voorzitter.

[1:09:52] Wij lopen daar niet voor weg.

[1:09:53] want we hebben een energieplan gemaakt voor 2030.

[1:09:56] Dat is gebaseerd op eerdere onderzoeken die zijn gedaan door alle klimaatwetenschappen bij elkaar.

[1:10:05] Hebben we dat uitgerekend?

[1:10:07] En er is geen gas nodig in 2030 als we inzetten op forse energiebesparing.

[1:10:12] 50 procent in 2030.

[1:10:14] Als we daarop inzetten, is er geen gas meer nodig en zeker geen nieuw gas meer.

[1:10:19] Dus ja, ik heb niet de tijd om dat helemaal uit de doeken te gaan doen, dat ga ik ook

[1:10:24] niet doen.

[1:10:25] Maar het is net zo goed dat de VVD kan op geen enkele manier hardmaken dat we met nieuwe

[1:10:35] gaswinning in de Noordzee op korte termijn nu die leveringszekerheid gaan borgen, want

[1:10:40] dat klopt dus niet.

[1:10:42] Dat is pas over een paar jaar dan beschikbaar, over minimaal vijf jaar duurt het nog.

[1:10:48] Dus op korte termijn biedt het geen oplossing voor de leveringszekerheid.

[1:10:53] En daarmee zijn de interrupties beantwoord.

[1:10:56] Dan geef ik het voorzitterschap terug aan mevrouw Teunissen.

[1:10:59] Dank u wel.

[1:11:00] Dan zijn we aan het eind gekomen van de eerste termijn van de commissie.

[1:11:05] Dan kijk ik even naar de bewindspersoon.

[1:11:13] Ik geef aan om tien minuten nodig te hebben.

[1:11:15] Dan schorsen wij tot vijf voor half twaalf.

[1:28:49] Ik heropen de vergadering.

[1:28:51] Aan de orde is het commissiedebat gasmarkt en leveringszekerheid.

[1:28:55] En we zijn aanbeland bij de eerste termijn aan de zijde van het kabinet.

[1:28:59] En ik geef graag als eerste het woord aan de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat,

[1:29:04] de heer Velbrief. Het woord is aan u.

[1:29:07] Voorzitter, dank u wel.

[1:29:08] En de minister was zo lief om mij als eerste het woord te laten gezien het belang van het onderwerp.

[1:29:14] En daar ben ik bijzonder blij mee.

[1:29:16] Voorzitter, ik heb gisteravond tegen de NOS gezet

[1:29:18] een mannen, mannen, woorden, woord.

[1:29:21] En dat kwam diep uit mijn tenen.

[1:29:23] Ik was gisteravond nog verbaasd over de Eerste Kamer.

[1:29:27] Inmiddels is dat wel omgeslagen in lichte woede.

[1:29:31] Ik probeer even het citaat van de senator van de VVD voor mij te pakken.

[1:29:38] Want daar staat helemaal niet dat het gaat om een rondje vragen.

[1:29:41] Want de senator heeft gezet, het voorstel is dan ook een plunaire behandeling van dit wetsvoorstel

[1:29:45] in de Kamer plaats te laten vinden nadat we meer inzicht hebben

[1:29:48] in de behandeling van het wetsvoorstel Gasmarkt en Leveringszekerheid

[1:29:51] in de Tweede Kamer, dus als dat is afgerond.

[1:29:56] Voorzitter, dat is een vertraging van één na anderhalf jaar.

[1:30:00] En daarom ben ik boos.

[1:30:03] Er kunnen twee dingen aan de hand zijn.

[1:30:05] Ik ga altijd uit van het goed in de mensen.

[1:30:08] Ik heb de inloop gezien van de twee politieke leiders van NSC en BBB zojuist.

[1:30:14] Ik heb ook de heer Erkens gehoord, die ik ook al langer ken dan vandaag.

[1:30:18] En ik ga ervan uit dat hier sprake is van een misverstand.

[1:30:22] Ik ga ervan uit dat de Eerste Kamer een ronde vragen nog wilde stellen over leveringszekerheid,

[1:30:26] nadat we er al zo'n honderd hadden beantwoord.

[1:30:28] Dan doen we er nog honderd, dat maakt nou helemaal niets uit.

[1:30:31] En dat is ook een goed recht, heb ik gisteren al gezegd.

[1:30:34] En dat ben ik totaal eens met de heer Erkens.

[1:30:36] Iedereen mag dat vragen.

[1:30:40] Inhoudelijk, die leveringszekerheid toch nog even voor alle helderheid.

[1:30:44] GTS zegt, er is een probleem als er twee koude winters optreden achter elkaar.

[1:30:48] En die kans is door KNMI berekend op 1 op 80.000.

[1:30:52] Voor iedereen die dit allemaal zo ontzettend serieus benadert.

[1:30:57] Ja, ik benader het ook super serieus.

[1:30:59] Daarom heb ik ook honderd vragen erover beantwoord.

[1:31:01] En nog ongeveer vele malen honderd van de Tweede Kamer.

[1:31:06] Dus het eerste scenario is, en dat hoop ik dat dat zo is.

[1:31:09] Dat dit allemaal een misverstand was.

[1:31:12] Als die connectie met die wet, dat de senator even door mijn antwoorden

[1:31:17] misschien op het verkeerde been was gezet, want daar werd die wet genoemd,

[1:31:21] dat kan gebeuren, dat vind ik helemaal niet erg,

[1:31:23] dan beantwoord ik die vraag en dan behandelen we deze wet

[1:31:26] nog, wat mij betreft, deze maand.

[1:31:29] Als hier sprake is van de bewuste vertraging,

[1:31:33] dan zou ik vijf dingen daarover willen zeggen.

[1:31:38] Er waren 146 zetels in de Tweede Kamer voor.

[1:31:42] Dit rapport heet Groningers boven gras.

[1:31:48] Niet langer voorruim geven aan leveringszekerheid.

[1:31:51] Heeft de Eerste Kamer nou niks geleerd?

[1:31:54] Vraag ik mij af.

[1:31:57] Tweede punt, flauwekul-argumentatie.

[1:32:00] Wees dan eerlijk. Zeg dat het je gaat om...

[1:32:02] dat je geen afkoppeling van de industrie wil in noodsituaties.

[1:32:06] Wees dan eerlijk en zeg dat het je gaat...

[1:32:08] Ik kijk even naar de heer Eerdmans.

[1:32:10] Die is recht door zee geweest. Hij is steeds gezegd, ik ben het er niet mee eens.

[1:32:13] Daar ben ik het totaal een beetje oneens, maar daarvoor hebben we politiek in dit land.

[1:32:18] En dat vind ik prima.

[1:32:22] Als het waar is dat hier een plan onder ligt om een jaar, anderhalf jaar te vertragen,

[1:32:26] dan laten we dus, willen zijn weten, de mensen in Groningen,

[1:32:30] een jaar tot anderhalf jaar extra in onzekerheid zitten.

[1:32:35] En wat doet dit eigenlijk met vertrouwen in de politiek?

[1:32:38] Wat moet de Groninger hier eigenlijk van denken?

[1:32:40] Die mij ziet optreden en zegt dat het gaat dicht.

[1:32:43] Ja, ik had ook aanleiding om dat te zeggen.

[1:32:45] 146 zetels in deze Kamer.

[1:32:50] Het land wordt niet geregeerd door de Eerste Kamer.

[1:32:53] Ik ga er vanuit dat het allemaal niet zo is.

[1:32:56] Ik ga er vanuit dat we een snelle volgende ronde kunnen hebben van vragen.

[1:33:01] En ik ga er ook vanuit dat we dan snel kunnen behandelen daarna de Eerste Kamer.

[1:33:06] Dat is gewoon mijn hoofdscenario.

[1:33:08] En ik zeg hier ook bij, ik ga lange vertragingen van de Eerste Kamer politiek niet meemaaken.

[1:33:13] Ik ga daar niet voor staan.

[1:33:15] Dan vertrek ik, dan ga ik fijn in de Tweede Kamer zitten,

[1:33:18] en dan ga ik daar mijn rol spelen.

[1:33:20] Maar ik accepteer niet dat er onjuiste...

[1:33:23] Nou, nu word ik dus even rationeel.

[1:33:29] Ik schors voor een moment de vergadering.

[1:33:45] De minister vervolgt zijn bedoeling.

[1:33:48] Nou, ik ben nog staatssecretaris.

[1:33:49] Excuus, de staatssecretaris.

[1:33:50] Als ik aftreed heb ik nog een kans.

[1:33:53] Voorzitter, dan nog iets over rationeel en niet rationeel.

[1:33:59] Het SODM zegt al jaren dat er maar één veilig niveau is van winningen in Groningen,

[1:34:03] Dat is nul.

[1:34:05] Er is tien jaar lang niet geluisterd naar de SODM.

[1:34:08] Dus waarom wordt dit nog ter discussie gesteld?

[1:34:10] Er zijn reële risico's.

[1:34:13] Er is vorige week een apart rapport verschenen van het IMG

[1:34:17] over de psychische schade die is aangericht in Groningen.

[1:34:20] Vandaag om één uur verschijnt een nieuw rapport van de RUG,

[1:34:25] de Rijksuniversiteit Groningen, waar dat nog is worden aangetald.

[1:34:28] Dus ik laat mij niet aanpraten omdat ik hier emotioneel van word

[1:34:31] of mevrouw Beckerman hier emotioneel van wordt.

[1:34:33] Laat ik mij niet aanpraten dat het een emotionele beslissing is.

[1:34:36] Het is een hele rationele beslissing, die al veel eerder genomen had moeten worden.

[1:34:41] Voorzitter, dit wilde ik even kwijt over Groningen.

[1:34:46] Daar heb ik nog een iets minder emotioneel onderwerp.

[1:34:49] Althans, voor mij minder emotioneel, en dat is de Noordzee.

[1:34:55] Daar het volgende over.

[1:35:00] Toen de Russen invallen vierden in de Oekraïne, is er aan mij gevraagd...

[1:35:05] door de voorganger, of een van de voorgangers van de heer Erkens.

[1:35:10] Hij heeft zelfs samen met hem in de Kamer gezeten, de heer Van Wijngaarde.

[1:35:14] Die vroeg, kun je een versnellingsplan maken voor de gaswinning op de Noordzee?

[1:35:17] Dat ging overigens om even allerlei beelden van explosieve groei

[1:35:22] van de gaswinning op de Noordzee te bestrijden.

[1:35:24] Zoals de heer Vlag terecht zei, de gaswinning op de Noordzee daalde nogal stevig.

[1:35:28] Dus het is niet zo dat we hier nou de ene Noordzee opeens aan het volzetten zijn

[1:35:32] met boortollerens. Nee, het daalde enorm. Maar de Kamer zei tegen mij, kun je kijken of je relatief

[1:35:38] schone gaswinning op de Noordzee zou kunnen stimuleren. Daar volgde een najaar na, zeg ik

[1:35:45] in alle eerlijkheid, waarbij we een paar maatregelen hebben genomen, overigens in grote overeenstelling

[1:35:50] met de Tweede Kamer, die nou niet bijdroegen aan extra investeringen in exploratie. Dat waren

[1:35:55] namelijk extra belastingen die we aan die bedrijven hebben opgelegd. Dat waren aan hun moederbedrijven

[1:35:59] en niet specifiek aan degenen die op de Noordzee zaten, maar toch.

[1:36:02] Maar toch, dat heeft natuurlijk niet geholpen.

[1:36:05] Dus ik ben het ermee eens, ik ben het met de heer Vlag en de heer Erkens eens, voorzitter,

[1:36:09] dat daar die versnelling nog niet tot stand gekomen is.

[1:36:13] Tegelijkertijd heb ik in de motorkamer, in de machinekamer, echt wel dingen gedaan.

[1:36:18] Ik heb echt dingen gedaan proberen te doen na het Vergunningen-tailliet.

[1:36:20] Ik heb extra mensen daar neergezet.

[1:36:23] En onlangs ben ik weer in gesprek gegaan met Element NL,

[1:36:26] Dat is de branchevereniging van operators,

[1:36:29] zoals ik maar even noemde, mensen die gas en olie winnen.

[1:36:32] En zij geven een aantal dingen aan.

[1:36:34] Zij zeggen, nou, ga nou aan de voorspelbaarheid

[1:36:36] van dat vergunningstraject werken.

[1:36:38] Werk aan het politieke draagvlak. Ja, dat zit ik hier nu te doen.

[1:36:41] Daar ga ik niet alleen over.

[1:36:43] En werk ook aan de aanvaardbaarheid van de investeringsrisico's.

[1:36:46] En die dingen wil ik gaan proberen.

[1:36:48] Dat ga ik de komende maanden al doen, voor zover mijn tijd vergund is.

[1:36:55] En daar gaat het dus dan om vergunningverlening,

[1:36:57] Maar het gaat bijvoorbeeld ook om, kunnen we de rol van EBN uitbreiden

[1:37:00] zodat het risico voor de commerciële bedrijven wat kleiner wordt

[1:37:03] en ze makkelijker investeren.

[1:37:05] En dan zou het kunnen gaan over een additionele productie

[1:37:08] van 2 tot 4 miljard bcn per jaar over een periode van tien jaar.

[1:37:13] Dat zijn dus geen enorme hoeveelheden, maar daarmee vlak je in wezen,

[1:37:17] die curve die daalt van winning, dat vlak je wat af

[1:37:20] en daar probeer je wat aan te doen.

[1:37:22] Wat is daar nou de redenering onder om dit te doen?

[1:37:24] want je zou ook kunnen zeggen, nou ja, laat het maar zitten,

[1:37:28] want het is allemaal natuurlijk uiteindelijk eindig.

[1:37:31] De redenering hier is natuurlijk dat we nog een tijdje gas nodig hebben als transitiebrandstof.

[1:37:35] Daar kan ik ook niks aan doen.

[1:37:37] En dat wij denken in het kabinet dat we er dan beter aan doen om Noordzeegas verder te ontwikkelen

[1:37:44] dan dat we bijvoorbeeld LNG gemaakt met fracking of weet ik veel wat importeren,

[1:37:51] wat een veel grotere footprint heeft in termen van CO2.

[1:37:53] Dus hier zit een hele simpele rationele redenering onder.

[1:37:57] Iedereen heeft gelijk.

[1:37:58] Die zegt dit helpt niet de leveringszekerheid morgen.

[1:38:01] Dat is namelijk waar, want dit duurde even voordat dit op gang komt.

[1:38:05] Zoals je ook uit de cijfers kunt zien.

[1:38:07] Dus dat is belangrijk om te zeggen.

[1:38:09] Dan even naar de kant van het klimaatakkoord.

[1:38:12] Ik ben al langer in discussie met zowel partijen in het Noordzeeakkoord,

[1:38:18] met name Greenpeace en enkele leden van uw Kamer, voorzitter,

[1:38:23] over de vraag, past dit nou het Noordzeeakkoord?

[1:38:26] En ja, door die partijen wordt gezegd, het moet passen binnen het koolstofbudget.

[1:38:30] En het kabinet heeft gezegd, nee, wat ons betreft past dit in de 1,5 graden doelstelling.

[1:38:36] Want het koolstofbudget, heb ik al een keer in een Noordzeeoverleg gezegd,

[1:38:41] is uiteindelijk een theoretisch construct.

[1:38:42] Het past in onze visie in het klimaatakkoord van Parijs,

[1:38:48] een 1,5 graden maximale stijging.

[1:38:50] Maar het betekent wel dat je nooit meer op die Noordzee gaat winnen

[1:38:54] als dat je voor binnenlands gebruik nodig hebt.

[1:38:56] Dat zijn de restricties waaronder we dit hebben gedaan.

[1:39:00] Om kort te gaan, het kabinet denkt dat dit een verstandige weg is om te gaan

[1:39:05] ter vervanging van nog veel vervuilender gas.

[1:39:10] Twee, het is tijdelijk, dus we gaan hier ook geen langdurige,

[1:39:13] eeuwigdurende vergunningen voor geven.

[1:39:15] En drie, ik ben inderdaad bereid om, zoals de heer Erkens vroeg,

[1:39:19] om toe te werken naar zo'n soort sectorakkoord

[1:39:21] waarin we een akkoord met het sector sluiten over een aantal dingen om dat te doen.

[1:39:25] Maar nogmaals, sectorakkoorden zijn wel prachtig.

[1:39:28] Dat moet natuurlijk allemaal wel gebeuren

[1:39:30] binnen alle randvoorwaarden van veiligheid en schoonheid, et cetera, et cetera.

[1:39:34] Maar dat is ook niet wat de heer Erkens bestreedt, volgens mij.

[1:39:37] Wanneer kan dat dan zijn?

[1:39:38] Nou, volgens mij had ik een afspraak gemaakt met mevrouw Verburg, de voorzitter van ElementenNL,

[1:39:43] om dat voor de zomer te proberen rond te krijgen,

[1:39:48] in ieder geval de afspraken rondkrijgen.

[1:39:50] En of dat dan voor de zomer nog tot een sectorakkoord wordt, dat weet ik niet.

[1:39:53] Maar eigenlijk ben ik eigenlijk niet zo in het instrument geïnteresseerd.

[1:39:55] Ik ben er vooral in geïnteresseerd

[1:39:57] dat we enigszins hier de boel op gang zouden kunnen krijgen.

