Gewasbeschermingsmiddelen

[0:00:00] Ik heet de allereerste mensen op de publieke tribune van achter welkom.

[0:00:03] Ook de mensen die thuis kijken en luisteren voor het digitale kanaal.

[0:00:06] De staatssecretaris en dan de dames.

[0:00:08] Beginning met de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat.

[0:00:11] En de minister van Land, Natuur en Voedselkwaliteit.

[0:00:13] De leden van de statengeneralen ook allemaal van achter welkom.

[0:00:16] Ik stel voor een spreektijd van vier minuten per fractie.

[0:00:20] En vier interrupties.

[0:00:23] En we beginnen. Er zijn verder geen bijzonderheden.

[0:00:26] Dus we beginnen met mevrouw Nijhoff-Leeuw van de PVV.

[0:00:28] Alsjeblieft.

[0:00:32] Hoe blij waren de Kersen-Telers in de eerste instantie met de vrijstelling, maar de opluchting

[0:00:38] bij de Telers ging rook op door de restrictie die voorschrijft dat de Telers de afgelopen

[0:00:43] twee jaar geen XRL-gebruik mogen hebben.

[0:00:46] De minister en het CTGB blijven hun zorgen uitspreken over de waterkwaliteit rondom de

[0:00:52] fruitteelbedrijven, dit terwijl de waterkwaliteit een pluim krijgt van de waterschappen.

[0:00:56] De PVV is er van vaker uitgesproken tegen chemische bestrijdingsmiddelen, maar helaas leert

[0:01:03] een tienjarig onderzoek van de WUR dat er op dit moment geen vervangende middelen zijn

[0:01:07] om de Suzuki-fruitvlieg te bestrijden.

[0:01:10] Voorzitter. De sector gaat failliet, tenzij de minister de motie uitvoert zoals de motie bedoeld

[0:01:16] is en de restrictie voor Exirel eruit haalt.

[0:01:20] Ik zie graag een toezegging tegemoet.

[0:01:22] Er is een interruptie van mevrouw Boumet.

[0:01:26] Wat vindt de PVV ervan dat zich in 2023 42% van de telers niet hield aan de voorwaarden

[0:01:33] die gesteld worden aan het gebruik van deze middelen?

[0:01:37] Als ik kijk hoe de sector zich sinds 1991 verbeterd heeft van een sterk vervuilende sector naar

[0:01:45] een sector die een pluim krijgt van de waterschappen en dat ze van de naleven van 95% niet naleeft

[0:01:54] tot 43%, dan denk ik dat ze hele goede stappen gemaakt hebben.

[0:01:58] In alle gesprekken van de afgelopen twee weken zeg ik via u tegen mevrouw Bromet dat ze nog steeds

[0:02:05] bezig zijn om het te verbeteren.

[0:02:07] Ik denk dus dat het sector heel goed bezig is.

[0:02:11] Dat is toch een godspel als bijna de helft van de telers zich niet houdt aan de voorschriften en dat

[0:02:16] de PVV dan zegt dat ze hartstikke goed bezig zijn?

[0:02:21] Voorzitter. Je kunt kijken of een glas half vol is of half leeg.

[0:02:25] Ik zie dat de sector zich bijna voor de helft verbeterd heeft, dus ik denk dat het gewoon de

[0:02:30] goede kant op gaat. Ze zijn nog steeds bezig om te verbeteren.

[0:02:33] Dat hoor ik aan alle kanten van alle gesprekken die ik de afgelopen twee weken gevoerd heb.

[0:02:42] Voorzitter. Jaar op jaar vrije stelling voor bestrijdingsmiddelen is tijdrovend en zorgt

[0:02:46] voor een aanhoudende onzekerheid bij ondernemers.

[0:02:50] Er zal een werkbare goedkeuring moeten komen, totdat er alternatieven zijn.

[0:02:53] Is de minister bereid om de regeling voor kleine toepassingen voor de fruitsector te onderzoeken?

[0:03:00] Voorzitter. Er zijn meerdere sectoren die met vergelijkbare problemen kampen, zoals de

[0:03:04] sector die glyfosaat gebruikt.

[0:03:06] Glyfosaat is een middel dat onder fruitglas ligt en waar helaas ook weinig tot geen alternatieven

[0:03:11] voor zijn, maar wel negatieve effecten hebben op onder andere de bijenpopulatie.

[0:03:16] Voorzitter. De PVV zou graag een overzicht van de bestrijdingsmiddelen willen, waarin aangegeven

[0:03:22] wordt of het om bestrijdingsmiddelen van grote of kleine teelten gaat en of er alternatieven zijn ontvangen.

[0:03:28] Het lijkt ons goed om met de betreffende sectoren aan het werk te gaan voor een lange termijn oplossing,

[0:03:34] zodat we afkomen van het jaar-op-jaar-vrijstellingsbeleid.

[0:03:38] De PVV vindt het belangrijk dat bestrijdingsmiddelen veilig zijn voor mensen en dieren.

[0:03:43] Maar wanneer in de toekomst, zoals nu bij de kersenteelt, een restrictie tot gevolg heeft dat een

[0:03:49] hele sector uit Nederland verdwijnt, analyseer dan wel met recente en betrouwbare data de risico's en

[0:03:56] neem de Kamer aaltijd mee met dergelijke ingrijpende besluiten.

[0:04:00] Tot slot. Om te voorkomen dat besmet vlees bij de consument komt, vindt de PVV het terecht dat bij

[0:04:07] onjuist gebruik van bijvoorbeeld racuminform een gebruiker geblokkeerd wordt, totdat het

[0:04:12] probleem opgelost is.

[0:04:14] Dat er ook adequaat gehandeld wordt naar bedrijven waar het vlees naartoe is gegaan, vindt de PVV

[0:04:19] belangrijk, maar bedrijven blokkeren zonder dat er ook maar aangegeven wordt waar het om gaat,

[0:04:24] dat is niet oké, voorzitter.

[0:04:26] De bedrijven zijn weer vrijgegeven, maar ik vraag via u, voorzitter, aan de minister hoe lang

[0:04:32] de bedrijven op blokkade hebben gestaan.

[0:04:36] Daarbij komt nog dat het incident na ingrijp meestal al drie maanden oud is en de kans

[0:04:41] grote is dat besmet vlees al in omloop is.

[0:04:43] Graag een reactie van de minister.

[0:04:46] Samenvattend, kijkt de PVV uit naar groen licht voor Exirel, kijken wij uit naar een bestrijdingsmiddel

[0:04:51] in overzicht en horen wij graag een reactie met betrekking tot de werkwijze bij excessen.

[0:04:56] Dank u wel.

[0:04:57] Mevrouw Nijhoff-Leen, namens de PVV.

[0:04:59] Een holman.

[0:05:00] Nieuw sociaal contract, maar eerst nog een interruptie van mevrouw Kostic, Partij voor

[0:05:04] de Dieren.

[0:05:08] De situatie is nu zo dat biologische boeren de bestrijdingsmiddelen die andere ondernemers

[0:05:14] gebruiken op hun land, op hun teel te krijgen en daarvoor ook moeten gaan betalen, want zij moeten

[0:05:19] wel voldoen aan allerlei strenge voorwaarden en zelf moeten gaan opdrijven op bijvoorbeeld het

[0:05:23] instellen van bufferstroken. Is het BVV het met ons eens dat het een onwenselijke situatie is en dat

[0:05:29] we moeten kijken hoe degenen die de bestrijdingsmiddelen zelf gebruiken, dat die voorzorgsmaatregelen moeten

[0:05:34] nemen om de biologische boeren in ieder geval wat betreft met rust te laten?

[0:05:40] Ik heb dat bericht ook gelezen. Ik ben echt wel heel benieuwd naar het. Ik zou wel graag een reactie

[0:05:44] van de minister op willen hebben, dus dank u wel dat u het aanhaalt.

[0:05:49] Het kost iets, het kost zoiets.

[0:05:51] Is goed.

[0:05:53] Menno Holman, Nieuws Sociaal Contract.

[0:05:56] Dank u wel, voorzitter.

[0:05:58] Dit debat over gewasbeschermingsmiddelen

[0:06:00] ligt gevoelig en het is lastig om tot een goede, delicate balans te komen.

[0:06:04] We zien de negatieve effecten die het gebruik van deze middelen heeft.

[0:06:08] De natuur verslechtert, een historisch lage insectenstand, de daling van

[0:06:11] biodiversiteit, gevolgen voor de waterkwaliteit en nu zijn er wellicht

[0:06:17] ook gevaar voor de gezondheid van de mens.

[0:06:20] Tegelijk blijft gewasbescherming noodzakelijk om de voedselveiligheid zeker te stellen,

[0:06:25] om een goed inkomen voor de boer te hebben en er is best grote inspanning om meer te

[0:06:30] verduurzamen.

[0:06:32] De vraag is dus, hoe maken we de transitie naar een duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

[0:06:38] zonder dat de sector de nek wordt omgedraaid?

[0:06:41] De minister werkt aan een uitvoeringsprogramma.