[1:40:02] En sloten vroeg mevrouw Teunissen nog naar het HCSS-rapport

[1:40:07] wat zegt dat het volume op de Noordzee te laag is

[1:40:09] om invloed te hebben op wereldprijs maar prijs voor gras.

[1:40:12] Ja, ik denk dat dat waar is,

[1:40:13] maar dat heb ik nooit zo'n goed argument gevonden, eerlijk gezegd.

[1:40:16] Het argument heb ik ook bij Groningen altijd ontkend, het beroemde argument van ja, het

[1:40:21] maakt eigenlijk voor de prijs niet uit.

[1:40:25] Waar het om gaat is natuurlijk dat je probeert om Nederland minder kwetsbaar te maken voor

[1:40:30] schommelingen in het aanbod en in de prijzen.

[1:40:33] Dat is eigenlijk wat ik kwijt wilde over de Noordzee, voorzitter, en daarmee heb ik mijn

[1:40:38] deel denk ik behandeld.

[1:40:41] Dank u wel.

[1:40:42] En dan kijk ik even of er interrupties zijn.

[1:40:44] Ik zal als eerste een interruptie van de heer Vlag van de SGP geven.

[1:40:48] Ja, voorzitter, dank u wel.

[1:40:50] Ik hoorde de staatssecretaris de directe en indirecte gevolgen

[1:40:53] van fiscale maatregelen noemen op de gaswinning op de Noordzee.

[1:40:57] In hoeverre is er nu nog sprake van dat de fiscaliteit een rem vormt

[1:41:02] op die extra exploratie?

[1:41:07] Ja, voorzitter, er is in een vorige Kamerperiode, dacht ik ook,

[1:41:12] gevraagd aan de staatssecretaris van Financiën en mij om in beeld te brengen

[1:41:16] of wij extra fiscale stimulansen zouden kunnen geven.

[1:41:20] Ik dacht, maar ik kijk even naar de rechterkant,

[1:41:22] dat we die brief nog niet hebben gestuurd aan de Kamer.

[1:41:29] Oké. Er is een vergelijking gemaakt, begrijp ik hiernaast.

[1:41:34] En wat er, dacht ik, uit die vergelijking kwam,

[1:41:37] was dat er landen zijn waar het aantrekkelijker is

[1:41:39] en landen zijn waar het minder aantrekkelijk is.

[1:41:41] Zoals meestal, ik ben ook staatssecretaris Fiscaliteit geweest,

[1:41:44] dan stuurde ik ongeveer één keer per week zo'n dergelijke brief.

[1:41:47] Er zijn altijd landen te vinden waar het aantrekkelijk is, minder aantrekkelijk.

[1:41:50] Maar één van de dingen die operators aangeven,

[1:41:53] kan ik wel tegen de heer Vlag zeggen, voorzitter, is dat zij vooral,

[1:41:58] waar ze vooral, om het maar even op z'n Nederlands te zeggen, van balen,

[1:42:01] is van de onzekerheid, de veranderingen en niet zozeer het niveau van tarieven.

[1:42:08] Met andere woorden, wat zij als zeer, ja, hoe moet ik dat nou zeggen,

[1:42:12] als een goed Nederlands disincentive hebben ervaren,

[1:42:15] ...is het feit dat wij met terugwerkende kracht toen een belastingverhoging hebben aangebracht op de moederbedrijven.

[1:42:22] Maar daar was een goede reden voor.

[1:42:23] Daar was ik het namelijk met de Tweede Kamer mee eens.

[1:42:25] De Tweede Kamer zei, en het kabinet zelf ook...

[1:42:27] ...nou, hier worden wel heel hoge winsten gemaakt.

[1:42:29] Mogen we daar wat van terugzien?

[1:42:30] Want we zijn ook proberen om consumenten te helpen met de hoogprijzen.

[1:42:34] Dus dat was daar weer de achtergrond.

[1:42:37] Maar ik zal dit punt van de fiscaliteit ook meenemen in de gesprekken met Element NL...

[1:42:41] ...en ook letterlijk deze vraag stellen.

[1:42:46] Geen vervolg interruptie, dan kijk ik even.

[1:42:48] En volgens mij was de heer Erkens iets eerder, dus ik geef het woord aan de heer Erkens.

[1:42:52] Ja, dank voor, ik dacht misschien voor het debat leuk als voorstander, tegenstander, voorstander doen.

[1:42:57] Maar we kunnen het op deze manier ook prima voeren, het debat.

[1:43:00] Ik zal nog een vervolgvraag aan de staatssecretaris stellen.

[1:43:03] Hij geeft aan dat voor de zomer, ik probeer het even concreet te krijgen,

[1:43:07] een afspraak zat gepland voor overleg met de sector.

[1:43:11] Ik moet wel zeggen, het is nu voor mij begin april voor de zomer alleen één afspraak.

[1:43:15] Het straalt niet voldoende urgentie uit.

[1:43:16] Dus kan hij misschien wel wat concreter maken waar die ook al staan voor de zomer.

[1:43:19] En wat we misschien ook kunnen verwachten als Kamer.

[1:43:21] Ik snap dat een sectorakkoord sluiten misschien ambitieus kan zijn.

[1:43:24] Ik zou het mooi vinden als het lukt.

[1:43:26] Maar is het wel mogelijk om voor de zomer dan een brief te kunnen krijgen.

[1:43:28] Met in ieder geval de contouren hebben over nagedacht kan worden van sectorakkoord.

[1:43:33] Ik sta, behalve over Groningen, heel bekend om mijn korte antwoorden.

[1:43:37] Dus de korte antwoord is ja.

[1:43:38] En zou ik een iets langer antwoord geven, dan heb ik mij niet goed uitgedrukt.

[1:43:41] Wat ik heb afgesproken met de voorzitter van Elementen en een aantal van de operators

[1:43:45] is dat ik met hen in overleg ga over de zaken die ik net noemde,

[1:43:48] dat dat voor de zomer tot actie moet leiden.

[1:43:51] Dat zou ik dan laten neerstaan in een brief.

[1:43:52] Het enige waar ik voor wilde waarschuwen, is dat ik niet weet of ik zo'n sectorakkoord

[1:43:56] of bestuursakkoord A, weet ik niet of er eigenlijk een breed draagvlak voor is

[1:44:00] in de Kamer, maar dat kunnen we dan zien bij zo'n brief.

[1:44:03] En dat krijg ik, denk ik, niet voor elkaar.

[1:44:05] Maar ik kan wel voor de zomer gewoon een bericht sturen waarin wij de acties in beeld brengen.

[1:44:12] Dat is, ik denk, geen probleem.

[1:44:15] De heer Arkens.

[1:44:16] Volgens mij misschien heel concreet, de thuislijn, wat bedoelt u met voor de zomer dan?

[1:44:20] En daar aangekoppeld, als u zegt, u wilt misschien ook een signaal vanuit de Kamer bij motie krijgen,

[1:44:24] dat er wel draagvlak voor is, dan kan het altijd ook gebeuren.

[1:44:26] Maar volgens mij is er wel draagvlak, volgens mijn inschap.

[1:44:30] Voordat ik probeer geen twee minuten debat uit te lokken, maar dat is me toch gelukt hierbij.

[1:44:35] Als u zomer definieert als temperatuur boven 20 graden, zou dat aanstaande zaterdag zijn?

[1:44:39] Want sommigen worden 22 graden, maar dat zal u niet bedoelen.

[1:44:42] Ik bedoel voor het zomere seizoen.

[1:44:44] Dus dat zou afspelen.

[1:44:49] Goed, een mooie, concrete termijn.

[1:44:52] Dan geef ik het woord aan mevrouw Kreuger voor een volgende interruptie.

[1:44:56] Voorzitter, nou is het een beetje ingewikkeld dat ik eigenlijk nog een vraag heb op het eerste stuk

[1:45:00] over wat er gisteren gebeurd is in de Eerste Kamer.

[1:45:02] En ik heb vragen over de Noordzee.

[1:45:09] Ik heb goed naar de staatssecretaris geluisterd en de antwoorden gelezen die eerder gegeven

[1:45:15] zijn op vragen vanuit de Eerste Kamer-fracties.

[1:45:18] Er is één specifiek aspect dat in de eerste vraag van de VVD-fractie in de Eerste Kamer

[1:45:24] genoemd wordt.

[1:45:26] De vraag luidde hoe de regering de samenhang ziet tussen het streven naar zogenoemde strategische

[1:45:32] autonomie in nationaal en Europees verband, het ophogen van onze defensieuitgave om uiteindelijk

[1:45:37] te voldoen aan de 2%-norm van de NAVO, waartoe Nederland zich heeft verplicht, en anderzijds

[1:45:43] dit wetsvoorstel met ingrijpende gevolgen die tegen de hierboven genoemde inspanningen

[1:45:48] ingaan.

[1:45:50] En dan heeft de staatssecretaris niet op dit aspect gereageerd in zijn schriftelijk beantwoorden

[1:45:55] en ik hoopte dat hij dat alsnog hier zou kunnen doen.

[1:46:01] Voorzitter, ik hoorde het woord van u te krijgen, sorry, ik was wat te snel.

[1:46:05] Ik ben er niet om recensies te geven over vragen,

[1:46:07] maar deze begreep ik gewoon niet goed, wat hier stond.

[1:46:09] Maar als ik hem dan probeer te begrijpen,

[1:46:12] en daarom wil ik ook geen antwoord geven op deze vraag,

[1:46:15] maar als ik hem dan probeer te begrijpen,

[1:46:17] dan wordt hier een tegenstelling gecreëerd

[1:46:18] tussen het sluiten van Groningen en het strategisch belang van Nederland

[1:46:21] en dat is een onjuiste tegenstelling.

[1:46:23] Dat is natuurlijk op zich, op een heel abstract niveau is dat juist,

[1:46:26] Is dat juist?

[1:46:28] Maar het probleem, en het punt van Groningen is altijd geweest,

[1:46:31] dat we niet veilig gas kunnen winnen.

[1:46:33] Als we in Groningen veilig gas konden winnen,

[1:46:35] dan was dit probleem er helemaal niet.

[1:46:37] Dan hadden we dit debat ook niet.

[1:46:38] Maar de premissie die onder deze vraag zit,

[1:46:41] is natuurlijk dat je veilig zou kunnen winnen.

[1:46:43] Dat zei ik de premissie die de heer Eerdmans net ook gebruikte.

[1:46:45] Die zei, nou, heel laag niveau kun je best veilig doen.

[1:46:49] Daar is het SODM niet met hem eens.

[1:46:51] Maar hij heeft wel gelijk dat het SODM zegt tot,

[1:46:55] 5 bcm is er geen direct gevaar, dat klopt, daar heeft hij gelijken.

[1:46:59] Alleen 5 bcm is weer niet voldoende voor de strategische autonomie die hier beschreven wordt.

[1:47:03] Want dan gaat het om een groot scheepswereldoorlog waar je Groningen voor zou kunnen inzetten als je geen gas meer kunt krijgen.

[1:47:09] Ja, maar dat is nou juist niet mogelijk, want dat kun je niet veilig doen.

[1:47:12] Dus vandaar dat ik deze vraag maar even heb vermeden,

[1:47:16] omdat ik dacht, hier zit iemand, stelt mij een vraag in wiens hoogte ik niet helemaal kan kijken.

[1:47:27] Ik denk dat we naar het volgende...

[1:47:30] Omvult u hierop een vervolgvraag stellen?

[1:47:33] Ik zal de vraag zo ook aan de VVD vragen.

[1:47:37] Met name het ophogen van onze defensieuitgave...

[1:47:42] om aan de 2%-norm te voldoen.

[1:47:44] Hoe dat gerelateerd is aan wel of niet openhouden van Groningen.

[1:47:47] Ik heb ook nog een vraag over de Noordzee.

[1:47:50] Ik weet van de staatssecretaris dat hij een versnellingsplan wil.

[1:47:55] Daar hebben we vaak over gedebatteerd, ook hoe dat eigenlijk past binnen alles wat we

[1:48:01] moeten doen om klimaatverandering tegen te gaan.

[1:48:04] Mijn vraag is eigenlijk, als het nou gaat om 2 tot 4 bcm per jaar, dat is toch het equivalent

[1:48:13] van wat er echt met een extra besparingsopgave bereikt kan worden.

[1:48:19] Dus waarom ons dan in een fossiele lok in tot en met, volgens mij zijn het gascontract voor

[1:48:25] dertig jaar zetten?

[1:48:28] De staatssecretaris.

[1:48:30] Nou voorzitter, maar de strategie, misschien moet ik even een heel klein intermezzoetje

[1:48:35] doen.

[1:48:36] Ik ben bezig aan een boek over mijn avonturen rond Groningen en toen was ik bezig met de

[1:48:41] maanden maart en april van 2022 en toen hebben de naast mij zittende minister en ik een veelvuldige

[1:48:48] overleg gehad over de vraag, hoe kun je nou in een wereld waarin er een heleboel aanbod wegvalt,

[1:48:54] Russisch gas, misschien wel begewenst, hoe kun je dan toch leveringszekerheid... Toen was dat allemaal

[1:48:59] veel urgenter dan nu, voor alle helderheid. Toen waren we echt bang dat we geen niet voldoende

[1:49:04] gas konden krijgen. Toen hebben wij een strategie gekozen waarin we zeiden, we doen een heleboel

[1:49:08] dingen tegelijk gaan we doen. We gaan inzetten op besparing, zetten knop om, we gaan extra

[1:49:14] LNG-terminal bouwen. Ik beschrijf in het boek ook dat dat is een wondertje van de Nederlandse

[1:49:20] economie, wat iedereen vergeten is, maar we hebben het snelst van heel Europa hebben daar

[1:49:23] een LNG-terminal. Toen de Duitsers nog aan het denken waren of ze het wel wilden, lag die er

[1:49:27] al bij ons. Binnen een paar maanden in Groningen, in de Eemshaven, in Groningen notabene. Dus we

[1:49:33] hadden een bredere strategie en in die bredere strategie paste ook dat je probeert om die

[1:49:39] afvlakking van relatief schoon Noordzeegas af te vlakken met dat versnellingsplan. Het woord

[1:49:43] Het versnellingsplan is ook wat dat betreft een beetje, zeg maar,

[1:49:47] je zet je op het verkeerde been, want het is eerder een plan

[1:49:49] om te proberen om de afvlakking eruit te halen dan dat je echt versnelt.

[1:49:54] Dat is relatief schoon gas en dat, zelfs die kleine hoeveelheden,

[1:49:59] daarvan zou je kunnen zeggen, dat heb je nog tijdelijk nodig.

[1:50:01] Ik zei daar wel van, mevrouw Kleugenbuit, voorzitter, het woord lock-in,

[1:50:06] maar ik zei al, de vergunningen die we daar geven zijn voor korte periodes.

[1:50:09] Dus ik zit even naar te kijken, 35, 40, zoiets.

[1:50:15] Ja, we hebben eerder dit debat gehad, mevrouw Kreuger en ik.

[1:50:19] Toen heb ik al gezegd, je gaat natuurlijk geen vergunningen geven die uitgaan boven de periode...

[1:50:23] ...dat je nog denkt dat je gas nodig hebt. Dat zou heel raar zijn.

[1:50:27] Maar dat is hoe onze straat hier in elkaar zit en hoe het Noordzeeplan daarin past.

[1:50:34] Mevrouw Kreuger.

[1:50:37] Ja, wat ik gewoon heel lastig aan dit verhaal vind...

[1:50:42] is dat er eigenlijk wordt gezegd van ja, we gaan niet meer produceren dan de Nederlandse vraag,

[1:50:48] terwijl we die Nederlandse vraag, dat is natuurlijk hetgeen wat we eigenlijk echt moeten doen,

[1:50:52] we moeten van het gas af en die Nederlandse vraag afbouwen.

[1:50:56] En die twee lijken nu eigenlijk niet met elkaar in verband te staan.

[1:51:01] En dan blijft eigenlijk toch, als het mogelijk is, je zou toch, zeg maar,

[1:51:07] eerst de pogingen moeten hebben gedaan om te voorkomen dat je extra fossiel gaat winnen,

[1:51:12] Aangezien alle wetenschappers zeggen het fossiel wat we nog hebben,

[1:51:16] moeten we in de grond houden.

[1:51:18] En dan is volgens mij de reden waarom een partij uit het Noordzeeakkoord is gestapt,

[1:51:22] is dat ze zeggen ja, maar er is helemaal niet een poging gedaan

[1:51:26] om extra besparing te veroorzaken, om extra versnelling naar duurzaam te veroorzaken,

[1:51:31] om te voorkomen dat deze winning plaats moet vinden.

[1:51:35] De staatssecretaris.

[1:51:36] Ja, ik denk dat de minister hier zo meteen ook wel wat over wil zeggen,

[1:51:39] Maar ik zou zeggen dat we toch het beeld dat we geen poging hebben gedaan

[1:51:45] om te besparen, als je naar de cijfers kijkt die we hebben bereid,

[1:51:48] dat we geen poging zouden hebben gedaan om te versnellen naar verduurzaming,

[1:51:52] is, denk ik, niet juist.