[0:06:44] De minister benoemt in zijn Kamerbrief de evaluatie van het Bureau van Waarde.

[0:06:48] Vraag waarom heeft de minister deze nog niet met de Kamer gedeeld en wil de minister dat

[0:06:53] alsnog doen?

[0:06:55] Om te beoordelen of het gebruik van bepaalde middelen veilig is, hebben we degelijke instituties.

[0:07:01] Het CTGB opereert nauwkeurig en zorgvuldig binnen de katers die haar wordt gesteld en

[0:07:06] haar wordt gegeven.

[0:07:08] Het betaamt van goed bestuur te vertrouwen op de deskundigheid die daar is belegd.

[0:07:12] Als politiek gaan we wel over de maatschappelijke afweging die daaraan de grondslag ligt.

[0:07:19] En moeten we hier discussie voeren over het zorgvuldigheidsbeginsel, ook als het bijvoorbeeld

[0:07:25] gaat om glyfosaat.

[0:07:27] We zien een autonome daling van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[0:07:31] Vele middelen zullen de komende jaren niet meer worden toegelaten.

[0:07:34] Voor sommige teelten zijn nog geen alternatieven ontwikkeld.

[0:07:39] Vrijstelling naar vrijstelling verlenen biedt ook geen oplossing.

[0:07:41] In plaats daarvan is een sterke stimulans voor de ontwikkeling van deze alternatieven nodig.

[0:07:47] Het verdijnen van chemische middelen is nu de sterke stimulans.

[0:07:51] De sector komt met veel positieve initiatieven die we als politiek een vliegwiel kunnen geven.

[0:07:57] Ik vraag de minister deze initiatieven te omarmen.

[0:08:01] Bijvoorbeeld, BO Akkerbouw werkt met partijen aan een benchmark systeem voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[0:08:07] Zo'n systeem heeft het gebruik van antibiotica in de veehouderij met 70% door laten dalen.

[0:08:14] Deze aanpak was het initiatief vanuit de sector en dat door de wetgever is verankerd met de

[0:08:20] autoriteit diergeneesmiddelen.

[0:08:22] Kan de minister dit initiatief van de plantaardige sector ondersteunen en is hij bereid om dit,

[0:08:28] vergelijkbaar met de antibiotica aanpak, te borgen met wettelijke verankering?

[0:08:34] Veel partijen werken aan vervangende biologische middelen.

[0:08:37] Daar wordt veel in geïnvesteerd, miljarden.

[0:08:41] De beschikbaarheid van deze middelen wordt bemoeilijkt door de lange beoordeling- en toelatingtermijn

[0:08:46] van wel 8 tot 10 jaar, terwijl er zo'n 129 producten in de pijplijn zitten die we graag

[0:08:53] zouden willen gebruiken.

[0:08:55] Hoe zet de minister zich in voor het versnellen van de toelating van biologische middelen

[0:08:59] in Europa?

[0:09:01] 3.

[0:09:01] Telers willen vaak wel hun gewasbescherming verduurzamen.

[0:09:05] Kan de minister Telers hierbij verder ondersteunen middels een omschakelingfonds, het creëren

[0:09:11] van experimenteerruimte of het delen van expertise middels platforms en anderen?

[0:09:18] Een kwart van de supermarkten heeft een duurzaamheidskenmerk en daarin worden eisen gesteld aan het gebruik

[0:09:26] van gewasbescherming.

[0:09:27] Zo'n keurmerk biedt de teler vaak, maar niet altijd een meerprijs.

[0:09:31] De ketenpartijen en supermarkten moeten en kunnen hierin gezamenlijk hun verantwoordelijkheid

[0:09:36] pakken om deze keurmerken nog meer op de schappen te leggen.

[0:09:40] Welke rol kan de minister hierin spelen?

[0:09:44] Kan de minister afnemen supermarkten stimuleren om afspraken te maken over de verkoop van

[0:09:48] producten om bijvoorbeeld producten met bepaalde middelen niet meer in de schappen te leggen?

[0:09:52] Dit kan gekoppeld worden aan het maximale recitulimit MRL.

[0:09:57] Tot slot, we zetten volop in op het vinden van alternatieven.

[0:10:02] Sommige producten komen op zeer korte termijn in de knel.

[0:10:05] Heeft de minister een inventarisatie van de teelten...

[0:10:09] die de komende jaren door uitfacering van middelen in de problemen komen?

[0:10:12] En zo ja, kan de middelminister deze delen met de Kamer?

[0:10:16] Welke oplossing ziet de minister op korte termijn voor deze teelten?

[0:10:20] Dank u wel, meneer Holle.

[0:10:21] Nieuw sociaal contract voor u, hemering.

[0:10:23] Er zijn een paar interrupties.

[0:10:25] Allereerst meneer Vlag, SKP en dan meneer Grimmers van de Grimsunie.

[0:10:30] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:10:32] Ik sluit aan bij het laatste deel van de bijdrage van de heer Holman

[0:10:35] over tilten die lastig hebben en die dreigen te verdwijnen.

[0:10:38] Wat vindt de heer Holman ervan dat de rechter onlangs in korte tijd

[0:10:42] voor de tweede keer een streep heeft gezet door Lelytilt

[0:10:45] omdat het nabij woonwijken gelegen is?

[0:10:48] Meneer Holman.

[0:10:50] Dank u wel.

[0:10:51] Ja, voorzitter, dat is een beste en hele lastige.

[0:10:56] Zie, de rechter doet een uitspraak.

[0:10:57] Wie zijn wij, wie ben ik als Kamerlid, om te zeggen dat de rechter geen goede uitspraak heeft gedaan?

[0:11:03] Per definitie heeft hij dat gedaan.

[0:11:05] Of het moet in hoger beroep nog anders wijzen.

[0:11:07] Maar dat is wel een bijzondere omstandigheid, want het gaat om goedgekeurde middelen,

[0:11:12] waarvan de rechter op grond van voorzorgsprincipen zegt van, ja, ik ga dat toch verbieden.

[0:11:18] Voor die ondernemer is het een strop, want die heeft duizenden euro's geïnvesteerd in zijn veld en die ziet ze waarschijnlijk ter gronde gaan wegens ziektes en plagen.

[0:11:29] Dus dat is triest.

[0:11:31] Maar betekent dit nu dat vanaf nu de rechter bij elke willekeurige aanvraag door wie dan ook over een teler...

[0:11:40] Kan de rechter dan zeggen van, ook met van voorzorgsprincipe, ga je geen toestemming verlenen om middelen te gebruiken?

[0:11:49] En welke criteria hanteert hij voor?

[0:11:52] Er is goed over nagedacht wat je dan zou kunnen doen om deze ongewisse situatie te voorkomen.

[0:11:59] En volgens mij heeft de minister een aantal middelen in zijn pakket die tot de mogelijkheden behoren.

[0:12:05] dat je bijvoorbeeld in overleg met de sector komt tot een bepaalde mate van teelvoorschriften

[0:12:13] en die wellicht vast kunt leggen in een algemene maatregel van bestuur.

[0:12:17] Dus dat er meer helderheid komt, ook voor de industriële boer, individuele bloembollen, teler,

[0:12:23] wat hij mag doen en wat hij niet moet doen.

[0:12:25] En dat dat misschien ook wat maatschappelijke rust geeft.

[0:12:30] Die helderheid en duidelijkheid is denk ik zeer wenselijk dat die er gaat komen

[0:12:34] en dat zou bijvoorbeeld ook bij andere teelten zo kunnen zijn.

[0:12:42] Een ander punt wat hier ook in het verlengen van ligt,

[0:12:45] voorzitter, is wat mevrouw Nijhoff noemde over kersenteelt,

[0:12:50] daar heb je ook zo'n situatie van dat er al negen jaar achter elkaar

[0:12:54] vrijstelling is verleend voor de telers,

[0:12:58] terwijl dat eigenlijk natuurlijk niet de bedoeling is.

[0:13:01] Het lijkt me niet dat de Kamer en de minister steeds weer moet beoordelen of een middel wel toegestaan is of niet.

[0:13:07] En dat is ook zo'n situatie waarschijnlijk waar je aan moet werken om te komen tot een beter protocol.

[0:13:13] Ik ben bijna klaar, meneer voorzitter.

[0:13:15] We willen graag de volgende elf uur thuis zijn.

[0:13:19] Voorzitter, dit is een wezenlijk debat en dit is een heel wezenlijk punt die veel maatschappelijk onrust geeft.

[0:13:24] Ik denk dat deze twee punten, en ik zou graag van de minister ook daarop horen van hoe hij denkt...

[0:13:28] dat de situatie dat in Nederland en België de middelen wel geregistreerd zijn,

[0:13:33] wel gebruikt mogen worden en in Nederland niet.

[0:13:35] En we niet weer volgend jaar in dezelfde discussie,

[0:13:37] in dezelfde situatie zitten waar we nu zitten van,

[0:13:40] moeten we weer ontheffing verleden.

[0:13:41] En op grond daarvan.

[0:13:43] Nou, dit is misschien een beetje een uitgebreid antwoord,

[0:13:45] maar het is een belangrijke discussie.

[0:13:48] Nou, meneer Vlag, die kreeg veel waar voor zijn geld in ieder geval.

[0:13:51] Allereerst, meneer Gremers en dan lid Kostic.

[0:13:53] Allereerst meneer Grimwes, die was dan aan de beurt.

[0:13:55] Christenien.

[0:13:55] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:13:57] Met het laatste inderdaad was die kleine tilte de zorgen van de heer Roman Delik.

[0:14:04] Ik ben wel benieuwd wat nou echt zijn inzet is, want hij vraagt een overzicht en inzicht.

[0:14:08] Maar wat nou de inzet van de NSC?

[0:14:10] En kan hij in zijn antwoord ook ingaan op het schoonheidsideaal wat we tegenwoordig op groenten en fruit plakken?

[0:14:17] Waardoor je wel moet spuiten.

[0:14:19] Wil je ze zonder vlekjes en dingetjes je groenten en je fruit in het schap krijgen?

[0:14:24] En wat is zijn oproep aan de supermarkt in deze?

[0:14:29] De supermarkt, daar heb ik wat over gezegd.

[0:14:32] Maar dat heb ik veel vaker gezegd.

[0:14:33] Die moeten meer en meer in verantwoordelijkheid nemen om te helpen de middelen naar beneden te brengen.

[0:14:39] Onze inzet is, wat de zeur had om bijvoorbeeld, wat afgestemd is om in 2030 de helft van de middelen te reduceren, zou ik een hele goede vinden.

[0:14:48] En onze inzet is ook om zo snel mogelijk in de beoordeling nieuwe middelen ter beschikking

[0:14:54] te hebben en biologische middelen versneld ter beschikking te hebben, zodat wij fors

[0:14:59] in kunnen zetten op vermindering van gewasbeschermingsmiddelen, wetende dat ze nodig blijven om überhaupt

[0:15:06] de teelt in de benen te houden.

[0:15:08] Dank u wel voor de beantwoording.

[0:15:10] Dit kost iets.

[0:15:11] Martijn van der Lier.

[0:15:12] Ja, eerst even over die rechter.

[0:15:13] Erkent de collega van NEC dat de rechter hier iets heeft gedaan wat de overheid had

[0:15:18] moeten doen, namelijk het voorzichtsbeginsel. Dat is onze taak om die toe te passen.

[0:15:27] Ja, moreel ethisch denken ontwikkelt zich in de tijd. Tien jaar geleden kennen we dit

[0:15:33] begrip niet eens en werd er niet over nagedacht. Kennelijk is nu het moment dat dit item gaat

[0:15:37] spelen en ook in juridische afweging een dominante belangrijke rol gaat spelen. Dat is een nieuw

[0:15:42] feit. Vandaar ook mijn oproep om naar de minister toe van hoe kunnen we dat kanaliseren? Hoe kunnen

[0:15:48] als overheid onze verantwoordelijkheid nemen en daarbij heb ik de suggestie gedaan om

[0:15:52] via een algemene maatregel van het bestuur meer teeltvoorschriften en binnen de voorschriften

[0:15:56] ook wat wel en niet mag te gaan implementeren.

[0:16:02] Dank u wel en dan over die juridische ontwikkelingen gesproken, de rechter heeft geoordeeld uit

[0:16:07] voorzorg kunnen die teelten niet en vervolgens heeft de rechter gezegd maar je moet dan nog

[0:16:11] steeds de economische belangen van de lelieteler wegen tegen de belangen van de burgers en dan

[0:16:18] heeft de rechter iets heel opmerkelijks gezegd.

[0:16:20] Die zei van ja, dan verliest alsnog die lelieteler,

[0:16:23] omdat de lelies een luxeproduct zijn.

[0:16:25] En ik hoop dat ik in de woorden van NSC heb kunnen lezen dat de teelten waar zij

[0:16:30] zich zorgen over maken als het gaat om bestrijdingsmiddelen die worden gebruikt,

[0:16:35] dat dat vooral gaat om groente en fruit, ons eten, voedselzekerheid,

[0:16:39] waarop wij aan bijdragen die nu in gevaar komen.

[0:16:42] Is NSC bereid om mee te denken over hoe we dat seerteelt zouden kunnen beperken,

[0:16:47] Aangezien wat we zien is dat het aantal hectare dat gebruikt wordt voor sierteel

[0:16:52] vele malen meer is dan het aantal hectare dat we gebruiken voor groente en fruit

[0:16:57] en ook nog steeds blijft groeien.

[0:16:59] Dat waren twee vragen, dus jij had nog eentje of iets.

[0:17:04] Ja, dank u wel.

[0:17:05] Ja, dat zijn wezenlijke vragen.

[0:17:07] We zijn ervan overtuigd dat het gebruik van middelen naar beneden moet.

[0:17:11] En juist in de kassen in de sierteel, daar zie je dat heel veel biologische middelen worden gebruikt

[0:17:16] ...en heel weinig andere gewasbeschermingsmiddelen.

[0:17:20] Dus daar is al een hele potje stimulans geweest.

[0:17:24] En in uw vraag van hoe ziet u dan het voorzorgprincipe...

[0:17:29] ...nou, ik denk dat u en ik best een lijstje zouden kunnen maken...

[0:17:33] ...van zaken die je ook wel aan de orde zou kunnen stellen...

[0:17:36] ...uit oogpunten van voorzorgprincipe, van autorijden tot vliegverkeer...

[0:17:39] ...tot taart en stiel, tot een heleboel zaken van...

[0:17:42] ...waarvan we weet hebben dat die allemaal slecht zijn voor de gezondheid van de mensen.

[0:17:46] Maar ja, dan houdt het pas op als we geen industrie en geen activiteiten meer in Nederland hebben.

[0:17:53] En dat is ook niet wat je wilt.

[0:17:55] Dus je moet echt zoeken naar de redelijkheid van...

[0:17:57] dat je maximaal risico's, vooral op het gebied van gezondheid van mensen, uitsluit.

[0:18:01] En toch ook onze economie en ons leven en ons voedsel wel in de benen houdt.

[0:18:07] Ja, maar je hebt al geen interrupties meer.

[0:18:11] Omdat er een dubbele naartussen zat.

[0:18:13] Dat is met die 30 seconden regeling.

[0:18:14] Dus we zullen dadelijk afwachten op het einde hoe we in de tijd uitkomen, maar bewaren mannels

[0:18:20] voor de tweede termijn, lid Kostrich, alsjeblieft.

[0:18:23] Meneer Vlag van de SGP Mannenbroeders, staatkundig Reformeerde Partij.

[0:18:29] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:18:32] Telers gaan niet het land op om zoveel mogelijk te spuiten, gelukkig maar.

[0:18:37] En gewasbescherming is nu eenmaal nog nodig voor onze voedselzekerheid, laten we dat niet

[0:18:42] vergeten.

[0:18:43] De SGP wil inzet op mindere milieubelasting, weerbare teelten en meer precisiebehandelingen

[0:18:48] en groene middelen.

[0:18:49] Met oog voor praktijk en voor feiten.

[0:18:52] Niet alles is immers wat het lijkt.

[0:18:55] Meer dan 90% van de glyfosaat in het oppervlaktewater komt niet bij de landbouw, maar bij de afvalwaterzuivering

[0:19:00] vandaan.

[0:19:01] In Noord-Holland werden verhoogde concentratiedino-terp aangetroffen, terwijl die stof al 20 jaar verboden

[0:19:06] is en eerder op die plekken niet geconstateerd was en illegaal gebruikt niet aannemelijk

[0:19:11] is.

[0:19:11] Dat lijkt te wijzen op meetfouten waarvoor gecorrigeerd zou moeten worden.

[0:19:15] En om een ander voorbeeld te noemen, hoeveel imidaglopriet, ik kan er niks aan doen dat

[0:19:20] dit soort moeilijke woorden er nou eenmaal in staan, uit vlooiebanden zou in het milieu

[0:19:24] terechtkomen.

[0:19:27] Voor 2018 was sprake van een gestagedaling van normoverschrijdingen, de vier jaar daarna

[0:19:32] niet meer.

[0:19:33] Hoe komt dit?

[0:19:35] In die jaren zijn immers wel verschillende middelen verboden.

[0:19:37] Geldt hier, evenals bij het mesbeleid, dat generieke maatregelen zijn uitgewerkt.

[0:19:41] En dat een gebiedsgerichte aanpak en meer doelsturing nodig is.

[0:19:46] De minister kijkt naar toetsing van middelen aan de KRW-normen.

[0:19:49] Waar wil hij naartoe?

[0:19:51] Lokale overschrijdingen moeten we niet aanpakken met nationale verboden.

[0:19:55] Ziekte en plagen in de kiem-smoren helpt om latere inzet van middelen te beperken.

[0:20:00] Door verschaling van het pakket effectieve middelen zijn de risico's echter juist toegenomen.

[0:20:04] Denk aan het zaadcoatingverbod met volvelsbespuitingen.