[1:51:54] Dat zegt mevrouw Kreuger niet, maar dat zeggen die partijen.

[1:51:57] Daar ben ik het mee oneens.

[1:51:58] Zo heb ik al een keer op hun gereageerd, dat ik het daarmee oneens ben.

[1:52:02] En ik hou vol dat hier een brede strategie

[1:52:05] een betere strategie is dan een smalle strategie.

[1:52:07] maar daar verschillen we dan blijkbaar van mening.

[1:52:10] Ik denk dat het goed is om alles op alles te zetten op besparen.

[1:52:14] Ik ben dat totaal met mevrouw Kruijger eens.

[1:52:16] Ik ben het mee eens dat dit alleen maar in transitie gebruik moet worden,

[1:52:19] maar ik ben het er niet mee eens dat je het daarom moet laten liggen.

[1:52:22] Ik denk dat daar denk ik precies het verschil los zit.

[1:52:26] Ik vraag aan mevrouw Beckerman of ze even het voorzitterschap over kan nemen.

[1:52:30] Dat wil ik en dan geef ik het woord aan mevrouw Teunis,

[1:52:33] Partij voor de Dieren voor een interruptie.

[1:52:35] Dank u wel, voorzitter.

[1:52:36] Ik vind dat de staatssecretaris in zijn antwoord te snel voorbijgaat

[1:52:39] aan het belang van dat koolstofbudget.

[1:52:41] Hij typeert het als een theoretisch construct.

[1:52:45] Dat zou je net zo goed kunnen zeggen van ons klimaatdoel in 2050, want dat is ook een netto

[1:52:52] klimaatneutraal doel.

[1:52:53] Dat is ook heel theoretisch.

[1:52:56] Feitelijk is het koolstofbudget veel concreter, want dat laat zien hoeveel we nog kunnen uitstoten

[1:53:00] als Nederland hoeveel CO2 om binnen de klimaatdoelen te blijven.

[1:53:05] Dat is uitgerekend door CE Delft.

[1:53:07] Op basis daarvan concludeert C.E. Delft dat in 2034 ons koolstofbudget op is.

[1:53:16] Vervolgens zegt de staatssecretaris dat ze toch gewoon doorgaat met de gaswinning.

[1:53:20] Dat is ook de reden waarom één partij uit het Noordzeeakkoord is gestapt.

[1:53:25] Mijn vraag is hoe de staatssecretaris de uitkomst van C.E. Delft gewogen heeft.

[1:53:32] Ze zegt dat in 2034 ons koolstofbudget op is, dus we kunnen niet meer winnen.

[1:53:38] Daarnaast hebben we die contracten.

[1:53:40] De staatssecretaris zegt net dat het kortlopende contracten zijn, maar dat zijn contracten

[1:53:44] die gesloten moeten worden tot 2040 tot 2045.

[1:53:48] We voldoen kortom niet aan het Klimaatakkoord van Parijs.

[1:53:52] Dus mijn vraag is hoe heeft de staatssecretaris nou dat onderzoek van COD-11 gewogen in zijn

[1:53:57] besluit om toch door te gaan met de gaswinning?

[1:53:59] De staatssecretaris.

[1:54:01] Ja, voorzitter. Ik ga u het vragen.

[1:54:03] Dat heb ik juist heel zorgvuldig gedaan.

[1:54:06] Ik heb een verleden als modellenbouwer.

[1:54:08] Dus ik mag wat zeggen over constructen.

[1:54:11] Het kost het budget.

[1:54:12] En dat was mijn probleem ermee.

[1:54:13] Is niet dat het niet een concrete grens geeft,

[1:54:16] uit mevrouw Teunissen gelijk in.

[1:54:18] Maar het probleem is dat het wel

[1:54:20] een model is wat hier bepaalt

[1:54:22] wat je mag uitstoten.

[1:54:23] En dat model is ook nog heel gevoelig

[1:54:25] voor de verdeling over de wereld.

[1:54:26] Het is een totaalbudget en dat budget wordt verdeeld over landen.

[1:54:30] En daar worden allerlei dingen gewogen en dan kom je tot een koolstofbudget.

[1:54:33] En daarvan heb ik gezegd, dat vind ik als kompas voor je energieleveringszekerheidsbeleid,

[1:54:38] of je CO2-beleid, je klimaatbeleid in relatie tot leveringszekerheid,

[1:54:42] laat ik het dan zo zeggen, vind ik te theoretisch, te veel geconstrueerd.

[1:54:48] Laat ik nou gewoon proberen binnen die...

[1:54:51] Nogmaals, het kabinet is van mening dat we binnen de anderhalve graad

[1:54:55] stijging kunnen blijven, mits we maar zorgen,

[1:54:58] daar heeft mevrouw Teunissen weer gelijk, voorzitter,

[1:55:01] dat we niet eeuwigdurende vergunningen...

[1:55:03] Het gaat niet zozeer om contracten, maar het gaat hier om vergunningen,

[1:55:05] vergunningen voor winning gaan geven,

[1:55:08] wat ik overigens sowieso eigenlijk nergens meer probeer te doen.

[1:55:13] Ik wijs er ook nog even op dat met het amendement

[1:55:16] wat in de Groningenwet is terechtgekomen, in de Stop Groningenwet,

[1:55:20] nieuwe winningen op de Waddenzee uitgesloten is.

[1:55:22] Dus dat gebied is beschermd.

[1:55:24] Daar hebben we nog één, hoe zeg ik dat netjes,

[1:55:30] sigaar liggen of hete aardappel, waar we nog naar kijken.

[1:55:35] Maar verder komt daar niks meer bij.

[1:55:37] Maar op de Noordzee is het relatief schoon, allemaal relatief.

[1:55:43] En ik ben het overigens met iedereen eens die zegt dat uiteindelijk je van het gas af moet.

[1:55:47] Maar ik denk niet dat dat strijdig is met dit plan.

[1:55:51] Teunissen Partij voor de Dieren.

[1:55:54] Ja, voorzitter, ik hoor geen concreet antwoord op mijn vraag en ik vind dat ook wel gevaarlijk

[1:55:58] om zomaar, want eigenlijk zegt de staatssecretaris, ik ga voorbij aan dat rapport van CEDELF dat

[1:56:05] zegt we hebben dat koolstofbudget tot 2034.

[1:56:09] De staatssecretaris gaat daaraan voorbij.

[1:56:11] En voorzitter, dat vind ik gevaarlijk, want dat zijn klimaatwetenschappers die hebben

[1:56:15] dat uitgerekend. En als de politieke besluiten niet meer gebaseerd zijn op wat klimaatwetenschappers

[1:56:21] zeggen, dan is dat gevaarlijk beleid. Mijn vraag is de volgende. Als er nieuwe winningsvergunningen

[1:56:27] worden afgegeven tot 2045, of dat die bedrijven zelfs langer recht hebben op gaswinning, want

[1:56:34] dat weten we gewoonweg nog niet, dan zou dat kunnen leiden tot nieuwe arbitragezaken. Dat

[1:56:39] zien we nu al gebeuren. Als we toch eerder moeten stoppen, want die kans is heel groot,

[1:56:45] dan zou dat tot nieuwe zaken kunnen leiden.

[1:56:48] Dus mijn vraag aan de staatssecretaris is, kijkt hij wel naar clausules in die contracten

[1:56:54] dat eerder stoppen in ieder geval mogelijk is, eerder stoppen dan 2040?

[1:56:59] De staatssecretaris.

[1:57:01] Nou voorzitter, ik zal op verzoek van mevrouw Teunissen nog een keer naar de vergunningen,

[1:57:04] het gaat niet om contracten, ik herhaal mezelf nog een keer, maar om vergunningen

[1:57:07] die wij geven aan de operators, ik zal daar nog een keer naar laten kijken.

[1:57:10] Dat is een goede vraag, maar volgens mij is dat ingebouwd.

[1:57:13] Het gaat ook niet om arbitrage, om even heel precies te zijn.

[1:57:16] Arbitrage is het instrument wat ingezet is

[1:57:18] in het Groningen Onderhandelersakkoord uit 2019 als speciaal instrument.

[1:57:23] Nu is het gewoon zoals je een vergunning hebt en het wordt je toch ontnomen.

[1:57:27] Dan stapt zo'n bedrijf naar een rechter toe.

[1:57:30] Dat hebben we ook gezien in het geval Ternaert,

[1:57:32] waar niet met arbitrage wordt gewerkt, maar het is allemaal een terzijde.

[1:57:35] Ik zal nog een keer laten kijken naar die vergunningen en misschien is het goed

[1:57:38] dat ik ook nog een keer de brief naar de Kamer stuur die ik vorig jaar heb gestuurd,

[1:57:44] misschien wat opgefrist, even kijken of we daar nog wat bij hebben,

[1:57:47] over dat passen binnen het kostenbudget.

[1:57:50] Want daar zit een hele nauwkeurige redenering onder

[1:57:53] dan ik nu even in het debat snel kan reproduceren, voorzitter.

[1:57:58] En daar wordt, want het kostenbudget gaat natuurlijk niet alleen maar over hoeveel gas win je,

[1:58:02] maar gaat ook over wat bespaar je op andere punten, want zo zou je ook in de...

[1:58:05] Enfin, het is niet zo dat ik op een achterna-middag heb gedacht

[1:58:09] laat ik dat koolstofbudget nou eens bij de vuilnisbak zetten.

[1:58:12] Wij hebben daar goed over nagedacht en heel goed bekeken

[1:58:15] wat het beste kompas is om op te sturen.

[1:58:17] En daar vonden wij van dat het koolstofbudget dat niet was.

[1:58:20] En ik zal graag nog een keer naar die vergunningen en die voorwaarden kijken.

[1:58:24] Mevrouw Teunissen, Partij voor de Dieren.

[1:58:27] Voorzitter, ik ben blij met die toezegging

[1:58:28] dat de staatssecretaris in ieder geval naar de voorwaarden en de vergunningen gaat kijken

[1:58:31] en dat we daarover ook een brief ontvangen.

[1:58:35] ook blij om te horen dat het niet via arbitrage gaat.

[1:58:37] Dat is nogal onnoorzichtig vaak, de manier waarop dat geregeld is.

[1:58:41] Maar dat het dus niet om arbitrage gaat, is ook goed om te weten.

[1:58:44] En dan heb ik ook nog een concrete vraag over de energiebesparing.

[1:58:49] Klopt het nou dat er geen concreet energiebesparingsplan, dat dat niet concreet is uitgerekend?

[1:58:55] Kunnen we nou met energiebesparing voor de komende jaren voorkomen dat we geen gas winnen?

[1:59:02] Is dat goed op een goede, zorgvuldige manier afgewogen?

[1:59:06] Of heeft de staatssecretaris bedacht van, nou ja, misschien dat het mogelijk is met de energiebesparing,

[1:59:12] maar dat weet ik niet helemaal zeker, laat ik toch maar gewoon doorgaan met het versnellen van de gaswinning.

[1:59:17] De staatssecretaris.

[1:59:19] Nee, voorzitter, met dat laatste doe ik mevrouw Teunissen niet helemaal recht aan mijn grote expose

[1:59:24] over hoe we die strategie hadden aangepakt.

[1:59:26] Daar zaten meerdere dingen in.

[1:59:27] Er was niet op een achterna-middag bedacht, nou, dan doen we het niet meer besparen.

[1:59:29] Maar als u het niet erg vindt, soms gaat een vraag gewoon je boven de pet.

[1:59:36] Ik wil ook aan de minister vragen die verantwoordelijk is voor energiebesparing,

[1:59:39] of hij daar nog wat over wilde zeggen, want dit weet ik niet.

[1:59:42] Die vragen waarvoor specifiek ik het doe, zou ik mijn portefeuille niet.

[1:59:45] Maar in het geval van de Noordzee nogmaals,

[1:59:47] is niet een afweging gemaakt tussen meer besparen of Noordzee,

[1:59:50] dat is eigenlijk de vraag die mevrouw Kreuken al eerder stelde,

[1:59:53] maar is gekozen voor een bredere strategie waar we zowel energie,

[1:59:58] Het zou wel besparen een Noordzee ontwikkelde delen om een zo breed mogelijke strategie te hebben.

[2:00:06] Dat was hoe we het gedaan hebben.

[2:00:10] Dan geef ik het voorzitterschap terug. Dank.

[2:00:13] Dan ben ik reeds voorzitter van deze commissie.

[2:00:16] En dan geef ik het woord weer aan, als er geen interrupties meer zijn, aan de staatssecretaris.

[2:00:22] Nee, voorzitter. Ik was door mijn spreektekst heen.

[2:00:26] Dan als de staatssecretaris zijn betoog heeft afgerond,

[2:00:30] dan geef ik het woord aan de minister voor Klimaat en Energie.

[2:00:33] Dank u wel, voorzitter.

[2:00:34] De oorlog in Oekraïne is het derde jaar ingegaan en er vallen nog elke dag

[2:00:38] honderden gewonden en doden door Russische aanvallen.

[2:00:42] Dus steun aan Oekraïne blijft onverminderd hard nodig.

[2:00:46] Maar vanaf dag één van die oorlog was ook duidelijk dat de Russische agressie

[2:00:49] impact zou hebben op de energievoorziening in heel Europa.

[2:00:53] We zijn er als Nederland en Europa ingeslaagd om een hele korte tijd veel minder afhankelijk

[2:00:58] te worden van Russisch gas door veel te besparen, gas uit andere delen van de wereld te halen

[2:01:03] en door sneller over te stappen op duurzame energie.

[2:01:07] En eerlijk is eerlijk, ook twee relatief milde winters in combinatie met goed gevulde gasopslagen

[2:01:12] heeft ons geholpen om de markt te kalmeren en grote schommelingen op de gasprijs te voorkomen.

[2:01:18] Maar zowel spanning in het Midden-Oosten als het jaarlijks advies van GasUnie maken duidelijk

[2:01:23] dat we waakzaam moeten blijven.

[2:01:25] Daarom blijft het kabinet ook hard werken om voldoende gas in de komende jaren te garanderen.

[2:01:31] Ten eerste door volop in te zetten op verduurzaming en besparing.

[2:01:36] Ten tweede door de inputcapaciteit van vloeibaar gas, LNG, de komende jaren op pijl te houden

[2:01:41] en waar nodig ook nog te verhogen.

[2:01:42] Ten derde door extra mitigerende maatregelen te nemen om het risico op gastekorten door

[2:01:48] het sluiten van het Groningenveld te verkleinen.

[2:01:51] Daar krijgt u binnenkort ook nog een aanvullende Kamerbrief over.

[2:01:54] Ten vierde de actualisatie van het beschermende stelplan gas, inclusief het beter verankeren

[2:01:58] van het wet voor stelgasleveringszekerheid.

[2:02:03] We hebben dus gezien dat de afgelopen tijd door dat grotere aanbod, meer langdurige contracten,

[2:02:09] Meer vaste tarieven in de energiemarkt, ook die markt voor consumenten en bedrijven weer

[2:02:14] iets voorspelbaarder is geworden.

[2:02:16] De energietarieven zijn weer wat gedaald, maar die prijzen blijven wel structureel hoger

[2:02:20] liggen dan voor het uitbreken van die oorlog in Oekraïne.

[2:02:24] Dus we moeten daar alert op blijven.

[2:02:26] Tegelijkertijd zit er ook een dilemma, want het vergroten van het aanbod van gas om tot

[2:02:30] een lagere prijs te komen, kan ook weer de prikkel voor verduurzaming wegnemen.

[2:02:34] Daar zoeken we dus continu naar de juiste balans van leveringszekerheid,

[2:02:39] betaalbaarheid en de noodzaak om te verduurzamen.

[2:02:42] Want we weten ook één ding zeker, het gebruik van fossiel gas is eindig.

[2:02:46] En daarom werken we ook in het kader van de energienota

[2:02:49] aan afbouwpaden voor alle fossiele brandstoffen,

[2:02:52] inclusief de inzet van gas in ons Nederlandse energiesysteem.

[2:02:56] Maar zoals ik net al zei, die allegheid voor leveringszekerheid is nodig.

[2:03:01] Maar de staatssecretaris heeft ook al goed uitgelegd,

[2:03:03] Ik zal nog een paar opmerkingen maken over Groningen,

[2:03:05] dat het wetsvoorstel gasleveringszekerheid nooit gekoppeld is geweest,

[2:03:10] ook niet in het kabinet, aan de sluiting van het Groninger Veld.

[2:03:13] Deze twee wetsvoorstellen, de definitieve sluiting en het borgen van leveringszekerheid,

[2:03:19] staan volledig los van elkaar en ik zie ook geen enkele reden om ze wel aan elkaar te koppelen.

[2:03:24] Want waar gaat dat wetsvoorstel gasleveringszekerheid dan wel over?

[2:03:28] Eigenlijk is het hoofddoel van die wet heel simpel.

[2:03:30] Ervoor zorgen dat de verantwoordelijk minister voor energie, wie dat ook mag zijn na mij,

[2:03:35] in staat is om op een slagvaardige en efficiënte wijze te opereren ter voorkoming van of tijdens

[2:03:43] een gaskrisis.

[2:03:44] De afgelopen tweeënhalf jaar heb ik met veel hang-en-vliegwerk, heel hard werken van ambtenaren

[2:03:50] bij EZK, van een aantal staatsdeelnemingen, dat beschermende herstelplan gas kunnen inzetten.