[0:20:08] Ook is sprake van resistentieontwikkeling.

[0:20:10] We moeten echt voorkomen dat het middelenpakket uitgekleed wordt

[0:20:14] zonder adequate alternatieven.

[0:20:17] Voorzitter, de SGP waardeert de ruimte voor de bestrijding van de Suzuki fruitvlieg

[0:20:20] in de kersenteelt aan de ene kant.

[0:20:22] Wel twee vragen.

[0:20:24] Waarom moet dit de laatste vrijstelling zijn?

[0:20:26] De toelaatingsprocedure voor Exirel loopt en de tracerfabrikant wil nog niet aan

[0:20:31] uitbreiding van de toelating in houtig kleinfruit naar kers.

[0:20:34] Daar kunnen kersentelers toch weinig aan doen, vraag ik de minister.

[0:20:38] Exirel mag alleen worden ingezet als het middel de afgelopen twee jaar niet is gebruikt.

[0:20:41] ook mevrouw Nijhoff had het daar al over.

[0:20:43] Veel telers kunnen dus niks met dit effectieve middel.

[0:20:46] Waarom kiezen de bewindslieden niet voor maximaal één toepassing

[0:20:49] met een lagere dosering?

[0:20:50] Dat is dan nog steeds een stuk minder dan in omliggende landen.

[0:20:54] Gemeenten worstelen met een spuitvrijzone van 50 meter

[0:20:57] bij gevoelige bestemmingen.

[0:20:59] Raad van State heeft die breedte inmiddels alweer 15 jaar geleden vastgesteld.

[0:21:03] Inmiddels is het flink geïnvesteerd in driftreductie.

[0:21:07] Willen de bewindslieden mede gelet op de woningbouwopgave ervoor zorgen

[0:21:10] samen met gemeenten voor een geactualiseerde onderbouwde zonering gezorgd wordt.

[0:21:16] De landbouwminister...

[0:21:16] Er is een interruptie van mevrouw Nijhoff.

[0:21:20] Dank u, voorzitter.

[0:21:23] Meneer Vlacht gaf aan dat de hoeveelheid middelen al steeds minder is.

[0:21:28] Maar is meneer Vlacht ervan op de hoogte dat in de omringelende landen veel meer XRL in het

[0:21:35] bestrijdingsmiddel in het middel dat ze gebruiken zit dan hier en dat het hier steeds meer beperkt wordt

[0:21:41] en dat het meer suiker en eiwit is dan nog het bestrijdingsmiddel?

[0:21:47] Dat is mij bekend.

[0:21:49] Kijk, de reden dat ik dit zei was dat ik de vraag stelde aan de minister waarom er niet gekozen is voor

[0:21:54] één toepassing met een lagere dosering en dat dat dan steeds nog veel minder zou zijn dan in buurlanden.

[0:21:59] Met andere woorden, ik wil daarmee laten zien dat we dan niet heel erg afwijkend zijn in Europa en dat

[0:22:11] De landbouwminister kijkt ondanks Europese toelating naar beperking van de glyfosaat-toepassingen.

[0:22:16] Maar waar gaat hij dan precies op sturen?

[0:22:17] Kijkt hij ook naar de gevolgen voor de aantrekkelijkheid van nietkerende grondbewerking en groenbemesters?

[0:22:23] Duits onderzoek wijst op een andere bron voor de aanwezigheid van glyfosaat

[0:22:27] en het afbraakproduct daarvan in oppervlaktewater naast gebruiken als onkruidmiddel.

[0:22:32] Mogelijk stedelijk afvalwater. Hoe wordt dit opgepakt?

[0:22:36] De SGP is tegen een generiek middelenverbod in grondwaterbeschermingsmiddelen.

[0:22:40] Veel middelen vormen geen probleem en het al dan niet aanwezig zijn van een klei-vervoerende laag

[0:22:44] maakt verschil. Waarom laat de kabinet het noodzakelijke maatwerk niet over aan provincies?

[0:22:51] Tot slot. De SGP wil meer inzet op geïntegreerde gewarsbescherming.

[0:22:56] Hoe gaat de minister zorgen voor investeringen in cruciaal praktijkonderzoek?

[0:23:01] En hoe pakt de minister de vele nuttige aanbevelingen in de staat van plantgezondheid

[0:23:04] voor onder meer het verhogen van de weerbaarheid van teeltemperatietechnieken op.

[0:23:08] En dan schrap ik nog vijf zinnen om u een plezier te doen, voorzitter.

[0:23:12] Dank u wel, meneer Vlag.

[0:23:14] Dames de SGP.

[0:23:15] Mevrouw Pot, Democraten66.

[0:23:18] Mevrouw Pot zit nog helemaal in de Songfestival-sfeer aan haar jasje te zien.

[0:23:22] Je had er zo bij kunnen staan.

[0:23:23] Nou, voorzitter, ik ben natuurlijk nieuw in deze commissie.

[0:23:26] Dat weten heel veel mensen nog niet van mij.

[0:23:27] Maar ik ben een groot fan van het Songfestival.

[0:23:29] Dat is te zien, dat is te zien.

[0:23:32] Meneer Van Kampen, je had nog een vraag voor meneer Vlag?

[0:23:34] Zeker. Meneer Van Kampen van de VVD.

[0:23:37] Voorzitter, dank u wel.

[0:23:38] Want de VVD deelt de opvatting dat gliforciaat mogelijk moet zijn...

[0:23:42] maar wel op die plekken waar het verantwoord kan.

[0:23:45] En waar men zich houdt aan de voorschriften die daarbij worden gesteld.

[0:23:49] Ik hoorde de heer Vlag eigenlijk vooral een aantal vragen stellen aan de minister...

[0:23:53] waarom het overal veel breder mogelijk zou moeten blijven, de toepassing van gliforciaat.

[0:23:59] Maar hij sloot ook zijn betogen af met een hartekreet en een ondersteuning van de benadering

[0:24:05] van geïntegreerde gewasbescherming.

[0:24:07] Ik ben wel nieuwsgierig wat de SGP dan verstaat om de geïntegreerde gewasbescherming.

[0:24:16] Ik wil vooral stilstaan bij het eerste deel van uw vraag, want dan ben ik denk ik ook

[0:24:21] niet duidelijk geweest.

[0:24:21] Kijk, ik ben er niet voor om glyfosaat veel breder te gaan gebruiken.

[0:24:25] Ik heb in het begin van mijn betoog gezegd van laten we kijken naar praktijk en feiten.

[0:24:30] Als blijkt dat veel van de gevonden glyfosaatconcentraties niet afkomstig zijn uit de landbouw,

[0:24:35] dan moet daar ook oog voor zijn.

[0:24:36] En dan moeten we daar gewoon serieus naar kijken.

[0:24:39] Er wordt genoemd dat het mogelijk stedelijk afvalwater zou zijn.

[0:24:42] Dus dat even ter correctie van uw vraag.

[0:24:47] Ja, de geïntegreerde gewasbescherming is natuurlijk volop in onderzoek.

[0:24:50] En de vraag die ik daarbij aan de minister stel is van

[0:24:52] zouden we daar niet wat meer in moeten investeren,

[0:24:54] zodat we dat niet alleen maar op de tekentafel kunnen bedenken,

[0:24:58] maar ook in de praktijk kunnen testen, zodat de beste technieken ook kunnen

[0:25:02] bijdragen aan het verminderen van gewasbeschermingsmiddelen.

[0:25:06] Meneer Van Kampen.

[0:25:09] Voorzitter, fijn, want

[0:25:10] dat klonk al een stuk genuanceerder dan het aanvankelijke betoog.

[0:25:14] En ik herinner me een ontzettend leerzame

[0:25:17] rond de tafel gesprek wat we over glyforsaat hier in deze commissie hebben

[0:25:20] gevoerd, waarbij ook boeren zelf aangeven dat je het op heel veel situaties en in heel

[0:25:26] of een context op bepaalde gronden met bepaalde gewassen ook helemaal niet nodig hebt.

[0:25:30] En de gedachte van geïntegreerde gewasbescherming spreekt mijn fractie zo aan,

[0:25:33] want je gaat kijken of er alternatieven zijn.

[0:25:36] En chemie is de laatste stap in de gereedschapskist.

[0:25:39] Moet je, zeg ik er dan wel bij, de alternatieven natuurlijk ook hebben,

[0:25:44] omdat de boer anders die gereedschapskist uitgebeend ziet.

[0:25:48] Dus dan denk ik toch dat we daar moeten constateren dat de SGP en VVD het daar over eens zijn.

[0:25:55] Dat laatste is zeker het geval, want ook het SGP vindt dat we eigenlijk het beste af zouden zijn

[0:26:01] als we helemaal geen gewasbescherming meer nodig hadden.

[0:26:03] De werkelijkheid is dat we het wel nodig hebben.

[0:26:05] Alles wat kan bijdragen aan het verminderen daarvan is denk ik in het belang van waterkwaliteit,

[0:26:10] maar ook van de telers zelf.

[0:26:11] En ik wil toch nog even rechtzetten dat ik genuanceerder antwoord dan in mijn betoog.

[0:26:16] Ik heb echt in mijn betoog alleen maar gevraagd om te kijken naar andere bronnen van glyfosa

[0:26:21] dan alleen landbouw, om dat uit te sluiten en niet om het breder toe te passen of op meer

[0:26:26] plekken of wat dan ook.

[0:26:27] Laat het helder zijn dat ik dat niet bedacht heb.

[0:26:30] En de Holman?

[0:26:31] Ja, ik ben het ook, het kan de lijn helemaal volgen, grotendeels eens, maar bijvoorbeeld

[0:26:37] als je het over groenbemesters hebt en boeren die standaard elke groenbemester met glyfosaat

[0:26:41] doodspuiten.

[0:26:42] Vindt u dat voldoende aan de ideeën van geïntegreerde teelt?

[0:26:46] En wat als... Bent u nu niet bang, en ik aangaat wel een beetje...

[0:26:51] Vierde voorzitter, alsjeblieft.

[0:26:54] Vierde voorzitter.

[0:26:55] Dat er straks toch eens een wetenschappelijk onderzoek komt

[0:26:58] die aantoont, voorzitter, dat er een oorzakelijk verband is

[0:27:02] tussen residuen van gewasbeschermingsmiddelen en menselijke ziekten.

[0:27:06] Hoe kijkt u daar tegenaan?

[0:27:07] Nee, vierde voorzitter.

[0:27:10] Hoe kijk ik me naar vlag daar tegenaan, voorzitter?

[0:27:12] Naar vlag.

[0:27:15] Ja, voorzitter, of ik daar bang voor moet zijn, ik weet niet.

[0:27:17] We moeten, denk ik, die angst niet onnodig voeden, maar daar is de wetenschap voor.

[0:27:21] Die moet dat aantonen.

[0:27:24] En als er reden is om bezorgd te zijn, moeten we vooral ingrijpen.

[0:27:27] Dat is hoe we erin zitten, maar vandaar dat ik blijf hameren op feiten.

[0:27:31] Er moet voldoende onderzoek naar zijn en op dat moment moeten we ook ingrijpen.

[0:27:36] Dan ben ik even het eerste deel van uw vraag kwijt.

[0:27:38] Nolleman, dan tellen we niet eens een interruptie.

[0:27:40] Voorzitter, ik wil de vraag graag even herhalen voor een buurman.

[0:27:45] De kochte versie nu wel.

[0:27:48] Het consequente doodspuiten van groenbomesters, wat sommige agrariërs doen, wat vindt u daarvan?

[0:27:54] Is dat onderdeel van geïntegreerde telen?

[0:27:56] Wat vindt u van de vlacht daarvan, meneer de voorzitter?

[0:27:59] Dank u, voorzitter.

[0:28:01] Ja, ik zie dat niet als een goede vorm van geïntegreerde gewasbescherming.

[0:28:04] Ik vind dat iedere teler maximaal verantwoordelijk is voor zijn middelengebruik.

[0:28:08] En daar zo terughoudend mogelijk mee moet omgaan.

[0:28:10] En om met de heer Van Kampen te spreken, dat het het laatste redmiddel in je kistje moet zijn, namelijk die chemie.

[0:28:17] Dank u wel voor de beantwoording.

[0:28:19] Dan gaan we nu naar mevrouw Pot, de songfestivalfan van Democraten66.

[0:28:25] Nou voorzitter, vandaag gewoon woordvoerder NRV.

[0:28:30] Voorzitter, als je geen rijbewijs hebt, dan mag je niet autorijden.

[0:28:35] En dat is logisch, want je moet eerst getest worden om te weten of het veilig is om de weg op te gaan.

[0:28:40] En vandaar mijn teleurstelling over de uitkomst van het Mondelinge Vragenuur,

[0:28:43] waarbij de minister aangaf er geen moeite mee te hebben

[0:28:45] dat we bij glyfosaat niet kiezen voor voorzorg.

[0:28:49] Wat D66 betreft is het bizar

[0:28:51] dat we boeren en omwonenden zo lang in onzekerheid laten,

[0:28:56] omdat we geen goede protocollen hebben

[0:28:58] en ondertussen blijven mensen ziek worden.

[0:29:01] En daarom moeten we stappen blijven zetten

[0:29:03] om het voor boeren en omwonenden veiliger te maken.

[0:29:06] En het is daarom goed dat we nu gelukkig eindelijk, zeg ik erbij,

[0:29:09] gaan testen op neurodegeneratie, zoals Parkinson.

[0:29:11] Maar het risico van cocktails van verschillende bestrijdingsmiddelen op mens en milieu testen

[0:29:17] we niet.

[0:29:18] Hoe lang, vraag ik richting aan de minister, duurt het voordat er een Europese beoordelingsmethode

[0:29:22] is om cocktails te testen en kan de minister toezeggen daarop vooruit te lopen en een voortrekkersrol

[0:29:27] te nemen in Europa?

[0:29:30] Het RIVM is bezig met een groot onderzoek, onder andere naar grivoceat en Parkinson.

[0:29:35] Ik vraag me af of dat voorstel goed is afgestemd met het EFSA, want om te voorkomen dat we straks

[0:29:40] daar te horen krijgen dat zij het niet eens zijn met de opzet, want dan zou het weer niet

[0:29:44] bruikbaar zijn om glycose te verbieden als ondubbelzinnig blijkt dat het Parkinson veroorzaakt.

[0:29:50] Het onderzoek kijkt ook breder naar de link tussen Parkinson en andere pesticiden.

[0:29:54] In Frankrijk, Italië en nu ook Duitsland wordt Parkinson als beroepsziekte aangeduid.

[0:29:59] Boeren kunnen zich dan beroepen op overheidssteun.

[0:30:02] En in Duitsland krijg je al steun als je Parkinson krijgt nadat je honderd dagen met pesticiden

[0:30:07] hebt gewerkt.

[0:30:07] Veel boeren werken jarenlang met deze middelen en het is onacceptabel dat ze niet geholpen

[0:30:13] worden.

[0:30:14] Is de minister het met mij eens dat Nederlandse boeren dezelfde hulp verdienen als boeren

[0:30:18] in Italië, Frankrijk en Duitsland?

[0:30:20] En kan de minister toezeggen dat deze ziekte dit jaar al als beroepsziekte aangeduid gaat

[0:30:25] worden in plaats van nog jarenlang te wachten?

[0:30:28] Voorzitter, het is duidelijk dat er genoeg zorgen zijn over legale middelen, maar boeren

[0:30:33] kunnen online ook nog eens illegale middelen bestellen of middelen illegaal toepassen.

[0:30:38] Een op de zes sierteeltbedrijven houdt zich slecht aan de regels.

[0:30:42] Het is zorgelijk dat er boeren zijn die deze gezondheidsrisico's nemen, maar het risico

[0:30:46] is niet alleen voor hen.

[0:30:47] Illegale middelen of illegale toepassing is desastreus voor de omgeving en vormt een risico

[0:30:52] voor omwonenden.

[0:30:53] Kan de minister toezeggen voor 2025 een plan van aanpak te maken zodat er sneller en strenger

[0:30:59] opgetreden kan worden wanneer bedrijven de wet overtreden?

[0:31:02] Bij de kersenteelt gaat de minister de distributie handhaven en vertrouwt hij daarnaast op de

[0:31:07] om zich nu wel aan de regels te houden.

[0:31:10] Ondanks dat bijna de helft de middelenverkeer toepaste,

[0:31:12] en dat lijkt me dus niet echt een oplossing.

[0:31:15] Het gaat dus om de toepassing en niet om de distributie.

[0:31:18] Kan de minister toezeggen met concrete maatregelen te komen

[0:31:21] die zorgen dat kerstentelers bestrijdingsmiddelen volgens de norm toepassen?

[0:31:25] Dat is een interruptie van meneer Pierik, PVB.

[0:31:28] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:31:31] Mevrouw Potgeva en dat ongeveer de helft van de kerstentelers

[0:31:34] de gewasbeschermingsmiddelen niet adequaat toepassen.

[0:31:40] Ik ben me eigenlijk wel benieuwd waar dat op gebaseerd is,

[0:31:42] want volgens mij zijn dat vooral de hobby-telers

[0:31:44] en vooral de kersentelers die met hoogstamfrui-bomen werken.

[0:31:49] En als we kijken naar de professionele kersentelers,

[0:31:51] die hebben eigenlijk met plastic overkappingen en dergelijke

[0:31:55] al veel minder risico op ziekte-druk.

[0:31:59] Dus ik wil graag een toelichting op die feiten.

[0:32:02] Is dat echt een gemiddelde van de hele sector, of is dat echt een specifiek deel van de sector?

[0:32:09] Deze informatie — volgens mij was het 42 procent, zeg ik uit m'n hoofd, maar het blijft

[0:32:13] me precies een getal schuldig — stond in de brief van de minister.

[0:32:17] Ik heb geen idee waaruit dat opgebouwd is, maar at the end of the day maakt dat ook niet uit.