[2:03:56] Maar de minister van EZK en ik zelf zouden in noodsituaties waar we niet in zijn gekomen

[2:04:01] hadden moeten teruggrijpen op wetten uit het begin van de vorige eeuw.

[2:04:05] Dus dit wetsvoorstel gasleveringszekerheid zorgde vooral voor dat die bevoegdheden gewoon

[2:04:09] goed geregeld zijn op het moment dat ze moeten worden ingezet.

[2:04:13] Daarnaast worden met de nieuwe energiewet en de mijnbouwwet de wijziging daarvan allerlei

[2:04:18] aspecten van gasleveringszekerheid aangepast om robuuster te worden.

[2:04:22] Het doel van het wetsvoorstel gastleveringszekerheid is om dat eind mei te consulteren en dan in

[2:04:27] juli aan de Raad van State aan te bieden.

[2:04:29] We hopen dat het wetsvoorstel dan aan het eind van dit jaar aan de Tweede Kamer kan worden

[2:04:33] gestuurd voor behandeling.

[2:04:35] Een versnelling van dat wetsvoorstel gastleveringszekerheid, zeg ik ook richting de leden Kreuger en Vlag,

[2:04:39] is dus niet mogelijk.

[2:04:41] De VVD in de Eerste Kamer heeft gisteren, denk ik, een beetje in het midden gelaten.

[2:04:45] Is er nou een harde koppeling met dat wetsvoorstel of niet?

[2:04:47] Ik denk dat de staatssecretaris daar voldoende over heeft gezegd.

[2:04:50] en we zullen zien hoe de Eerste Kamer nu verder gaat met de behandeling van het wetsvoorstel

[2:04:55] over de definitieve sluiting van het Groninger Veld.

[2:04:58] Ten aanzien van de gasopslagen hebben we de afgelopen tijd, en daar heb ik me zeer gesteund

[2:05:03] gevoeld ook door de Tweede Kamer, echt alles op alles gezet voor een goede vulling aan

[2:05:09] de start van de afgelopen winter.

[2:05:10] En afgelopen winter waren ze gemiddeld voor bijna 100 procent gevuld.

[2:05:14] Ik kan u zeggen, ik keek bijna elke dag op de websites waar je dat vullingsproces kan

[2:05:19] We hebben zelfs een dag bereikt met meer dan 100% vulling.

[2:05:24] Dus dat hebben we met name de partijen in die gassector goed gedaan.

[2:05:29] Maar dat was ook naar aanleiding van onder andere motie Erkens...

[2:05:34] die ons daar echt een ruim mandaat heeft gegeven om te doen wat nodig is...

[2:05:40] om tot die goed gevulde gasopslagen te komen.

[2:05:42] Daarnaast hebben we ook afgelopen zomer een nieuwe visie gasopslagen met uw Kamer gedeeld.

[2:05:47] Met eigenlijk twee doelen.

[2:05:47] Het borgen van goed functionerende gasopslagen om te voorzien in die seizoensopslag en het

[2:05:53] balanceren van het net- en de piekvraag, maar ook zorgen dat de gasopslagen voldoende gevuld

[2:05:57] zijn om te voorzien in die seizoensopslag.

[2:06:02] En wat doen we dan, zegt richting de heer Vlag, om die voldoende fysieke opslagcapaciteit

[2:06:07] ook te borgen?

[2:06:08] Op dit moment zijn er in Nederland voldoende goed functionerende gasopslagen.

[2:06:12] We hebben er ook relatief veel ten opzichte van andere landen.

[2:06:16] Dat is puur gewoon geluk met onze ondergrond.

[2:06:19] Maar dankzij strenge EU-regelgeving kunnen die gasopslagen ook niet zomaar stoppen.

[2:06:23] De ACM moet beoordelen of het stoppen van zo'n gasopslag...

[2:06:29] niet negatief de leveringszekerheid beïnvloedt.

[2:06:32] En dat is dus een hard slot op de deur om te voorkomen dat de komende jaren...

[2:06:36] een deel van die opslagcapaciteit uit de markt wordt gehaald.

[2:06:39] Daarnaast heeft het kabinet hier een vrij grote taak voor de overheid op zich genomen de afgelopen

[2:06:44] jaren, omdat we zagen dat de markt eigenlijk onvoldoende deed op het moment dat de gasprijs

[2:06:49] hoog was.

[2:06:50] Dus GTS heeft de taak gekregen om te adviseren wat een verstandige vulgraad is, met het oog

[2:06:55] op de te komen winters, de vraag in Nederland en omringende landen.

[2:07:00] En in het meest recente advies stelt GTS dat de gasopslagen voor in ieder geval 125 terrawattuur

[2:07:07] zouden moeten worden gevuld. Dat is 88% vulgraat. Wij hebben als kabinet besloten dat we hier

[2:07:14] op zee willen spelen en zetten de komende jaren in op 90%. We zitten daarmee net boven

[2:07:19] het advies van GTS. Om te voorkomen dat de marktpartijen hier onvoldoende deze taak op

[2:07:27] zich nemen, verlengen we ook voorlopig de vultaak voor EBN, de staatsaanneming energiebeheer

[2:07:32] Nederland, die ook voor dit jaar weer de vultaak heeft om tot 20 terawattuur te vullen voor

[2:07:36] zover mag partijen dat niet doen.

[2:07:39] En we hebben nu al 10 terrawattuur in de gasopslag zitten,

[2:07:42] vanwege, dat heet met een technisch woord, doorrollen.

[2:07:44] Dus dat betekent dat het gas dat je in de opslagen hebt zitten

[2:07:47] ook continu aanvult als het op dit moment wordt gebruikt.

[2:07:52] Daarnaast heeft het adviesbureau Kios

[2:07:54] nog naar structurele vulmaatregelen gekeken.

[2:07:57] En dit onderzoek en de visie van GTS zijn de basis

[2:08:00] voor het wetsvoorstel gasleveringszekerheid

[2:08:03] dat ik dus dit kwartaal ga consulteren.

[2:08:08] Wat zijn dan op hoofdlijnen die maatregelen voor het vullen?

[2:08:11] Dat is het jaarlijks vaststellen van de vuldoestelling.

[2:08:15] Dat is ook in de nieuwe energiewet waar we volgende week de behandeling van gaan starten opgenomen.

[2:08:19] Dat dat elk jaar actief moet worden gewogen.

[2:08:22] Dat we een structurele vultaak voor EBN als vulagent in het leven roepen.

[2:08:27] Dus dat hebben we nu steeds op incidentele basis gedaan met steun van het kabinet.

[2:08:32] dat we daar ook flink de portemonnee voor mochten trekken in het belang van Nederland.

[2:08:36] Maar in de wijziging van de Mijnbouwwet wordt die vultaak ook definitief aan EBN toegewezen.

[2:08:42] Daarnaast komt er een bevoegdheid om een vulverplichting op te leggen aan marktpartijen

[2:08:46] als zij hun verantwoordelijkheid niet nakomen en verplichten onderhandel de derde toegang

[2:08:51] zodat marktpartijen ook verbeterde toegang tot die gasopslagen krijgen.

[2:08:55] Dus dat wetsvoorstel helpt dus de verantwoordelijk minister

[2:08:58] om dit ook allemaal af te kunnen dwingen, mocht dat nodig zijn.

[2:09:02] Dank u wel. Ik zie dat er een interruptie is.

[2:09:04] Valt de heer Vlag van de SGP in?

[2:09:08] Ik vermoed dat mijn vraag op beantwoord is in de laatste zinnen van de minister.

[2:09:11] Ik vroeg namelijk om een vulplicht, maar als ik het goed begrepen heb,

[2:09:15] gaf hij aan dat dat ook in de energiewet verankerd zal zijn.

[2:09:19] Ik ga er nog wat meer dingen over zeggen nu, voorzitter.

[2:09:23] Kijk eens aan, maar voordat de minister doorgaat.

[2:09:27] Kijk, iedereen wacht netjes af. Heel goed.

[2:09:30] Misschien wordt de vraag op beantwoord.

[2:09:32] De heer Vlag en de heer Erkens hebben ook nog wel relevante vragen gesteld over langetermijncontracten

[2:09:39] of überhaupt importcontracten van gas.

[2:09:41] Want het is heel fijn als je allerlei vulverplichtingen hebt en voldoende fysieke gasopslagen hebt

[2:09:47] gegarandeerd.

[2:09:48] Maar er moet nog steeds wel gewoon een moeilijk molecuul natuurlijk in.

[2:09:51] Dus het kabinet zet zich op een paar zaken in.

[2:09:55] Allereerst op het oppelhouden van die NG-importcapaciteit.

[2:09:59] In Nederland hebben we dat via EET in de Eemshaven en GATE in Rotterdam nu geregeld met in totaal

[2:10:07] 24 bcm per jaar aan importfaciliteit.

[2:10:11] Daarnaast is GATE Terminal bezig met een uitbreiding die na verwachting op 1 oktober 2026 gereed

[2:10:18] is, waarbij de GATE Terminal van 16 naar 20 bcm per jaar gaat en daarmee echt een van

[2:10:22] de grootste importfaciliteiten in Europa is.

[2:10:25] De Ames Energy Terminal breidt daarna stapsgewijs uit.

[2:10:29] In eerste instantie eind dit jaar van 8 naar 9 bcm en daarna nog richting 10 bcm.

[2:10:34] En de EET Terminal is een tijdelijke terminal...

[2:10:38] die we met een gordogenconstructie heel snel hebben kunnen bouwen.

[2:10:41] Dat loopt in principe af in najaar 2027.

[2:10:45] Maar we zijn met de partijen daar in gesprek om te kijken...

[2:10:48] of er ook na 2027 importcapaciteit in de Eemshaven nodig is.

[2:10:52] Daarnaast zijn twee initiatiefnemers bezig met een haalbaarheidsstudie voor

[2:10:56] een nieuwe LNG-terminal in de Zeeuwse havens en een terminal op de Noordzee.

[2:11:02] Dat klinkt misschien een beetje raar, maar dan kun je op de Noordzee

[2:11:04] overslag doen die je aan land brengt in het Rotterdamse havengebied.

[2:11:10] Daarnaast is het ministerie op dit moment in gesprek met de Gasunie om

[2:11:14] echt te borgen dat die LNG-inputcapaciteit de komende jaren gewoon beschikbaar blijft.

[2:11:20] niet alleen maar omdat we daar als Nederland gebruik van maken,

[2:11:23] maar bijvoorbeeld ook Duitsland en de Tsjechische Republiek

[2:11:25] op dit moment voor een deel van hun gastgebruik echt afhankelijk zijn

[2:11:29] van de LNG-import die via Nederlandse terminals binnenkomt.

[2:11:33] Dan ten aanzien van die langetermijncontracten.

[2:11:37] Ik heb op verzoek van uw Kamer een uitgebreid onderzoek laten uitvoeren

[2:11:42] naar de meerwaarden, maar ook de nadelen die aan langetermijncontracten vastzitten.

[2:11:47] Dat onderzoek heb ik onlangs aan uw Kamer aangeboden met een aanbod voor een technische briefing.

[2:11:53] Ik ga ervan uit dat u daar gebruik van gaat maken.

[2:11:57] Maar u krijgt ook nog van mij later dit voorjaar een uitgebreidere appreciatie op het rapport,

[2:12:03] waar ik ook uitgebreider zal ingaan op een aantal van de punten die de heer Erkens heeft genoemd.

[2:12:08] Want ja, lange termijncontracten gaan soms ook gepaard met een iets hogere prijs.

[2:12:15] of alle dingen die hij ergens heeft, zal ik niet gaan herhalen.

[2:12:18] Maar wat je daar dan voor terugkoopt, is meer voorspelbaarheid en meer zekerheid.

[2:12:23] En die weging moeten we als Kamer en kabinet net elkaar maken.

[2:12:25] Zijn we bereid om soms dan een iets hogere prijs te betalen

[2:12:28] om iets meer rust in de markt te kopen?

[2:12:31] Want ik ben ook niet tegen die langetermijncontracten.

[2:12:34] We zien ook gelukkig in de markt dat die er steeds meer komen,

[2:12:37] dat het gas ook naar Nederland toekomt.

[2:12:39] Het is ook gewoon echt te overwegen om nog meer extra overheidsbeleid

[2:12:44] te ontwikkelen om die langetermijncontracten stap voor stap ook te stimuleren, maar we

[2:12:50] moeten daarbij gewoon wel waken voor de doelmatigheid en de effectiviteit van die besteding van

[2:12:54] die belastingcenten, zeker als we dus ook heel veel inzetten op al die andere maatregelen

[2:12:59] die ik net heb genoemd.

[2:13:00] Tot slot wil ik er wel op wijzen dat via het EU-inkoopplatform Nederlandse partijen nu

[2:13:05] bij de top vijf horen van inkopers, die dus gebruik maken van dat EU-platform.

[2:13:09] Daar worden meer en meer middellange termijn en lange termijncontracten afgesloten.

[2:13:15] En ik ben ook heel blij dat het Nederlandse bedrijven zijn die dat doen en daar hun verantwoordelijkheid

[2:13:19] pakken, omdat de overheid dan niet alleen maar in dat gat hoeft te springen zoals we de afgelopen

[2:13:25] twee jaar hebben moeten doen.

[2:13:27] Tot slot dan over die importcapaciteit, voorzitter.

[2:13:29] Nu gaat het over LNG, omdat we dat op de korte termijn gewoon echt nodig hebben.

[2:13:34] Maar op termijn wil je die import terminals natuurlijk ombouwen naar import terminals

[2:13:39] voor groene moleculen, groene waterstof, groene ammoniak.

[2:13:44] En daar is het dus van belang dat we het Europese decarbonisatiepakket hebben die gewoon daar

[2:13:51] eisen aan stelt over de derde toegang bij die import terminals, maar dat we ook via onze

[2:13:55] energiediplomatie heel actief bezig zijn om die waterstofcontracten ook van de grond

[2:14:00] te krijgen. Eigenlijk de eerste maritieme waterstofcorridor in Europa loopt van Spanje

[2:14:05] naar Nederland. Algeciras, Rotterdam, Bilbao, Amsterdam. En daar hebben we ook hard aan

[2:14:10] getrokken. Daarnaast zijn we via de IPSEI-subsidies ook bezig om nog meer van dit soort contracten

[2:14:15] van de grond te krijgen en via de tender van H2Global die we samen met Duitsland uitvoeren.

[2:14:21] Dus ik heb er ook vertrouwen in dat we naast die korte termijn LNG-capaciteit ook later

[2:14:26] die waterstofcapaciteit naar Nederland toe kunnen gaan krijgen.

[2:14:30] En dan kom ik bij CO2-vrij regelbaar vermogen, dus ik kan daar even mee doorgaan.

[2:14:34] Ik kijk even rond of er interrupties zijn.

[2:14:36] Dat is het geval. Meneer Erkes van de VVD.

[2:14:38] Ja, dank, voorzitter. En blij dat de minister...

[2:14:41] toch wat positiever over langetermijncontracten was deze keer.

[2:14:44] Dat stemt mij tevreden.

[2:14:46] Ik wil een klein doorbraak, want we hebben hier vaak debatten met elkaar over gehad.

[2:14:50] Kan de minister wel nog reflecteren op een van mijn eerdere punten in de inbreng,

[2:14:54] namelijk het feit dat op een individuele beleidsmaatregel

[2:14:57] misschien iets inderdaad minder doelmatig is,

[2:14:59] maar als je steeds inderdaad voor de meest doelmatige keuze kiest

[2:15:02] in je energievoorziening, neem je mogelijk wel een systeemrisico

[2:15:05] met de leveringszekerheid. Dus we kunnen misschien daar ook op reflecteren.

[2:15:07] Ja, voorzitter, ik zal dus ook in die appreciatie op dit onderzoek

[2:15:10] vooral daarop ingaan, want wij hebben nu met alles

[2:15:14] wat in dat wetsvoorstel gasleveringszekerheid zit,

[2:15:16] met de nieuwe taak van EBN in de gewijsde termijnbouwwet,

[2:15:20] doen we eigenlijk een heel breed palet aan maatregelen

[2:15:23] En langetermijncontracten zijn dan daar een toevoeging aan.

[2:15:26] En in die balans moet je denk ik met elkaar afwegen, vind je dan dat dat EU-inkoopplatform

[2:15:30] waar bedrijven die langetermijncontracten afsluiten voldoende is, of wil je daar als

[2:15:35] overheid zelf of via een staatsdoorneming nog een extra zekerheid inbouwen.

[2:15:40] En in die balans wil ik het bekijken en dan zal ik dus in de appreciatie die u voor het

[2:15:44] zomerreces krijgt uitgebreider op ingaan.

[2:15:48] De heer Arken.

[2:15:48] Ja, volgens mij dan nog een andere vraag over de gasopslagen.

[2:15:51] De staatssecretaris had het net ook inderdaad over het advies van GTS

[2:15:55] op dat vlak, levering zekerheid.

[2:15:56] Een van de zaken die zij wel noemen daarin is dat inderdaad

[2:15:59] een vulverplichting of iets dergelijks wel noodzakelijk gaat zijn

[2:16:02] om die seizoensfluctuaties mogelijk op te vangen.