[0:32:21] Volgens mij heeft iedereen zich te houden aan de regels die we afspreken, want die regels zijn er

[0:32:26] namelijk voor de veiligheid van de natuur, voor de veiligheid van ons allemaal, voor het voortbestaan

[0:32:30] van insecten die hartstikke belangrijk zijn om te zorgen dat we ook in de toekomst vooruit hebben.

[0:32:35] Dus ja, het maakt me eerlijk gezegd niet zo heel erg veel uit.

[0:32:40] Mevrouw Pag, het kan mevrouw Pat wel niet zoveel uitmaken, maar als door dat percentage zeg maar

[0:32:49] een hele sector het faillissement in de ogen ziet, dan denk ik dat het toch wel heel erg cruciaal is

[0:32:53] om te weten hoe die samenstelling aan elkaar steekt. Er zit echt een groot verschil tussen

[0:32:59] hobbymatige kerstentelers en beroepsmatige kerstentelers?

[0:33:03] Ja, voorzitter, maar dit is een beetje flauw,

[0:33:05] want nu gaat nu gaat meneer Pierik hier van achter het bureau

[0:33:10] met een vinger wijzen naar hobbytelers,

[0:33:12] terwijl we volgens mij allemaal een beetje in de duistertassen.

[0:33:14] Laat de minister daar vooral antwoord op geven.

[0:33:17] Mijn punt is dat iedereen zich aan de regels dient te houden.

[0:33:20] En ik hoop dat de heer Pierik dat ook met mij eens is,

[0:33:22] want op dit moment, op deze manier,

[0:33:24] ontstaat er dus ook een hele slechte naam

[0:33:27] voor al die mensen die met kersten bezig zijn.

[0:33:29] Dus laten we dat oplossen.

[0:33:31] En wat ik aan de minister vraag, is dat hij zorgt dat het probleem wordt opgelost.

[0:33:36] En het probleem zat hem in het feit dat er heel erg veel telers zijn die gewoon, 42% is

[0:33:41] een hoog getal, die deze middelen verkeerd gebruiken.

[0:33:45] En dat verkeerd gebruik, dat heeft allerlei effecten die we met z'n allen niet willen.

[0:33:49] Die regels zijn er niet voor niets.

[0:33:51] Daar moeten mensen zich aan houden.

[0:33:53] Dan hoor ik al uw laatste interruptie.

[0:33:56] Misschien wel, maar ik wil dat toch eigenlijk wel even rechtzetten.

[0:33:59] Misschien moeten we het ook gewoon aan de minister vragen.

[0:34:01] Maar als die 42% die in overtreding zou zijn, verantwoordelijk is voor 3% van de kersenteelt

[0:34:08] en 97% van de kersenteelt, die zich welkeurig aan de regels houden, dan vind ik dat toch wel

[0:34:12] een heel cruciaal punt.

[0:34:14] Vandaar dat ik dit even naar voren schuif.

[0:34:18] De mensen die zich aan de regels houden, hebben dan toch geen probleem?

[0:34:21] Waar hebben we het nu over?

[0:34:22] Ik zeg dat mensen zich aan de regels moeten houden en dat ik wil dat de minister daar

[0:34:26] op een goede manier op toezit, dat hij daar bovenop zit.

[0:34:28] Volgens mij kan de heer Pierik het dan alleen maar met mij eens zijn dat dat noodzakelijk is,

[0:34:32] want al is dat maar 3 procent, die mensen moeten zich aan de regels houden,

[0:34:36] want dat heeft effect op ons allemaal.

[0:34:39] Het heeft effect op de natuur, het heeft effect op de heer Pierik en op mij,

[0:34:42] het heeft effect op de sector.

[0:34:44] Dus laten we nou stoppen met net doen of ik iets heel raars zeg.

[0:34:51] Ik vraag via u en mevrouw Pot of ze bekend is dat Kerst en Teelt voor de hele sector in een keer

[0:34:57] vrijstelling vraagt en dat daarmee niet alleen degene die wel in overtreding is gestraft wordt,

[0:35:06] maar ook de hele sector.

[0:35:07] Als voorbeeld geef ik aan dat als je 100 km per uur op de autobaan offers rijdt, dan gaan we toch ook

[0:35:13] niet iedereen van de autobaan halen.

[0:35:18] Als er een plek op de autobaan is waar mensen consequent heel veel te hard rijden, dan gaan

[0:35:23] we wel zeker wat doen om te zorgen dat iedereen zich aan de regels gaat houden.

[0:35:27] Volgens mij is het zo, om te reageren op de kern van uw betoog, dat de voorwaarden die

[0:35:33] werden gesteld, maar ik hoor het graag ook nog heel even van de minister, die waren allang

[0:35:37] bekend bij de sector.

[0:35:38] Dat stond ook gewoon al in de brief.

[0:35:42] U mag doorgaan met uw betoog.

[0:35:45] Ik moet even kijken waar ik was gebleven, voorzitter.

[0:35:48] Nou, volgens mij inderdaad bij de kerststelers.

[0:35:51] Voorzitter, ook Nederland moet zich aan de regels houden en dat lijkt de laatste tijd

[0:35:55] alleen te lukken als de rechter erbij wordt gehaald, terwijl het de taak is van de overheid

[0:35:59] om voor haar burgers te zorgen.

[0:36:01] Daarom heeft mijn voorganger een motie ingediend die oproept om bestrijdingsmiddelen te verbieden

[0:36:05] in grondwaterbeschermingsgebieden.

[0:36:07] Ik begrijp dat de minister dat niet lichtzinnig doet en dat we goed moeten kijken naar de

[0:36:11] juiste manier.

[0:36:12] Maar is de minister het met mij eens dat het heel vreemd is dat we giftige stoffen toelaten

[0:36:16] in gebieden waar we ons drinkwater vandaan halen en dat we dat zo snel mogelijk moeten verminderen.

[0:36:22] Voorzitter, de natuur staat onder druk, ons water is vervuild en mensen lopen gezondheidsrisico's.

[0:36:27] Ik roep de minister op om snel in actie te komen om te zorgen dat de toelating en toepassing van

[0:36:31] bestrijdingsmiddelen veilig gebeurt. Dank u wel. Dank u wel. Mevrouw Podden, netjes mennen de tijd,

[0:36:37] ook aan tafel. Meneer Vlag, SGP. Ja, voorzitter, we zijn het in deze commissie over één ding wel eens,

[0:36:45] dat we allemaal willen dat er zo min mogelijk gewasbeschermingsmiddelen

[0:36:47] in water terechtkomen en dat mensen er geen gezondheidsschade door leiden.

[0:36:51] Wat ik mis in de betoog van mevrouw Pot is dat zij een antwoord geeft op de vraag

[0:36:56] hoe wij met het beperkte aantal middelen wat er is als alternatief toch zorgen

[0:36:59] voor het overeind houden van tilte en het beschikbaar houden van voldoende voedsel.

[0:37:03] Want dat is toch ook een andere zorg die we serieus moeten nemen.

[0:37:06] Daar hoor ik niets van terug in het betoog van mevrouw Pot.

[0:37:09] Nou, voorzitter.

[0:37:11] Kijk, allereerst, ik vraag me soms af of we het allemaal met elkaar eens zijn,

[0:37:15] want ik hoor de heer Vlag net in zijn betoog zeggen dat wij de angst niet onnodig moeten voeden.

[0:37:20] Nou, dat vind ik nogal een uitspraak tegenover al die mensen die in mijn mailbox hingen

[0:37:24] na de mondige vragen over glyfosaat, die zich terecht hele grote zorgen maken

[0:37:31] over wat er in hun achtertuin gebeurt.

[0:37:33] Dus ja, ik vraag me af of we dat inderdaad delen.

[0:37:36] Maar kijk, volgens mij is het uitstekend om te kijken naar alternatieven.

[0:37:41] Daar zijn wij ook ook voorstander van.

[0:37:43] Volgens mij zijn er alternatieven op de markt of in toepassing die volgens mij bredere toepassing

[0:37:49] zouden kunnen verdienen.

[0:37:51] Daar kunnen we boeren volgens mij ook bij helpen, laten we daar vooral ook met elkaar

[0:37:54] naar kijken.

[0:37:55] Maar laat ik over één ding heel helder zijn.

[0:38:00] Uiteindelijk vind ik wel dat we de gezondheid van alle Nederlanders, inclusief de telers,

[0:38:05] voor op moeten stellen.

[0:38:08] Ik vind het wel raar dat op het moment dat ik niet een heel betoog hou over alternatieven,

[0:38:15] dat dat dan wordt gespind als ik geen aandacht zou hebben voor de sector, terwijl volgens

[0:38:19] mij de kern van het probleem hier is dat we het hebben over de gezondheid van heel erg

[0:38:23] veel mensen in Nederland.

[0:38:27] Ik kan niet op alles ingaan, maar ook in de geneeskunde gebruiken we soms geneesmiddelen

[0:38:32] die een ziekte genezen en waarvan we weten dat die schadelijke bijwerking dom weg heeft,

[0:38:36] omdat er niet iets anders beschikbaar is.