[2:16:05] Zodat je in ieder geval niet in een situatie komt

[2:16:06] dat er een aantal dagen geen gas zou zijn.

[2:16:08] Kan de minister ook aangeven of hij in zijn verdere appreciatie hiervan,

[2:16:12] dus misschien wel in wil gaan op het feit dat inderdaad enkele monitoren ervan,

[2:16:18] of de gasopslagen voldoende gevuld worden,

[2:16:20] dat dat misschien niet voldoende is, omdat je misschien dan laat in een seizoen pas

[2:16:23] erachter komt dat ze niet voldoende gevuld worden, en dat je misschien dan ook niet

[2:16:27] meer aan genoeg gas komt, want dat is wel het risico wat je daarmee kan nemen.

[2:16:30] Ja, voorzitter, ik vind dit ook wel echt een van de meest relevante vragen straks

[2:16:34] in de internet consultatie, om ook van marktpartijen te begrijpen,

[2:16:38] gaan ze voldoende zelf acteren of moeten we eigenlijk dat instrument,

[2:16:41] dat zwaardere instrument, veel eerder al inzetten?

[2:16:45] Want je wil altijd eigenlijk nu, kijk nu is het winterseizoen voorbij en start het

[2:16:50] Dus je wil ergens zo rond 1 april de afweging maken.

[2:16:55] Gaat dit de goede kant op?

[2:16:56] Gaan we die 90 procent die we als vuldoel hebben gesteld met elkaar halen?

[2:17:00] Of zijn er risico's dat dat niet het geval gaat zijn

[2:17:02] en dan moet je nu gaan acteren en niet pas op 1 oktober, want dan ben je te laat.

[2:17:06] Of moet je tegen extreem hoge prijzen gaan concurreren met de rest van Europa?

[2:17:10] Dat zou echt heel erg onwenselijk zijn.

[2:17:12] Dus hierin moeten we er gewoon voor zorgen

[2:17:17] dat we alle instrumenten ter beschikking hebben.

[2:17:20] Ik denk nu dat we met de aanwijzing van een vulgraad voor het komende jaar, met een uitgebreidere

[2:17:27] taak voor EBN, et cetera, voldoende de hand aan de kraan kunnen hebben.

[2:17:31] Maar mocht nou uit de internetconsultatie blijken dat we de markt eigenlijk te weinig zien acteren,

[2:17:38] dan kun je er ook voor kiezen, nog in het definitieve wetsvoorstel, om die taak voor

[2:17:42] de minister van Energie er nog wat zwaarder aan te zetten.

[2:17:46] Dan ga ik naar de volgende interruptie van mevrouw Kreuger van GroenLinks Partij van de Arbeid.

[2:17:51] Ik ga ervan uit dat er nog iets op energiebesparing komt.

[2:17:54] Dan is mijn vraag eigenlijk over LNG.

[2:17:58] Het rapport dat met de Kamer gedeeld is, laat zien dat de LNG-markt zoals hij nu is functioneert.

[2:18:06] Toch worden er nu allerlei interventies gedaan om meer LNG-capaciteit in Nederland te waarborgen,

[2:18:13] gegeven dat LNG gewoon voor het klimaat een bijzonder slechte optie is.

[2:18:18] Is mijn vraag eigenlijk, wat zijn we nu aan het doen?

[2:18:22] Is dit om in Nederland de leveringszekerheid veilig te stellen?

[2:18:27] Maar dat lees ik in het rapport dat het niet nodig is.

[2:18:30] Of is het om een soort LNG-hub te worden van Europa,

[2:18:34] en dus eigenlijk onze oude gasrotonde,

[2:18:37] waar de Russische roulette gas die rol speelde,

[2:18:41] dat we dat dan nu op NLG willen gaan spelen.

[2:18:43] En als dat eigenlijk de bedoeling is, denk ik, nou ja,

[2:18:48] dan is dat wel weer een debat om met elkaar te hebben.

[2:18:50] De minister.

[2:18:51] Nee, dat laatste is niet de bedoeling, voorzitter.

[2:18:53] Wat we de komende jaren wel willen worden,

[2:18:55] is de belangrijkste importhub voor groene waterstof.

[2:18:58] Niet alleen voor de Nederlands industrie,

[2:18:59] maar ook voor België, Duitsland en het verdere Achterland,

[2:19:02] omdat uiteindelijk van alle waterstof die in Europa wordt gebruikt

[2:19:05] zo'n 50 procent in deze grotere Noordwest-Europese regio wordt ingezet.

[2:19:09] Dus daar kan Nederland een goede rol spelen als import- en doorvoerland

[2:19:15] voor groene waterstof.

[2:19:17] Voor LNG geldt, we stoppen hopelijk definitief met gaswinning uit het Groninger veld.

[2:19:25] We zijn ook in een heel rap tempo gestopt met het importeren van Russisch gas via pijpleidingen.

[2:19:30] Dus we zullen dat gat wel ergens mee moeten vullen.

[2:19:33] Dat kan niet met de nationale productie op de Noordzee.

[2:19:36] Dus we zijn de komende tien, vijftien, twintig jaar

[2:19:39] echt nog wel aangewezen, ook op import uit het buitenland.

[2:19:43] Dan hebben we nu qua LNG-importcapaciteit het net goed op orde.

[2:19:48] Mocht het spannender worden in de komende jaren, zeggen de adviezen,

[2:19:51] ja, dan moet je in ieder geval die LNG-importcapaciteit op pijl houden

[2:19:54] en misschien nog een heel klein beetje uitbreiden.

[2:19:57] En daarbij kijk ik ook wel breder dan alleen maar Nederland.

[2:19:59] Dat is waar, omdat bijvoorbeeld een land als de Tsjechische Republiek

[2:20:04] gewoon echt afhankelijk is van de import die via Duitsland en Nederland plaatsvindt,

[2:20:08] maar we op dit moment ook in EU-verband aan het pleiten zijn voor strengere sancties op Russische

[2:20:13] LNG die wel nog in Europa wordt geïmporteerd. We zijn eigenlijk gestopt met Russisch pijpleingas,

[2:20:18] grotendeels. Niet volledig, maar wel grotendeels. Maar er komt nog steeds Russisch LNG,

[2:20:23] Europese havens binnen. Ja, daar willen we ook van af. Dus je ziet op een gegeven moment ook

[2:20:28] weer dat importstromen in Europa wel aan het veranderen zijn. En dan kan het zijn dat de

[2:20:31] Nederland zatens een belangrijke rol gaan spelen, ook voor de andere landen in deze Penta-regio.

[2:20:37] Maar het is geen doel op zich om een gasrotonde te blijven of te worden.

[2:20:41] Het doel is om de komende jaren gasleveringszekerheid te kunnen gehandelen.

[2:20:47] Vervolginterruptie van mevrouw Keuger.

[2:20:49] Ja, dat is helaas mijn laatste.

[2:20:50] Dus energiebesparingen zal dan in de tweede termijn de vervolgvraag zijn.

[2:20:56] Maar toch, volgens mij is er ook een groot risico dat we overcapaciteit op LNG gaan hebben in Europa.

[2:21:06] Er wordt daar van alle kanten op gewaarschuwd.

[2:21:08] Als Nederland hebben we al een stevig aandeel.

[2:21:12] Ze liggen er nu voor te stellen om dat aandeel eigenlijk nog te vergroten.

[2:21:15] Dan is wel de vraag, met welk doel wordt dat dan gedaan?

[2:21:20] En hoe voorkom je dat we overcapaciteit LNG in de markt zetten...

[2:21:24] waar we eigenlijk alleen nog maar langer van LNG afhankelijk blijven

[2:21:27] in een fossiele lock-in terechtkomen.

[2:21:29] En stelt de minister bijvoorbeeld hele harde eisen aan dat elke terminal,

[2:21:34] of het nou een staatsdeelneming is of een private,

[2:21:38] maar voor beperkte tijd is en waterstof ready moet zijn?

[2:21:41] Want dat is op dit moment ook nog niet het geval.

[2:21:44] Ik herken niet het beeld dat er nu overcapaciteit aan LNG-import terminals is.

[2:21:49] Die is net aan in orde,

[2:21:52] Maar het vraagt voor Nederland en voor de hele EU de komende jaren echt wel extra inzet.

[2:21:58] Ook omdat heel veel plannen die zijn aangekondigd de afgelopen jaren in andere landen ook niet

[2:22:03] altijd zijn doorgegaan.

[2:22:05] In het begin van die Oekraïne-oorlog zouden er overal in Europa nieuwe terminals komen.

[2:22:12] Die zijn niet allemaal gerealiseerd.

[2:22:15] Dus in die laatste brief die ik aan de Kamer heb gestuurd, licht ik ook toe waarom het

[2:22:21] op peil houden van die importcapaciteit in Nederland ook nodig is

[2:22:23] om die EU-normen te halen.

[2:22:25] Daarnaast, ja, we kijken er ook heel streng na of die aanvraken die er zijn

[2:22:31] voor import terminals ook echt nodig zijn,

[2:22:34] of dat die ook waterstof ready kunnen worden gebouwd.

[2:22:38] En ik kan u ook zeggen dat ik afgelopen jaren ook al een aantal bedrijven

[2:22:41] op bezoek heb gehad die we weer vriendelijk hebben bedankt

[2:22:43] voor hun interesse in Nederland, omdat ze bijvoorbeeld helemaal niet

[2:22:46] van plan waren om dat tijdelijk te ontwikkelen of geen enkel idee hadden

[2:22:50] hoe ze dat dan op termijn van fossiel naar duurzaam wilden ombouwen.

[2:22:54] Dus we kijken daar kritisch naar, juist ook in het licht van eerdere afspraken

[2:22:58] die ik met uw Kamer heb gemaakt, om dit een tijdelijke importcapaciteit

[2:23:04] te laten zijn en niet een nieuwe lokking.

[2:23:09] Dan kijk ik even rond. Ik zie geen interrupties.

[2:23:13] Of de heer Eermans?

[2:23:16] Ja, we waren bij de afronding. We gaan nu naar elektriciteit.

[2:23:19] Ja, over het gas. Ik mis de prijzen van gas.

[2:23:24] Dat is vaak beweerd. De gasprijs is bepaald op de wereldmarkt.

[2:23:28] We zijn ons nu in alle bochten aan het wringen om het Groninger gat op te vullen door het import van gas.

[2:23:35] Blijkbaar kan het niet allemaal opgelost worden op de GroenLinks manier van besparen.

[2:23:39] We hebben gas nodig. Dus er moet gas uit het buitenland komen.

[2:23:42] Dan hoor ik de minister zeggen hogere prijzen,

[2:23:44] want langetermijncontract om die zekerheid te krijgen, die gaszekerheid.

[2:23:50] Maar die prijzen, we lezen net bij CBS,

[2:23:52] prijzen zijn weer hoger geworden voor de mensen,

[2:23:54] niet alleen aan de pomp, maar dus ook de gasrekening.

[2:23:57] In hoeverre beïnvloedt dus de noodzaak voor gaszekerheid

[2:24:02] ook de prijzen in de portemonnee, de gasrekening van mensen thuis?

[2:24:06] Kan de minister daarop reageren?

[2:24:11] Ik denk dat de staatssecretaris daar net ook al het een en ander over heeft gezegd,

[2:24:14] Maar kijk, de afgelopen 2,5 jaar zagen we een extreme stijging van de prijzen,

[2:24:19] omdat iedereen met iedereen aan het concurreren was

[2:24:21] om maar een gaskontract te krijgen.

[2:24:24] Dat is nu redelijk gekalmeerd.

[2:24:26] En hoe meer je dus met middellange-termijncontracten doet,

[2:24:28] hoe meer voorspelbaarheid je hebt op die gasprijs,

[2:24:32] hoe meer je doet aan energiebesparing en interconnectie,

[2:24:35] hoe rustiger ook die gasmarkt wordt, et cetera.

[2:24:38] Maar de waarschuwing van alle experts is ook

[2:24:40] dat die gasprijs voorlopig niet zal teruggaan naar het niveau van voor die oorlog.

[2:24:43] Dus daar moeten we rekening mee houden.

[2:24:47] En dat is ook de reden waarom het versnelt opschalen van duurzame opwerken en energiebesparing

[2:24:52] ook helpt om die energieprijs en de impact daarvan zoveel mogelijk te dempen.

[2:24:58] En het vergroten van gaswinning in Nederland heeft een totaal verwaarloosbaar effect op

[2:25:05] die ontwikkeling, op die internationale gasprijs.

[2:25:08] Dus puur en alleen daarvoor het Groningenveld weer te openen

[2:25:11] zou heel onverstandig zijn, want dan lever je niet die lagere prijs,

[2:25:16] maar wel de onveiligheid voor Groningers.

[2:25:19] Meneer Eerdemans.

[2:25:20] Daar heb ik nou net de Statensektaars op mijn vraag horen zeggen.

[2:25:23] Een laagverantwoordend niveau, 4,5 miljard,

[2:25:26] zal niet de autonomie geven die wij willen wereldwijd, dat is logisch,

[2:25:30] maar geeft, ik dacht dat de Statensektaars het woord veilig gebruikten,

[2:25:34] Het niveau waarop je in ieder geval met een opbrengst,

[2:25:39] als je nou kijkt naar 4,5 miljard,

[2:25:40] zou je 3 miljoen huizen, bij wijze van spreken, kunnen verwarmen.

[2:25:43] Dat kan toch niet anders betekenen dat dat invloed heeft op de prijzen?

[2:25:46] Kijk, u kunt wel zeggen het heeft allemaal stapjes, dat geloof ik.

[2:25:48] Ik ben het ook wel met de staatssecretaris eens

[2:25:49] dat het natuurlijk niet de oplossing voor het gehele model is

[2:25:52] als je... En bovendien kan het niet,

[2:25:54] want we weten dat Groningen niet terug kan naar het niveau waar we zaten.

[2:25:56] Maar als je dat op het verantwoord risiconiveau doet,

[2:26:01] dan zou dat toch wel degelijk kunnen helpen in de stap op weg naar betaalbare energierekening

[2:26:06] als we ons eigen gas kunnen inzetten, behalve langetermijndure contracten uit de VS, Qatar

[2:26:11] enzovoort.

[2:26:14] Uiteindelijk is ook Groninger productie is gas dat op een internationale markt terechtkomt

[2:26:20] en dus dat is de plek waar die prijs wordt bepaald.

[2:26:24] De afgelopen decennia was die prijs van gas heel erg laag, niet alleen vanwege wat we

[2:26:31] in eigen land deden, maar vooral vanwege de lage prijs van gas uit de Russische Federatie.

[2:26:36] Lng-gas is gewoon duurder door de productie elders,

[2:26:41] maar ook door de transportkosten die erbij komen kijken.

[2:26:45] En dat is de komende jaren eigenlijk de belangrijkste drijver

[2:26:48] van die ontwikkeling van de marktprijs.

[2:26:53] Dan kan de minister verder met zijn volgende blok, elektriciteit.

[2:26:57] Dank u wel, voorzitter.

[2:26:59] De SGP en ook volgens mij de VVD hadden nog gevraagd

[2:27:02] naar CO2-vrij regelbaar vermogen.

[2:27:05] Een belangrijk thema, zeker in de komende jaren.

[2:27:09] Ook vaak al met mevrouw Kreuger over gehad.

[2:27:12] In mijn brief van 11 maart heb ik uw Kamer ook geïnformeerd

[2:27:14] over die leveringszekerheid van elektriciteit op de langere termijn.

[2:27:18] Want voor de korte en middelange termijn, tot 2030 ongeveer, is dat op orde.

[2:27:24] Maar voor de jaren daarna wordt het wel belangrijk om na te denken

[2:27:27] hoe we die leveringszekerheid van elektriciteit ook op niveau kunnen houden.

[2:27:30] Daar hebben we 1 miljard uit het Klimaatfonds voor gereserveerd.

[2:27:36] Hoe kunnen we dat huidige regelbare vermogen dat op aardgas draait straks omzetten naar

[2:27:43] regelbaar vermogen dat CO2-vrij is?

[2:27:46] Die reservering van 1 miljard uit het Klimaatfonds houden we daarvoor ook beschikbaar.

[2:27:51] Ik hoop dat het volgende kabinet dat ook doet.

[2:27:53] We nemen iets meer tijd om over de juiste vormgeving en timing van de inzet van die middelen

[2:28:00] naar te denken, omdat het dus pas na 2030 echt relevant gaat worden.

[2:28:05] En we bespreken ook met de markt, samen de marktpartijen samen,

[2:28:08] van wat is nou de beste manier om dat regelbaar vermogen overeind te houden.

[2:28:12] En de TENET-analyses helpen daarbij.

[2:28:14] We zien inderdaad dat de Maxima-centrale in Flevoland,

[2:28:18] dat daar de eigenaar nu al in beweging komt

[2:28:21] om die centrale helemaal gereed te maken voor de inzet van waterstof.

[2:28:26] Dus ik ben ook met de provincie en het bedrijf in gesprek

[2:28:28] wat eventuele nut en noodzaken zou zijn om naast de nationale waterstof backbone

[2:28:33] ook een regionale aftakking daar te realiseren.

[2:28:37] Wie dat dan zou moeten doen en wanneer dat dan gereed zou moeten zijn

[2:28:40] om die centrale ook goed inzetbaar te houden.

[2:28:42] En ik zal uw Kamer voorafgaand aan het commissiedebat van 29 mei

[2:28:47] gaan we uitgebreiden in op waterstof en groen gas.

[2:28:50] Voorafgaand aan dat debat zal ik u informeren

[2:28:51] ook specifiek over die Maxima-centrale.

[2:28:56] En conform de aangenomen motie van 5 maart van de leden Erkens en Grinwis,

[2:29:02] zal ik ook uiterlijk eind 2024 de verschillende opties en analyses met uw Kamer delen over hoe

[2:29:09] kun je dan na 2030 die leveringszekerheid van elektriciteit moet borgen.

[2:29:14] Dat brengt me, voorzitter, bij de crisisaanpak.

[2:29:17] En voordat u dat doet, is er een interruptie van de heer Eerdmans.

[2:29:21] Ik dacht dat de minister Tennet noemde.

[2:29:24] Maar ik kan ook...

[2:29:25] Ik had de indruk dat

[2:29:27] Tennet vorig jaar waarschuwde dat wij

[2:29:29] in 2030 met een

[2:29:31] elektriciteitstekort komen te zitten, als gevolg

[2:29:33] van onbetrouwbare

[2:29:35] groenen, energiebronnen.

[2:29:38] Waardoor mogelijk dus niet op alle uren

[2:29:40] het jaar

[2:29:41] volledig de gewenste

[2:29:43] productie kan op gang worden gebracht.

[2:29:45] In Nederland. Klopt dat?

[2:29:47] Is de minister daarmee eens?

[2:29:49] Het ligt wel iets genuanceerder.

[2:29:52] Dit gaat niet alleen maar over Nederland, maar het gaat ook over de bredere pentaregio.

[2:29:56] Dat zijn de noordwest-Europese landen die samen in een geïntegreerde energiemarkt zitten.

[2:30:02] Daar kijken we elk jaar, kijken de nationale netbeheerders, naar de stabiliteit van die

[2:30:07] elektriciteitsproductie en levering.

[2:30:09] En daar wordt, dat heet de LOLE, de loss of load expectation, wordt een voorspelling gemaakt

[2:30:15] voor hoeveel uur per jaar zou je een probleem kunnen hebben

[2:30:19] met de leveringszekerheid.

[2:30:21] Daar wordt als richtwaarde uitgegaan van een systeem

[2:30:24] waar slechts vier uur per jaar sprake is van een beperking.

[2:30:28] Maar dat is in Nederland tot 2033 eigenlijk een heel kunstig beeld.

[2:30:33] Daarna wordt dat spannender en daarvoor is dus die inzet

[2:30:36] van die CO2-vrije regelbare vermogens nodig.

[2:30:40] En zul je moeten nadenken als overheid...

[2:30:41] Kijk, als je op een gegeven moment 80 procent wind op zee hebt,

[2:30:45] Je hebt 15 procent kernenergie en je hebt een grote zonproductie

[2:30:49] die een groot deel van het jaar echt een overschot aan productie geeft.

[2:30:53] En dat zien we nu. We exporteren bijna dagelijks

[2:30:55] ons nationale gebruik ook nog eens naar Duitsland.

[2:30:58] Dus er wordt heel veel elektriciteit geproduceerd nu in Nederland.

[2:31:01] Maar er kunnen straks momenten zijn waarin je echt die centrales zal moeten inzetten.

[2:31:05] En als de markt dat niet doet omdat er geen goede prijs op zit,

[2:31:08] dan zul je daar als overheid maatregelen moeten treffen

[2:31:10] om die capaciteit toch overeind te houden.

[2:31:12] Misschien die paar uur per maand of per jaar dat ze echt keihard nodig zijn.

[2:31:17] We moeten zorgen dat de eigenaar van die centrale dan ook bereid is

[2:31:20] om te produceren, om ons systeem overeind te houden.

[2:31:23] Dus vanaf 2033 wordt dat voor Nederland echt heel erg relevant.

[2:31:27] In een aantal buurlanden zie je dat die score wat slechter is.

[2:31:31] Dus dat daar eventueel eerder maatregelen moeten worden genomen,

[2:31:34] maar dat men ook wellicht eerder een beroep op Nederland zal doen.

[2:31:37] En daarom kijken we dus in dat Penta-verband

[2:31:39] wat hier de beste inzet is van het C2-vrij regelbaar vermogen.

[2:31:43] En dan is er nog een interruptie van de heer Vlag namens de SGP.

[2:31:47] Ja, even doorgaand op de antwoord van de minister.

[2:31:52] Is het nu zo dat de prikkel voor die gascentrales er eigenlijk op gericht is om rendabel te draaien,

[2:31:58] dus een aantal draaiuren per jaar te maken om in hun businessmodel uit te kunnen?

[2:32:03] En zo ja, zou je dat niet moeten omdraaien, dat eigenlijk meer de beschikbaarheid betaald wordt

[2:32:07] en dat de prikkel juist is om zo min mogelijk te draaien?

[2:32:10] Dan denk ik dat je ook in ieder geval zekerheid geeft aan die centrales,

[2:32:13] waardoor ze wellicht eerder de stap zullen zetten ook naar de ombouw naar waterstof?

[2:32:19] Ja, voorzitter, dit is precies de discussie die we dus aan het eind van het jaar

[2:32:22] met elkaar moeten voeren.

[2:32:23] En tot nu toe zijn die gascentrales...

[2:32:27] Ze hebben jarenlang een hele belangrijke rol gespeeld in het Nederlandse systeem.

[2:32:31] Dat waren dus rendabele centrales,

[2:32:33] daarom zijn ze ook door die bedrijven overeind gehouden.

[2:32:35] Maar hoe meer je wind, zon en kernenergie hebt,

[2:32:38] hoe meer ook die gascentrales dus eigenlijk uit de markt worden gedrukt.

[2:32:41] En dan kun je op twee manieren...

[2:32:44] of je kan het op meerdere manieren dan proberen om die capaciteit wel achter de hand te houden.

[2:32:49] Bij het schrijven van het coalitieakkoord dachten we...

[2:32:52] dan zetten we die miljard uit het klimaatfonds in om de ombouw van de centrales te subsidiëren.

[2:32:58] Dan is die investering aan de voorkant deels afgedekt...

[2:33:01] en dan blijven die marktpartijen gewoon die capaciteit houden.

[2:33:04] Je ziet dat andere landen er eigenlijk nu meer voor kiezen om te zeggen...

[2:33:06] nee, ik ga niet voor die ombouw betalen...

[2:33:08] maar ik betaal voor het überhaupt hebben van die capaciteit,

[2:33:12] of ik betaal op de momenten dat die capaciteit aan moet,

[2:33:15] ben ik bereid om een vrij hoge prijs te betalen,

[2:33:17] zodat het ook rondrekent, die businesscase.

[2:33:20] Dus daarom heb ik even een pas op de plaats gemaakt,

[2:33:22] niet die subsidieregeling nu al in de markt gezet,

[2:33:26] maar nemen we dit jaar nog even om goed te kijken

[2:33:28] wat is de meest effectieve manier om te garanderen

[2:33:30] dat we ook na 2030 voldoende capaciteit in het Nederlandse systeem hebben zitten.

[2:33:36] Zijn er op dit punt geen interrupties meer?

[2:33:38] Ik heb het gros wel gehad, dus ik ga nog naar crisisparaatheid en energiebesparing.

[2:33:43] De heer Vlag merkte op dat voor de 250.000 niet-beschermde gebruikers afschakeling nodig

[2:33:52] kan zijn in een geval van een gaskrisis.

[2:33:55] Er wordt inderdaad gebruik gemaakt van SBI-codes, maar dat biedt voor de 200 grootste gasverbruikers

[2:34:00] nog onvoldoende duidelijkheid van zijn stelling.

[2:34:02] Ik geef die duidelijkheid graag, want de afschakelstrategie is in de afgelopen periode in detail voorbereid

[2:34:08] in een conceptministeriële regeling die kan worden ingezet zodra we denken dat er een

[2:34:16] zwaardere niveau van gascrisis aan zit te komen.

[2:34:19] Die regeling is vooralsnog niet openbaar, maar wordt dus wel tijdig gepubliceerd als

[2:34:23] die gascrisis intensiveert.

[2:34:26] Daarmee is dus ook de juridische borging in orde waar mevrouw Kreuger naar vroeg.

[2:34:31] Ter voorbereiding op uitvoering van de afschakelstrategie is in de Kamerbrief van 6 april 2023 gecommuniceerd

[2:34:37] ...welke categorieën afnemers er zijn en welke stappen we in die afschakelregeling doorlopen, mocht dat nodig zijn.

[2:34:44] De grootverbruikers zijn hier gehouden om zelf op basis van het referentiegebruik en de lijst van SBI-codes te bepalen...

[2:34:50] ...in welke groep afgeschakeld moet worden.

[2:34:52] En indien een grootverbruiker gas onttrekt aan het gastransportnet voor meerdere verbruiksdoelen, dan geldt het volgende...

[2:34:58] ...als voor tenminste 50% van de referentieafname gas wordt gebruikt ten behoeven van bedrijfsactiviteiten bevallend in een van die groepen...

[2:35:05] Dan moeten afnemers afschakelen op het moment dat het verbod voor die groep geldt.

[2:35:10] Als partijen daar vragen over hebben, kunnen ze bij de Kamer van Koophandel terecht om

[2:35:14] een check te doen op die SBI-codes.

[2:35:16] En voordat we in deze fase terechtkomen, hebben we altijd nog de vrijwillige tender waar partijen

[2:35:21] dus tegen een fatsoenlijke prijs al vrijwillig kunnen terugschroeven om daarmee gas voor

[2:35:26] andere partijen beschikbaar te houden.

[2:35:29] Sorry voor alle details, voorzitter, maar dat is denk ik goed voor partijen die meeluisteren

[2:35:33] om te weten hoe die afschakelstrategie werkt.

[2:35:36] Dan tot slot, en ik zou willen zeggen last but not least,

[2:35:39] want dat is toch wel een van de belangrijkste onderwerpen,

[2:35:42] besparen, besparen, besparen.

[2:35:44] Want we hebben het vandaag in dit debat veel over de noodzaak

[2:35:49] voor Groningers boven gas.

[2:35:51] We hebben het veel over lange termijncontracten voor gas,

[2:35:53] voor gasleveringszekerheid.

[2:35:55] Maar we kunnen natuurlijk de pijn van deze energiecrisis verzachten

[2:35:59] door gewoon minder energie met elkaar te gebruiken.

[2:36:01] Wij hebben daar de afgelopen jaren al enorme stappen gezet als Nederland, maar dat is deels

[2:36:06] ook een pure noodzaak geweest voor huishoudens en bedrijven om de thermostaat fors naar

[2:36:12] beneden bij te schroeven, om productie af te schalen en je wil eigenlijk naar meer structurele

[2:36:17] vormen van gasbesparing toe.

[2:36:19] Dus ik ben het eens met mevrouw Kreuger en mevrouw Teunissen dat die inzet daarop essentieel

[2:36:23] blijft.

[2:36:24] In het nationaal programma energiebesparing wordt onder de herziende Europese energieefficiëntie

[2:36:29] richtlijn straks per sector in Nederland een energiebesparingsdoel vastgesteld.

[2:36:36] Daar kan dan de coördinerend minister op toezien, maar de verantwoordelijke departementen moeten

[2:36:40] daar dus ook concrete plannen op aanleveren.

[2:36:42] We hebben zelf de energiebesparingsplicht vorig jaar al aangescherpt, waardoor meer bedrijven

[2:36:46] eronder vallen en ook meer maatregelen onder de plicht vallen.

[2:36:50] We werken momenteel aan een verdere aanscherping, waarbij de terugverdiendheid van vijf jaar

[2:36:54] naar zeven jaar wordt opgehoogd, waardoor er nog meer maatregelen onder gaan vallen.

[2:36:58] Inmiddels hebben van alle bedrijven die onder de aangescherpte energiebesparingsplicht

[2:37:03] vallen, 40.000 partijen hun rapportages ingeleverd.

[2:37:08] Dat betekent dat er nog zo'n 60.000 te gaan zijn.

[2:37:15] We weten vanuit RVO dat het vooral is omdat veel partijen hard aan het werk zijn om aan

[2:37:20] die aangescherpte plicht te voldoen.

[2:37:22] Dus we verwachten de komende maanden daar een forse oploop.

[2:37:25] Maar de omgevingsdiensten zien er wel op toe dat partijen die hier willen zijn wetens niet

[2:37:31] aan meewerken ook gehandhaafd worden.

[2:37:33] Mevrouw Kreuk vroeg nog naar de normering in de volkshuisvesting.

[2:37:37] Per 2029 worden de labels E, F en G door de minister van volkshuisvesting uitgefaseerd.

[2:37:43] De Kamer wordt voor de zomer geïnformeerd over de precieze aanpak.

[2:37:46] En met het wetsvoorstel betaalbare huur dat nu voor ligt in de Tweede Kamer wordt ook

[2:37:51] gerekeld dat bij slechte labels huurpunten worden afgetrokken in het woningwaarderingsstelsel.

[2:37:57] Dat betekent simpelweg een lagere huur en daarmee ook een forse prikkel voor de verhuurder

[2:38:01] om die slechte labels zo snel mogelijk uit te verseren.

[2:38:04] Want hoe eerder je die uitverseert, hoe sneller je dan weer van die korting op de huurpunten

[2:38:08] af bent.

[2:38:09] En helemaal tot slot, de heer Vlag vroeg nog naar groen gasproductie.

[2:38:14] Daar verwacht ik dat ik nog deze maand het wetsvoorstel groen gas aan de Raad van State

[2:38:18] kan aanbieden.

[2:38:20] En dan hopelijk snel daarna met advies ook dat door kan glijden naar de Tweede Kamer.

[2:38:27] Zodat we daarmee ook echt de business case voor opschaling van groengasproductie in Nederland fors ondersteunen.

[2:38:33] En samen met IPO en VNG versterken we ook het ruimtelijk oordelingsbeleid.

[2:38:37] Zodat tot betere inpassing van de vergistings- en vergassingsinstallaties kan worden gekomen.

[2:38:42] Dat was het, voorzitter.

[2:38:44] Dank u wel.

[2:38:45] Dan kijk ik even naar de commissie of daar nog vragen op zijn.

[2:38:50] Mevrouw Kreuger heeft geen interrupties meer, dus dan moet dat tot tweede termijn.

[2:38:58] Ik wil zelf graag nog een interruptie plegen.

[2:39:00] Dan neem ik het voorzitterschap even over en dan geef ik het woord aan mevrouw Teunissen, Partij voor de Dieren.

[2:39:04] Dank aan de minister voor de beantwoording.

[2:39:08] Ik heb op dat punt over besparing nog niet een antwoord gehoord op mijn vraag die ik ook aan de staatssecretaris stelde.

[2:39:15] is er nou goed gekeken naar of we in plaats van versnelling

[2:39:19] van de gaswinningen op de Noordzee

[2:39:21] niet extra maatregelen kunnen nemen om energie te besparen?

[2:39:26] GESPREKSLEIDER DE JONGEREN DOOR ELKAAR

[2:39:28] Dank u wel, voorzitter. Ja, wij hebben daar een andere weging gemaakt,

[2:39:32] want ik zie de combinatie van energiebesparing, besparing, besparing

[2:39:37] en nog een klein restant gaswinning op de Noordzee.

[2:39:41] Dat helpt ons om minder afhankelijk te zijn

[2:39:43] van de LNG-import die ook nog moet plaatsvinden.

[2:39:45] Dus dat is een andere uitruil dan wat mevrouw Teunissen ziet.

[2:39:49] Teunissen, Partij voor de Dieren.

[2:39:52] Ja, voorzitter, maar dan...

[2:39:54] Dat is goed dat de minister zegt er is een andere weging gemaakt,

[2:39:57] maar dan is het dus duidelijk dat het kabinet

[2:39:59] versnelling van de gaswinning op de Noordzee verkiest

[2:40:02] boven extra maatregelen om energie te besparen,

[2:40:07] terwijl dat wel mogelijk was geweest. Klopt dat?

[2:40:10] De minister. Nee, voorzitter.

[2:40:12] Het kabinet verkiest versnelling van gaswinning op de Noordzee

[2:40:15] boven foutschalig gas uit andere delen van de wereld.

[2:40:19] Deunissen.

[2:40:20] Ja, voorzitter, dit is natuurlijk een beetje een verkeerde voorstelling van zaken,

[2:40:23] want het is niet het een of het ander.

[2:40:24] Er is zelfs een risico dat er niet alleen maar versnelling van de gaswinning

[2:40:28] in de Noordzee plaatsvindt, maar dat de LNG-import ook gewoon doorgaat.

[2:40:32] Het een hoeft het ander niet uit te ruilen,

[2:40:34] want de gasprijs kan omlaag gaan door extra gaswinning.

[2:40:38] Dat zegt niet de Partij voor de Tieren, maar dat blijkt uit onderzoeken,

[2:40:41] onder andere van de Universiteit Groningen.