[0:38:39] En ik ben op zoek naar die nuchterheid, ook bij D66,

[0:38:42] dat we soms gebonden zijn aan middelen die we liever niet zouden gebruiken,

[0:38:45] maar die we moeten gebruiken,

[0:38:47] omdat we ook een verantwoordelijkheid hebben voor gezonde voedselproductie

[0:38:50] en dat dat ook zijn consequenties heeft.

[0:38:54] Volgens mij hebben we heel veel boeren in Nederland

[0:38:56] die op een goeie manier gezond voedsel produceren.

[0:38:59] En ik denk dat we, nou, als er iets is waarvan ik hoop

[0:39:02] dat we daar met elkaar naartoe kunnen werken, is dat we straks een sector krijgen waarin dat de norm is.

[0:39:07] En ja, ik vind het nogmaals, ik wil toch even adresseren, nu heeft de heer Vlag het weer over nuchterheid.

[0:39:13] Ik vind dat echt kwalijk, want je zet hiermee gewoon allerlei mensen weg die zich grote zorgen maken.

[0:39:20] En ik vind dat de heer Vlag daar totaal aan voorbij gaat.

[0:39:24] Meneer Vlag.

[0:39:27] Nou, liever geen interruptie, maar een persoonlijk feit.

[0:39:29] want mijn op zich normale woorden krijgen iedere keer een hele rare draai

[0:39:34] in de beantwoording van mevrouw Potten.

[0:39:36] En daar wil ik echt iets van zeggen.

[0:39:37] Ik heb in eerste instantie gezegd dat we niet onnodig de angst moeten voeden.

[0:39:41] Niet onnodig, met nadruk op het woord onnodig.

[0:39:44] En als ik het heb over nuchterheid, dan bedoel ik

[0:39:46] dat we met alle voorzichtigheid die we in acht nemen

[0:39:50] toch ook voedsel zullen moeten produceren

[0:39:52] en niet leidelijk kunnen toezien hoe hele oogsten verdwijnen.

[0:39:55] En dat we dan met een risico-inschatting

[0:39:58] die de wetenschap moet doen, moeten zoeken naar middelen die verantwoord zijn

[0:40:01] en toch gebruik kunnen worden.

[0:40:04] Voorzitter, dat is even het persoonlijke feit.

[0:40:05] Zeker, waarvan achten? Daar hoeft u niet op te reageren.

[0:40:08] Oké, mevrouw Potter, mag u daar ook nog op reageren?

[0:40:11] Ja, voorzitter, ik bedoel, fijn dat er een soort van nuancering komt,

[0:40:15] maar het is natuurlijk wel zo dat op het moment dat je zegt

[0:40:17] angst niet onnodig voeden en je zegt dat in de context van dit debat

[0:40:21] en je zegt dat in de context van hoe ik mijn bijdrage doe bijvoorbeeld,

[0:40:26] dan vind ik dat wel zeker een uitspraak waar ik grote moeite mee heb.

[0:40:33] En dat gaat niet om mij, maar dat gaat wel om al die mensen die mij schrijven

[0:40:36] en die zeggen, wat fijn dat jullie hier een punt over maken,

[0:40:39] want dit gebeurt in mijn achtertuin.

[0:40:41] Dit gaat om mijn vader, die deze stoffen heel lang heeft gebruikt

[0:40:46] en die daar heel ziek van is geworden.

[0:40:47] En ik denk dat we dat serieus moeten nemen.

[0:40:49] Dank je wel, mevrouw Vlag.

[0:40:51] Maar nu gaat u wel die laatste interruptie inzetten, absoluut.

[0:40:53] Ja, dat is dan maar zo, voorzitter.

[0:40:55] Kijk, ik heb die opmerking niet gemaakt in aansluiting op de voortvoering van mevrouw Pot.

[0:41:00] Ik heb die opmerking gemaakt toen de heer Holman mij vroeg,

[0:41:03] bent u niet bang dat er op enig moment een onderzoek komt

[0:41:06] waaruit de verband naar voren zou komen van bestrijdingsmiddelen en aandoeningen bij mensen?

[0:41:11] Dat is een dermate algemene vraag, dat ik heb gezegd van ik ga daar niet op in,

[0:41:15] omdat je dan onnodig angstgevoelens aanbakt, ook voor middelen waar het helemaal niet nodig is.

[0:41:20] Laat ik hier helden maken, want ook ik krijg die mails en ook ik ken die mensen die vrees hebben en

[0:41:26] dat wijten aan die bestrijdingsmiddelen. Die zorgen moeten we serieus nemen en we moeten met elkaar

[0:41:31] werken aan het zoveel mogelijk terugdringen van die gewasbeschermingsmiddelen. Maar ik wil echt

[0:41:35] rechtgezet hebben dat ik dat bagatelliseer, want dat is geen sinds het geval. Als u ook goed naar

[0:41:39] de bijdrage hebt geluisterd die ik heb uitgeput. Nou voorzitter, dan grijp ik deze uitgestoken hand

[0:41:47] en dan stel ik voor dat we inderdaad de komende tijd kijken hoe we deze middelen heel snel heel

[0:41:53] veel minder kunnen maken, want ik vond dat een mooi aanbod van die vlag. En het helpt ook altijd

[0:41:57] om samen een keer een kopje koffie te gaan drinken, dat moeten we naar Vlaggenicht trouwens ook nog doen.

[0:42:02] Maar mevrouw Pot had het nog even over de EFSA, dat is de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid,

[0:42:07] dat is bij ons ondergebouwd door de Nederlandse Voedselenware Autoriteit, voor degenen die minder

[0:42:10] ter zaken deskundig zijn. Mevrouw Pot, bedankt voor de inbreng namens de Democraten, zijn 60

[0:42:15] nog een beantwoording. Mevrouw Boumet, GroenLinks, PvdA. Ze spreekt altijd met twee petten op.

[0:42:21] Dank u wel, voorzitter, met een enkele spreektijd. Ik word niet vrolijk van dit debat en ook niet van

[0:42:29] heel veel inbrengen die ik hiervoor al hoorde. Ik moest ook meteen denken aan die groep Parkinson

[0:42:34] patiënten die ik eerder dit jaar sprak op de fractie van D66 samen met de Partij voor de Dieren

[0:42:38] en wat echt diepe en diepe indruk op me heeft gemaakt. Zij vertelde ook dat een heleboel van

[0:42:43] van hen in het verleden met deze bestrijdingsmiddelen gewerkt had.

[0:42:48] En ik vond dat echt heel heftig.

[0:42:50] En als ik door Nederland rijd, dan dringen

[0:42:52] de bestrijdingsmiddelen zich eigenlijk ook op, als je goed kijkt.

[0:42:55] Dus ik kan niet meer onbevangen naar een

[0:42:57] bloembollenveld kijken, waar ik vroeger zo van genoot, omdat ik weet hoe

[0:43:01] verschrikkelijk veel bestrijdingsmiddelen er terecht komen in het grondwater.

[0:43:05] Ik kan ook eigenlijk niet de komende zomer genieten van de kersen.

[0:43:11] Nu ik weet dat daar allemaal bestrijdingsmiddelen op zit.

[0:43:13] Ik wil die niet eten, voorzitter.

[0:43:17] En als ik al die geelgespoten weilanden zie, terwijl we daar al jaren over debatteren hier,

[0:43:22] en ook de meerderheid van de Kamer zegt dat ze dat niet willen en dat ze blijven maar doodgespoten

[0:43:27] worden, ik zie er schoolextras tussen zitten, het doet gewoon pijn aan mijn hart.

[0:43:32] Voorzitter. De nieuwste bron van vervuiling, daar hebben we het nog niet over gehad, is de

[0:43:36] ondersteuningsstoffen, PFAS, die nu via de bestrijdingsmiddelen ons hele land overgespoten

[0:43:42] Ik kan er gewoon niet bij.

[0:43:44] De bewoners van Nederland pikken dat niet langer.

[0:43:47] In Westerveld, in Zevenum, de Bijenstichting, de Parkinsonvereniging, Natuur en Milieu,

[0:43:53] de FNV, de MOB verzetten zich tegen al deze bestrijdingsmiddelen.

[0:43:58] GroenLinks, BVDA, is een bondgenoot van al deze mensen.

[0:44:03] Voorzitter.

[0:44:03] Als het bijvoorbeeld gaat over de leliesteelt, dan adviseert de GGD omwonenden om ramen en

[0:44:09] gesloten te houden, huisdieren binnen te houden, schoenen uit te doen als je van buiten komt

[0:44:14] en naar binnen gaat.

[0:44:15] Dat vind ik echt onbegrijpelijk.

[0:44:17] Wat is de lelie-teelt ons eigenlijk waard in Nederland?

[0:44:21] Dat vraag ik ook aan de minister.

[0:44:24] Er wordt vaak gezegd dat het allemaal wetenschappelijk onderbouwd is.