[2:40:43] En ik vind dat het kabinet onvoldoende heeft meegewogen wat de risico's zijn

[2:40:49] van dat we én LNG in stand houden, én gaswinning op de Noordzee.

[2:40:54] Ik vind ook dat het kabinet veel te weinig rekening heeft gehouden

[2:40:57] met het risico op een fossiele lock-in.

[2:41:00] 2045 hebben we het over.

[2:41:02] Dat is nog een hele lange tijd dat Nederland doorgaat met gaswinning.

[2:41:06] Plus, we hebben het vandaag nog niet eens gehad

[2:41:08] over de risico's op vernietiging van de natuur.

[2:41:11] Dus mijn vraag aan de minister is om toch heel goed te kijken naar alsnog kunnen wij niet

[2:41:19] extra energie besparen in plaats van het versnellen van die gaswinning doorzetten.

[2:41:25] Twee dingen daarover, voorzitter.

[2:41:27] We hebben even moeten wachten op de definitieve vaststelling van de Europese energie-efficiëntie-richtlijn,

[2:41:32] maar nu die er is en we die doorvertaling naar sectorale energiebesparingsoelen in Nederland

[2:41:36] moeten maken, het zijn echt forse doelstellingen die er aankomen.

[2:41:40] Echt een hele grote stap nog boven op alles wat we al hebben gedaan.

[2:41:45] Ik kan dat in de loop van dit jaar met uw delen als TNO die definitieve analyse afheeft.

[2:41:50] Maar daar gaan we echt allemaal nog flink de schouders onder moeten zetten...

[2:41:53] om die energiebesparingsdoelen te halen.

[2:41:56] Daarnaast, ten aanzien van die gaswinning op de Noordzee...

[2:41:59] die vergunningen die worden afgegeven of worden verlengd...

[2:42:03] lopen grotendeels tot om en nabij 2040.

[2:42:06] Dat wil niet zeggen dat je dan ook per definitie tot die jaartallen moet doorgaan...

[2:42:10] want onder het Nationaal Plan Energiesysteem gaan we ook werken aan afbouwpaden van fossiele brandstoffen in Nederland.

[2:42:17] We maken ook een afbouwpad voor de inzet van gas op verzoek van de motie Bouken.

[2:42:23] En waar mevrouw Teunissen, waar ik zelf altijd aan refereer, is vooral de waarschuwing van het Internationaal Energieagentschap.

[2:42:30] Die, denk ik, in een goede analyse heeft aangegeven hoe je niet alleen in Europa, maar ook in andere delen van de wereld

[2:42:36] dat in de komende jaren vooral met snellere uitrol van wind en zon

[2:42:40] en een slimme inzet van kernenergie

[2:42:43] die afhankelijkheid van olie en gas kan temmen.

[2:42:47] En ook het IEA waarschuwt dus dat we over de hele wereld

[2:42:50] allerlei gasproductie- en export-importprojecten opzetten

[2:42:54] omdat je daarmee een grote overcapaciteit kan creëren.

[2:42:58] En die analyses moeten we dus ook wel gewoon steeds ter harte nemen.

[2:43:02] Maar ik denk dat de zeer bescheiden schaal van gaswinning op de Noordzee

[2:43:06] dat je daar niet de doorslaggevende factor gaat spelen.

[2:43:09] Geef ik het voorzitterschap terug aan mevrouw Teunissen.

[2:43:12] Ja, ik ben ook alweer door mijn interrupties heen.

[2:43:16] Dat maakt dat wij aan het eind van de eerste termijn van de kant van het kabinet zijn.

[2:43:22] En is er behoefte aan een tweede termijn?

[2:43:24] Dat is het geval.

[2:43:26] En dan denk ik dat we daar meteen mee kunnen aanvangen.

[2:43:29] Dus ik geef dan het woord voor de tweede termijn aan de heer Eerdmans van JA21.

[2:43:35] Voorzitter, ik wil beide bewindspersonen danken voor hun antwoorden.

[2:43:40] Het raakt af en toe de emotionele snaren nogal.

[2:43:43] Dat is vaker gebeurd en dat mag ook, vind ik ook helemaal geen punt in de politiek.

[2:43:48] En ik denk dat we elkaar begrijpen, ondanks verschillen van mening en inzichten.

[2:43:52] Dat geldt ook voor de collega's hier.

[2:43:55] Dank voor de antwoorden. Ik heb daar verder nu geen vragen over.

[2:43:59] Ik zit even te kijken naar een aantal voorstellen die ik zou kunnen verpakken in een motie.

[2:44:05] Dus ik zit te azen om u te vragen om een tweede termijn in te plannen, of een twee minuten debat in te plannen.

[2:44:17] Dank u wel.

[2:44:24] De heer Eerdmans heeft een twee minuten debat aangevraagd bij deze.

[2:44:27] Dat gaan we dan inplannen.

[2:44:29] En dan geef ik het woord voor de tweede termijn aan de heer Vlag namens de SGP.

[2:44:35] Voorzitter, dank u wel.

[2:44:36] Ook aan de beide bewindspersonen voor de adequate en uitgebreide beantwoording.

[2:44:39] De antwoording, en hoewel begrijpelijk er soms ook veel emotie in dit debat zat,

[2:44:44] was ik ook blij met de ratio die ik proefde van de kant van de bewindslieden.

[2:44:48] Als het gaat om het feit dat we nog de

[2:44:50] komende jaren echt wel gas nodig zullen hebben en dat daar verstandig mee wordt

[2:44:53] omgegaan, zeker ook omdat elektrificatie ook op problemen stuit.

[2:44:56] Dus dank daarvoor.

[2:45:00] Ik had iets klaar liggen rondom de Maxima Centrale om dat ook met een motie te

[2:45:03] ondersteunen, maar ik denk dat het verstandiger is gezien de beantwoording

[2:45:07] om de brief af te wachten die de minister gaat sturen voor 29 mei,

[2:45:11] specifiek over deze centrale.

[2:45:13] Dus daar wacht ik op.

[2:45:15] Dank u wel. Dan heeft u nog een interruptie van mevrouw Beckerman.

[2:45:18] Ja, voorzitter.

[2:45:19] En dat hangt samen met die stemming die er gisteren is geweest in de Eerste Kamer.

[2:45:24] Dat was een hele, hele krappe meerderheid die voor uitstel heeft gezorgd,

[2:45:28] namelijk 38 zetels.

[2:45:31] Ik begrijp nu dat, gelukkig, partijen onder druk alweer wel wat aan het schuif zijn.

[2:45:36] Maar de SGP zou ervoor kunnen zorgen dat er geen meerderheid is in de Eerste Kamer voor uitstel.

[2:45:43] En ik zou daarom aan de heer Vlag willen vragen of hij door dit debat of mee door dit debat ook overtuigd is geraakt

[2:45:50] dat het verstandig is om zo snel mogelijk te stemmen voor de wet.

[2:45:55] De heer Vlag.

[2:45:57] Als ik de heer Borsman was zou ik zeggen ik zal de transcriptie van dit deel van de vergadering doorgeleiden

[2:46:01] naar de Eerste Kamerleden van mijn partij.

[2:46:03] Maar serieus, de SGP is daar van meter vaan duidelijk over geweest

[2:46:08] hoe wij staan ten opzichte van de sluiting van Groningen-Grafsveld.

[2:46:10] En dan is een man een man een woord te woord ook ons credo.

[2:46:14] We hebben ingestemd met de motie om ook per 1 mei dat te doen.

[2:46:18] En als u kijkt naar de transcriptie van de reactie van de fractievoorzitter

[2:46:22] van de SGP in de Eerste Kamer, heeft die dat ook volgens mij wel

[2:46:24] drie keer herhaald in zijn bijdrage.

[2:46:29] Ja, mevrouw Beckerman.

[2:46:30] Nee, dat is een heel mooi antwoord.

[2:46:31] Het gaat om een amendement en het is niet 1 mei,

[2:46:34] maar het is per direct.

[2:46:36] En dat betekent dus dat elk uitstel of elke vertraging ook echt daadwerkelijk vertraging is.

[2:46:42] Maar ik ben blij met dit antwoord en ik hoop dat we na vandaag ook kunnen concluderen

[2:46:45] dat er gewoon hier en in de Eerste Kamer geen meerderheid meer is.

[2:46:52] Naar mevrouw Kreuger voor de tweede termijn.

[2:46:56] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:46:57] En dit is een belangrijk debat over levingszekerheid en over gas.

[2:47:01] En we hebben toch eigenlijk een groot deel van het debat gepraat

[2:47:04] over wat er nou gisteren in de Eerste Kamer is voorgevallen.

[2:47:06] En ik lees nu op X dat de VVD al heeft gezegd, oh, misverstand.

[2:47:13] Ik vind het een manier van doen en een onzorgvuldigheid die zoveel pijn doet in Groningen,

[2:47:18] dat ik echt denk, wat is hier nou echt gebeurd?

[2:47:22] Maar goed, dat zal ik aan de VVD nog vragen zo direct.

[2:47:26] Over gas en leveringszekerheid.

[2:47:29] Wat ik gewoon mis is dat afbouwpad gas.

[2:47:33] Hoe gaat dat eruit zien?

[2:47:34] Welke rol speelt vraagreductie daarin en wat heb je dan nog over en hoe ga je dat op een

[2:47:39] verstandige manier vormgeven?

[2:47:41] Ik zie een versnellingsplan voor gaswinning op de Noordzee, uitermate onverstandig gegeven

[2:47:46] de klimaatcrisis, maar het nationaal programma energiebesparing, daar zitten we nog steeds

[2:47:51] op te wachten, terwijl we dat als noodplan hebben gevraagd in 2022.

[2:47:56] Dat contrast doet volgens mij geen recht aan de klimaatcrisis waar we in zitten en de noodzaak

[2:48:02] om heel, heel zorgvuldig te opereren als het gaat om fossiel.

[2:48:06] Dank u wel, voorzitter.

[2:48:07] Hartelijk dank.

[2:48:08] Dan is het woord aan de heer Erkes namens de VVD.

[2:48:11] Ja, voorzitter, ook vanuit mij nog kort.

[2:48:13] Er is veel onrust ontstaan in Groningen, en dat betreur ik ook.

[2:48:16] Er is veel ruis op de lijn gekomen.

[2:48:17] Ik heb in de eerste termijn gezegd dat de gaswinning in Groningen stopt.

[2:48:20] Dat politieke besluit is hier in de Tweede Kamer simpelweg al gewoon genomen.

[2:48:24] Het klopt inderdaad dat mijn Eerste Kamervractie net ook een statement heeft uitgebracht

[2:48:27] dat het berust op een misverstand.

[2:48:29] De koppeling was inderdaad aan de wet geopperd aan het begin van het debat.

[2:48:32] Toen bleek dat het lang duurde, is een schriftelijke vragenronde aan het einde aangevraagd.

[2:48:37] Die schriftelijke vragenronde kan snel gaan, dat heeft de staatssecretaris zelf ook gezegd.

[2:48:42] Dus ja, ik hoop dat iedereen dan ook in dit proces, wij zullen het er ook op reflecteren,

[2:48:45] want onrust is echt zonde op dit vlak, maar dat anderen dat ook kunnen doen.

[2:48:49] De staatssecretaris gaf aan dat het mogelijk een misverstand was op het begin of een andere uitleg.

[2:48:55] Dan zou ik wel voortaan ook voorstellen dat we elkaar gewoon bellen over dit soort dingen.

[2:48:58] We hebben elkaars nummer.

[2:48:59] We kunnen dit checken voordat iedereen...

[2:49:01] Nou ja, het is wel zo, voordat iedereen ook olie op het vuur gooit

[2:49:03] en we hier hele grote percepties creëren

[2:49:05] dat de gaswinning mogelijk langer doorgaat.

[2:49:07] Dat is gewoon niet het geval.

[2:49:08] Dat is ook niet de sprake geweest.

[2:49:10] En we hebben daar allemaal met elkaar in de politiek,

[2:49:12] bestuur en parlement ook een verantwoordelijkheid in, vind ik.

[2:49:15] En wij zullen daar ook op reflecteren, maar ik hoop de anderen ook.

[2:49:18] Voorzitter, dan mijn tweede punt, de bredere leveringszekerheid.

[2:49:21] En ik zie uit naar inderdaad...

[2:49:22] Voordat u doorgaat met het tweede punt,

[2:49:25] sorry dat ik u onderbreekt, heer Erkens,

[2:49:26] maar ik heb nog twee korte interrupties, want het is tweede termijn,

[2:49:29] van mevrouw Kreuger namens PvdA GroenLinks.

[2:49:32] Ja, voorzitter, dit is toch wel godsbe als de VVD nu

[2:49:36] aan ons gaat vragen om te reflecteren op zorgvuldigheid

[2:49:39] en dat we toch even hadden moeten bellen of appen

[2:49:41] om te checken wat er door een senator is gezegd.

[2:49:44] Er is gewoon uitgesproken om het te koppelen aan de behandeling van een gaswet,

[2:49:49] een leveringszekerheidwet, waarvan we weten dat dat een tijd duurt

[2:49:52] en dat er dan een senator en de Eerste Kamer al helemaal weten.

[2:49:55] Maar goed, mijn concrete vraag is, is het dan nu duidelijk dat gewoon de 16e dat debat kan gaan plaatsvinden?

[2:50:01] Want het is een korte vragenronde en hoppakee dan debat.

[2:50:04] Is die duidelijkheid er dan nu ook vanuit de VVD?

[2:50:07] De heer Erken.

[2:50:08] Voorzitter, dat begin, daar ben ik het echt mee oneens.

[2:50:10] Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid als politiek.

[2:50:12] Als er inderdaad ruis op de lijn ontstaat over hoe snel iets behandeld gaat worden,

[2:50:16] dan kunt u ook gewoon met elkaar daarover gedachten wisselen in de Eerste Kamer.

[2:50:19] Daar heeft u ook partijgenoten voor.

[2:50:20] Die had u ook kunnen vragen daarvoor.

[2:50:22] om dan nu hier in het debat het groot op te spelen en het beeld te creëren

[2:50:25] alsof die gaswinning doorgaat.

[2:50:26] Ik vind dat dat ook wel doet met het vertrouwen in de politiek,

[2:50:28] want het is gewoon niet ter sprake geweest.

[2:50:30] Het is gewoon niet ter sprake geweest dat we langer door willen gaan

[2:50:33] met de gaswinning in Groningen.

[2:50:34] Dat stopt. Dat besluit is genomen.

[2:50:36] Laat er geen ruis over bestaan.

[2:50:37] En de Eerste Kamer gaat nu over die feitelijke vragenronde

[2:50:40] of de schriftelijke ronde en die kan wat ons betreft heel snel.

[2:50:43] En de staatssecretaris moet dan ook kijken hoe snel het beantwoord kan worden.

[2:50:45] Ja, meer dan dat kan ik er niet over zeggen.

[2:50:48] Ik geef het woord aan mevrouw Beckerman van SP, voor een interruptie.

[2:50:54] Als de VVD nou zegt, we hebben een ontzettend domme fout gemaakt, excuses daarvoor, dan kunnen

[2:51:03] we verder.

[2:51:05] Ik vind het wel een hele bizarre figuur om nu andere partijen te gaan verwijten olie

[2:51:11] op het vuur te gooien.

[2:51:12] Hoe kan het dat de VVD, zelfs na een hele parlementaire enquête, nog niet doorheeft

[2:51:17] Hoe gevoelig dit ligt en hoe belangrijk het is dat deze wet heel snel door de Eerste Kamer gaat.

[2:51:25] Maar voorzitter, dat is precies wat ik zeg. Het ligt ontzettend gevoelig.

[2:51:30] De VVD moet ook voorzichtig zijn met haar woorden erin.

[2:51:32] Daarom staat er ook, is ook vandaag gezegd, het is een misverstand en we moeten snel behandelen met elkaar.

[2:51:36] Dat klopt, daar zullen wij ook op reflecteren.

[2:51:37] Ik vind dat niet meer dan normaal dat het u vraagt van de VVD.

[2:51:40] Maar ik geef daarbij ook aan, als een situatie ontstaat en het eerste wat er gebeurt is

[2:51:43] dat politici over elkaar heen buitelen op X om te roepen

[2:51:46] het is een klap in het gezicht, de gaswinning staat uit de discussie,

[2:51:49] de gaswinning heeft niet ter discussie gestaan.

[2:51:51] Als hier een staatssecretaris zegt ik stap nog liever op dan het uitgesteld wordt,

[2:51:55] dan had ik liever gezien dat inderdaad

[2:51:57] dat scenario niet eens hier taars tafel was gekomen,

[2:51:59] omdat er gewoon uit de verhelden met elkaar,

[2:52:01] dat inderdaad uitstel van anderhalf jaar gewoon niet op tafel heeft gelegen met elkaar.

[2:52:04] Dat is de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid wat ik bedoel.

[2:52:06] Daar hebben wij een rol in te spelen als VVD,

[2:52:08] maar dat heeft het hele parlement en het kabinet.

[2:52:10] Nog één interruptie van mevrouw Beckerman.

[2:52:12] Er is letterlijk gestemd gisteren in de Eerste Kamer om volgende week een debat te houden.

[2:52:19] Er is aangeboden om voor volgende week vragen te beantwoorden.

[2:52:23] U kunt nu wel net doen alsof andere partijen een fout hebben gemaakt...

[2:52:27] maar de VVD heeft een fout gemaakt, weer een fout gemaakt.

[2:52:31] En ik ga niet juichen voordat we zeker hebben...

[2:52:34] dat er over die wet is gestemd op dit moment.

[2:52:38] Heel goed als nu onder druk de VVD haar woorden terugneemt...

[2:52:42] Maar doe niet net alsof Groningen en andere partijen gek zijn

[2:52:48] en het allemaal niet goed hebben begrepen.

[2:52:50] Er is gestemd, er is letterlijk een koppeling gemaakt met de wet.

[2:52:54] Uw partij wil de uitstel.

[2:52:56] De heer Erkens.

[2:52:57] Voorzitter, ik heb net die vraag beantwoord.

[2:52:58] Laten we bij de feiten blijven.

[2:52:59] Er is een vraag gesteld inderdaad over die koppeling in het debat.

[2:53:02] Aan het einde toen bleek dat dat inderdaad lang zou duren,

[2:53:04] is er enkel een schriftelijke vraagronde aangevraagd.

[2:53:06] Dat zijn de feiten.

[2:53:07] Dat vind ik van belang om hier recht te zetten.

[2:53:09] En ik heb ook niet gezegd dat de Groningers gek zijn.

[2:53:11] Dat zijn absoluut niet mijn woorden geweest.

[2:53:12] Ik heb gezegd dat wij als parlement en het kabinet een verantwoordelijkheid hebben

[2:53:16] om de rust hierop te houden en ook te voorkomen dat er ruis ontstaat.

[2:53:21] Ik laat nog één interruptie toe voor mevrouw Kreuger en dan gaan we door met de termijn.

[2:53:26] Nou ja, omdat ik denk dat die duidelijkheid, want de VVD doet nu alsof het eigenlijk helemaal duidelijk is

[2:53:31] en andere partijen inderdaad de ruis hebben veroorzaakt, om de woorden van de VVD te citeren.

[2:53:37] Is het dan nu duidelijk dat na die schriftelijke ronde, die één of maximaal twee weken duurt,

[2:53:42] Daarna gewoon die plenaire behandeling plaatsvindt.

[2:53:44] Dat er dan geen uitstel meer is, dat dan die plenaire behandeling plaatsvindt.

[2:53:49] Ja, maar voorzitter, nu ben ik er ook wel echt klaar mee.

[2:53:51] Want ik heb niet gezegd dat het de schuld van andere partijen is.

[2:53:54] Ik heb gezegd dat wij hierop moeten reflecteren.

[2:53:56] Dat een misverstand ook kan ontstaan bij onze partij.

[2:53:58] Zo simpel is het.

[2:53:59] Maar dat we gemeenschappelijke verantwoordelijkheid hebben om hier de rust te houden.

[2:54:02] U kunt daarbij nee schudden.

[2:54:03] Ik neem daarbij aan dat u inderdaad geen verantwoordelijkheid voelt ervoor.

[2:54:07] Dat is prima, maar ik heb daarbij gezegd wij voelen daar verantwoordelijkheid voor.

[2:54:10] en ik hoop de rest van het parlement ook.

[2:54:12] En die snelle behandeling, ja, dat is inderdaad,

[2:54:14] als je een geschriftelijke ronde hebt met elkaar,

[2:54:16] dan kun je dat ook snel behandelen.

[2:54:17] En daarmee ronden we dit punt af.

[2:54:19] En dan geef ik het woord voor de tweede termijn

[2:54:22] aan mevrouw Beckerman van de SP.

[2:54:25] Ja, voorzitter.

[2:54:29] Ik had een filmpje opgenomen omdat ik zo onwijs blij was

[2:54:33] dat vijf amendementen, acht moties waren aangenomen.

[2:54:35] En ik heb daar toen heel lang over twijfeld, moet je dat wel doen?

[2:54:38] Maar het voelde zo'n opluchting,

[2:54:40] Dat eindelijk bijna aan je vinger toppen was het definitief einde van de gaswinning.

[2:54:48] En als dat weer op wat voor manier dan ook ter discussie wordt gesteld,

[2:54:53] ja, dan raak je mensen gewoon diep in hun ziel.

[2:54:57] En rust en verantwoordelijkheid nemen,

[2:55:00] volgens mij is dat alles waar heel veel mensen naar verlangen.

[2:55:04] Dus het is goed dat er een twee minuten debat is aangevraagd.

[2:55:07] Ik ga niet meer juichen voordat de Eerste Kamer gestemd heeft voor een definitief einde.

[2:55:14] Wat mij betreft hoop ik dat ze dat volgende week, dinsdag, kunnen doen.

[2:55:19] Dank u wel.

[2:55:22] Dan zou ik graag nu zelf mijn termijn willen doen.

[2:55:25] Dan neem ik het voorzitterschap over en geef ik het woord aan mevrouw Teunis, Partij voor de Dieren.

[2:55:29] Dank u wel.

[2:55:31] Voorzitter, ik vind het nogmaals een schande dat de BBB en de PVV hier vandaag niet aanwezig waren.

[2:55:38] In ieder geval vind ik het goed dat de VVD heeft toegegeven dat het een misverstand was

[2:55:43] in de Eerste Kamer.

[2:55:44] Dat schept hoop voor dat het nu toch echt heel snel komt tot de sluiting van de gaswinning

[2:55:51] in Groningen.

[2:55:53] Maar goed, de gang van zaken is toch wel echt heel treurig en het is onacceptabel dat mensen

[2:55:59] in Groningen nu weer worden geconfronteerd met misverstanden, met dat er toch weer ruis

[2:56:05] ontstaat over die leveringszekerheid, wat al jarenlang het excuus is om door te gaan met

[2:56:10] de gaswinning.

[2:56:11] En dat is echt heel erg kwalijk.

[2:56:13] Dan vind ik het antwoord van het kabinet over energiebesparing toch wel echt heel teleurstellend.

[2:56:20] Er is nog steeds geen plan, geen goed plan, voor kunnen we nou in plaats van versnellen

[2:56:26] van de gaswinning, wat leidt tot extra CO2-uitstoot, wat ertoe leidt dat we groot risico hebben

[2:56:30] dat we niet voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs.

[2:56:34] Kunnen we dat niet anders doen?

[2:56:36] Kunnen we niet op een gedegen besparing inzetten?

[2:56:38] Ik hoorde de minister zeggen dat er wel een energiebesparingsplan aankomt.

[2:56:42] De Europese doelen komen eraan en die zijn heel fors.

[2:56:45] Maar ik zie nog niet een uitsluitsel dat de minister zegt dat we ook energie kunnen besparen

[2:56:51] in plaats van in te zetten op de gaswinning.

[2:56:54] Dus ik zou zeggen dat we pas op de plaats moeten gaan en niet doorgaan met die gaswinning.

[2:56:58] Totdat we duidelijk hebben dat we niet op een goede manier energie kunnen besparen in plaats

[2:57:04] van in een fossiele lok in terechtkomen.

[2:57:07] Dank u wel, voorzitter.

[2:57:07] Ik denk dat u wel door uw tijd heen bent.

[2:57:09] Nou, net aan.

[2:57:09] Dank u wel, mevrouw Teunis, Partij voor de Dieren, en ik geef het voorzitterschap aan

[2:57:13] u terug.

[2:57:14] Dank u wel.

[2:57:15] Dan kijk ik even naar het kabinet of ik direct kan reageren.

[2:57:19] Dat is het geval.

[2:57:19] Dan geef ik het woord aan de minister voor Klimaat en Energie.

[2:57:22] Ja, voorzitter.

[2:57:23] Twee korte opmerkingen nog.

[2:57:24] Kijk, ten aanzien van energiebesparing doen we natuurlijk al ontzettend veel.

[2:57:28] Als je kijkt wat er de afgelopen jaren al aan energie bespaard is, dat is een veelfout

[2:57:33] van wat we in alle jaren daarvoor hebben gedaan.

[2:57:36] En het nieuwe nationaal plan is daar eigenlijk gewoon de grote oplegger op,

[2:57:41] plus die doelen die voortkomen uit de Europese richtlijn.

[2:57:46] Dus dat gaat er vooral voor zorgen dat we ook de komende jaren doorgaan

[2:57:49] met alles wat we daarop inzetten.

[2:57:50] En we hebben vorig jaar ook vanuit het Klimaatfonds

[2:57:52] juist extra gelden hiervoor ingezet.

[2:57:56] Daar, nu het Nationaal Plan Energiesysteem is behandeld in deze Kamer,

[2:58:01] ben ik ook bezig om de eerste energienota te maken.

[2:58:04] In die eerste energienota, zeg ik richting mevrouw Kreugenkomen,

[2:58:08] ook de eerste scenario's voor het afbouwpad van gas terug.

[2:58:11] Dus dat kunt u dan ook met elkaar bespreken.

[2:58:15] En dat gaat ook weer meer richting geven op welk jaartal wil je dat gaan sturen

[2:58:18] en wat heb je dan aan maatregelen op korte termijn nodig om dat ook te gaan halen.

[2:58:23] Tot slot, nogmaals richting de vlag.

[2:58:25] Ik zal er dus voor zorgen dat in die brief voor het Commissie-Debat van 29 mei,

[2:58:29] ...dat die brief gaat breder over de uitrol van de waterstofbergbomen...

[2:58:32] ...en zodat we specifiek ingaan op die genoemde Maxima-centrale.

[2:58:37] En ik was nog even benieuwd of voorzitter de heer Eerdmans dat kan inschatten...

[2:58:40] ...of dat dat bij het twee-minuten-debat alleen de staatssecretaris nodig is...

[2:58:44] ...of ook de minister.

[2:58:46] En sorry dat ik zo vrijpostig ben, maar de komende weken...

[2:58:49] ...sta ik ongeveer vijf keer per week ingepland in deze Kamer.

[2:58:53] Dus als u dat twee-minuten-debat alleen met de staatssecretaris af kan...

[2:58:56] ...dan zou ik het prettig vinden om dat even te weten.

[2:58:57] Nou, dat is in ieder geval goed dat de minister dat nu al aangeeft, dus...

[2:59:08] De heer Eerdman zegt net dat hij overweegt om de premier erbij te vragen, maar laten we dat niet doen.

[2:59:14] Volgens mij, als ik even naar hem kijk, dan is het voldoende als de staatssecretaris aanwezig is bij twee minuten debat.

[2:59:21] Oké, dank u wel. Dan gaan we door naar de staatssecretaris met zijn beantwoording, tweede termijn.

[2:59:25] Er is nog één inhoudelijke en één politieke opmerking.

[2:59:28] Die inhoudelijke opmerking is rond de behandeling nu.

[2:59:31] Nu ik het Twitterbericht, het X-bericht heb gelezen van de senator in kwestie,

[2:59:36] ligt volgens mij het tijdschijn maar nu als volgt.

[2:59:39] De Kamer stelt... De Eerste Kamer stelt volgende week zijn vragen vast.

[2:59:43] De week daarna moet ik geantwoord hebben.

[2:59:45] Ik kan ook proberen om dat binnen enkele dagen te doen

[2:59:47] zodat die week daarna al behandeld kan worden.

[2:59:49] Dus het snelste schema lijkt mij 16 april of 23 april,

[2:59:52] maar de heer Akkers heeft groot gelijk.

[2:59:54] Als we nou één ding niet doen in de Tweede Kamer,

[2:59:55] en al helemaal het kabinet niet,

[2:59:57] is het de vergaderschema's van de Eerste Kamer bepalen.

[3:00:00] Dan iets over olie op het vuur, et cetera.

[3:00:03] Het enige wat ik heb willen aangeven met mijn opmerking over

[3:00:07] dat ik een lang uitslaan niet zou meemaken,

[3:00:10] zal ik toch nog een keer als achtergrond geven.

[3:00:12] Ik zie berichten op X dat ik daar chanteer.

[3:00:15] Nee, wat ik daar doe is het volgende.

[3:00:16] Ik geloof zelf heel erg in geloofwaardige politiek.

[3:00:20] En dat is heel serieus bij mij.

[3:00:21] Ik heb geprobeerd in Groningen het vertrouwen te herstellen.

[3:00:24] Daar heb ik tweeënhalf jaar aan gewerkt.

[3:00:26] En dat betekent dat ik niet ga verdedigen in Groningen...

[3:00:29] ...als de Eerste Kamer zou kiezen of ik een half jaar uitstel.

[3:00:31] Dat vind ik gewoon niet passenbaar in mijn integriteit.

[3:00:33] En dat is de achtergrond van mijn opmerking.

[3:00:36] En dat is de enige reden dat ik hem heb gemaakt.

[3:00:38] Chanteren doe ik nooit. Dreigen heeft geen zin.

[3:00:40] Als je kinderen hebt opgevoed, weet je dat je nooit moet dreigen...

[3:00:43] ...maar dat je altijd gewoon moet doen.

[3:00:44] En dat is wat ik zou doen als dat zou gebeuren.

[3:00:47] Dank u wel.

[3:00:49] Dank u wel. Ik kijk even rond of er nog vragen zijn.

[3:00:53] Er is nog één vraag van mevrouw Kreuger van partij van Arwet GroenLinks.

[3:00:58] Ja, dat is een GroenLinks-PvdA, inderdaad.

[3:01:01] Dank u wel, zeg ik tegen de collega van de SP.

[3:01:04] Ik had nog een hele specifieke vraag waar ik me helemaal van kan voorstellen dat de staatssecretaris

[3:01:09] hier schriftelijk op terug wil komen, maar gegeven dat dit een debat is over leveringszekerheid,

[3:01:14] dat het gaat over versneldewinning op de Noordzee, dat de staatssecretaris daar in ieder geval

[3:01:18] van denkt dat dat nodig is, heb ik een vraag over het rapport van de Rekenkamer

[3:01:23] waaruit blijkt dat in het portosveld nog gas zit, wat wij niet gaan gebruiken omdat

[3:01:30] we het als plek voor Shell en Exxon om hun afval op te slaan hebben aangewezen.

[3:01:37] Wat de mogelijkheid zijn om toch van dat gas gebruik te maken, zijn dat juridische,

[3:01:43] technische of financiële beperkingen en zou de staatssecretaris daar schriftelijk

[3:01:47] misschien ook op terug kunnen komen, want daar overweeg ik een motie op.

[3:01:52] De staatssecretaris.

[3:01:53] Mevrouw Kreuger kan haar geld gaan verdienen op het kermis als waarzegster,

[3:01:56] want inderdaad, dat gaat mij niet lukken, niet een lukke wondeling, maar schriftelijk zal ik dat gaan doen.

[3:02:03] De staatssecretaris komt er schriftelijk op terug.

[3:02:05] Dan komen we tot een afronding van dit debat.

[3:02:08] En dat doen we altijd met het opnoemen van de toezeggingen door wie of aan wie die zijn gedaan.

[3:02:14] en ook met een termijn erbij.

[3:02:18] De toezeggingen.

[3:02:19] Allereerst is er een twee minuten debat aangevraagd

[3:02:21] door het lid Eerdmans van jaar 21

[3:02:23] met alleen de staatssecretaris.

[3:02:26] De toezeggingen.

[3:02:27] De staatssecretaris zegt toe om voor het

[3:02:29] zomeren zes de Kamer te informeren

[3:02:30] over het sectorakkoord Noordzee.

[3:02:33] Dat is een toezegging aan het lid Erkens.

[3:02:36] De staatssecretaris zegt toe

[3:02:37] een brief naar de Kamer te sturen over het

[3:02:39] koolstofbudget en voorwaarden

[3:02:41] en vergunningen voor de gaswinning.

[3:02:42] Toezegging aan het lid Teunissen.

[3:02:45] Voorzitter, die toezegging aan u in een andere gedate was dat ik zou ingaan op de vergunningen

[3:02:50] en dat ik nog even zou kijken naar de oude brief, anders moet er weer een hele nieuwe brief komen.

[3:02:54] Dus ik zou de oude brief onvriendelijk gezegd recyclen en daaraan toevoegen iets over de vergunning.

[3:02:59] Ik denk dat dat de toezegging was, als u in uw andere gedate dat ook zou hebben gegeven.

[3:03:04] Ja, Partij voor de Dieren zat het voor recycling, dus dat is helemaal goed.

[3:03:08] De minister voor Klimaat en Energie zegt toe in de brief over waterstof, die hij voorafgaand

[3:03:14] aan het commissiedebat van 29 mei naar de Kamer zal sturen, in te gaan op de maxima centrale

[3:03:21] vlag.

[3:03:23] De staatssecretaris komt schriftelijk terug op de vraag over het portelsproject.

[3:03:27] Dat is een toezegging aan mevrouw Kreuger en dan met name op het punt van de gaswinning,

[3:03:33] of dat inderdaad nog mogelijk is of niet.

[3:03:37] Dan zijn we aan het eind gekomen van dit debat en ik wil de minister en de staatssecretaris

[3:03:45] hartelijk bedanken voor hun komst.

[3:03:47] Ik wil ook de leden van de Kamer hartelijk bedanken voor hun bijdrage en dan sluit ik

[3:03:52] bij deze de vergadering.

[3:03:54] De vergadering is gesloten.