[0:44:27] Dat kan allemaal, maar op 25 april heeft het Europese Hof van Justitie gezegd dat de manier

[0:44:34] waarop Nederland de toelating van bestrijdingsmiddelen goedkeurt, in strijd is met de EU-pesticidenwet

[0:44:39] Ik zou graag van de minister willen weten hoe hij daarnaar kijkt en wat hij gaat doen om die beoordeling

[0:44:45] in Nederland in overeenstemming te laten worden met de pesticidenwetgeving.

[0:44:52] Wat kunnen we dan vandaag doen?

[0:44:54] Ik vind het echt heel treurig dat 42% van de kersentelers zich in 2023 niet hield aan de voorschriften.

[0:45:02] Ik wil aan de minister vragen wat hij doet met de NVWA om dit naleven van de voorschriften terug te

[0:45:08] brengen naar nul in 2024.

[0:45:10] Kan de NVWA dat regelen?

[0:45:13] En klopt het — dat wil ik eigenlijk aan de staatssecretaris vragen — dat wat de PVV zegt, dat

[0:45:19] de waterkwaliteit dik in orde is in de gebieden waar deze bestrijdingsmiddelen dus gebruikt worden?

[0:45:25] Dan is er ook een nieuwe mode, en dat is dat pionrozen en lelies rustgewassen worden genoemd.

[0:45:31] Voor deze rustgewassen worden 35 bestrijdingsmiddelen gebruikt.

[0:45:36] Ook daar wil ik aan de minister vragen wat de NVWA eraan doet en aan de staatssecretaris wat

[0:45:42] betekent voor de waterkwaliteit.

[0:45:45] Als het nou gaat over voedselzekerheid, hebben we die leliteel dan eigenlijk wel nodig, of is dat iets

[0:45:50] wat alleen de lelitelen rijk maakt en waar de rest van Nederland alleen maar last van heeft?

[0:45:56] Tot slot, de biologische sector.

[0:45:58] In de interruptie had het lid Kostic daar ook al over.

[0:46:01] Het rare is eigenlijk dat als je biologische boer bent en er komt een rondreizende lelieteler,

[0:46:08] vestigt zich naast jouw grond, dan moet je volgens de skal bufferzones inrichten op de

[0:46:13] biologische grond om de teel te beschermen.

[0:46:16] En de lelieteler hoeft helemaal niks te doen.

[0:46:18] En voorzitter, dat is toch echt wel de wereld op z'n kop.

[0:46:21] Het wordt tijd om de rollen om te draaien.

[0:46:23] En ik zou zeggen, hoe meer gif je gebruikt, hoe groter de bufferzone moet zijn.

[0:46:28] en dan niet bij de bioboer maar bij de gifspuiter, want tot slot geldt voor ons nog altijd de vervuiler betaald.

[0:46:36] Dank u wel.

[0:46:37] De voorzitter van de VVD.

[0:46:40] De Kamer door de immergoedlagse Grinwis van de GrissenUnie.

[0:46:44] Dank u wel, voorzitter.

[0:46:47] Spuiten doe je niet voor de lol als boer, daarvoor is het te duur, maar om je gewassen te beschermen.

[0:46:51] Groente en fruit die voldoen aan een bepaald schoonheidsideaal komen immers niet vanzelf in het winkelschap.

[0:46:55] Maar daarmee is niet alles gezegd.

[0:46:58] Zijn we bijvoorbeeld wel kritisch genoeg op het schoonheidsideaal?

[0:47:01] En hebben we het genoeg over preventie?

[0:47:03] Op een gezonde bodem hoef je immers minder te spuiten.

[0:47:06] En hebben we een gelijk speelveld in Europa voor onze boeren?

[0:47:08] En zijn al die middelen wel zo gezond?

[0:47:10] Laten we niet te veel bespoten groenten en fruit van elders toe op onze Europese markt?

[0:47:14] En gaat de toelating van biologische bestrijdingsmiddelen wel snel genoeg?

[0:47:18] En moet elk gewas overal maar geteeld kunnen worden?

[0:47:20] Denk aan lelies en bloembollen op zandgrond,

[0:47:22] en tot voor kort vaak grasland met het verlies aan derogatie,

[0:47:26] is het een extra nijpende kwestie.

[0:47:27] Ik ben wel benieuwd hoe de minister hiernaartegen aankijkt,

[0:47:30] zeker nu de groei van lelies zo snel gaat qua areaal.

[0:47:34] Zullen we maar wat vragen waarmee we gelijk

[0:47:36] midden in het o zo gevoelige gewasbeschermingsdebat zitten.

[0:47:40] Voorzitter, het gaat met de afbouw van het gebruik van middelen

[0:47:42] met schadelijke bestanddelen nog niet goed genoeg.

[0:47:46] Ik heb al eerder gezegd dat het gewoon niet goed is

[0:47:48] als er in Brabant extra zuiveringsinstallaties moeten worden geplaatst

[0:47:52] om het drinkwater vrij van bestrijdingsmiddelen te houden.

[0:47:57] En als ik afgelopen weekend wil lezen dat er in de bufferzone rondom het waterwingebied in Limburg

[0:48:01] allerlei bestrijdingsmiddelen gebruikt worden,

[0:48:03] terwijl dat volgens de Europese richtlijn voor duurzaam gebruik van pesticiden eigenlijk niet mag,

[0:48:08] dan wil ik van de minister of van de staatssecretaris weten, hoe kan dat eigenlijk?

[0:48:11] Onze waterschappen geven aan dat het ook nog niet goed gaat met de kwaliteit van ons water.

[0:48:14] De doelstelling om in 2030 geen emissies van gewasbeschermingsmiddelen naar het water meer te hebben,

[0:48:19] wordt volgens de waterschappen met het huidige tempo niet behaald.

[0:48:23] Wat gebeurt er nu eigenlijk, is mijn vraag.

[0:48:24] Als een overschrijding wordt geconstateerd, blijft het bij de

[0:48:27] constatering of heeft het meteen gevolgen voor het gebruik van de

[0:48:29] betreffende stof in het gebied?

[0:48:32] En klopt het trouwens dat het toelatingscriterium dat het CTGB

[0:48:35] aanhoudt voor water minder streng is dan de ecologische norm van de

[0:48:38] KRW, van de KRW naar water?

[0:48:40] Of is het logisch gezien het onderscheid, gezien het onderscheid

[0:48:42] tussen chemische kwaliteit en ecologische kwaliteit?

[0:48:45] Komen hierdoor op veel plaatsen overschrijdingen van de KRW-norm voor?

[0:48:48] Voorzitter, bij het terugdringen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

[0:48:51] begint het dus bij preventie en verzorgen dat de gewassen die je tilt,

[0:48:55] weerbaar zijn en de bodems gezond zijn.

[0:48:57] Vervolgens gaat het om alternatieven voor chemische bestrijdingsmiddelen.

[0:49:01] Welke mogelijkheden ziet de minister om concrete stappen te zetten in de uitvoering

[0:49:05] en aansturing van het uitvoeringsprogramma Toekomstvisie Gewasbescherming 2030?

[0:49:09] Hoe wil hij boeren daarbij steunen?

[0:49:12] En biologische bestrijdingsmiddelen zijn in veel gevallen zo'n niet risicovol alternatief.

[0:49:17] Voordat zulke middelen worden toegestaan moeten ze door een beoordelingsprocedure van

[0:49:21] HEPIC-Youda.

[0:49:21] In Canada en de VS neemt zo'n procedure 2 tot 3 jaar in beslag.

[0:49:26] In landen als Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika maximaal 5 jaar.

[0:49:29] Maar in Europa duurt het minimaal 5 en vaak zelfs 10 jaar.

[0:49:35] In het schriftelijk overleg over de laatste LNV-raad heeft de minister gezegd dat hij deze

[0:49:39] alternatieven wil stimuleren.

[0:49:41] Een kopgroep vormen met andere landen desnoods is een van zijn plannen die hieraan moeten

[0:49:46] bijdragen.

[0:49:46] Nu de surverordening is ingetrokken door de Commissie, door de Europese Commissie,

[0:49:50] waardoor met het badwater het kind dreigt weg te spoelen.

[0:49:54] Deze kopgroep moet dan bij de Commissie aandringen op een nieuw wetgevingsvoorstel

[0:49:57] waarin het stimuleren van alternatieven een plek krijgt.

[0:50:00] Kan de minister aangeven met welke landen hij denkt een kopgroep te vormen?

[0:50:03] Of is het al gelukt? En welke acties hij hiertoe onderneemt?

[0:50:06] En kan de minister aangeven welke concrete acties hij neemt om er in de tussentijd voor te zorgen

[0:50:10] dat de Commissie, FCA en andere lidstaten blijven werken aan versnelling van toelatingsprocedures?

[0:50:15] Want twee keer tot drie keer zo lang als de rest van de wereld erover doen,

[0:50:20] dat is mij toch echt te gortig en is de minister dat met me eens.

[0:50:23] Ook daardoor verliezen we de concurrentiestrijd met andere economische blokken in de wereld

[0:50:27] en duurt verduurzaming van de landbouw onnodig langer.

[0:50:31] Dan nog over de beoordeling zelf.

[0:50:32] Ook al duurt de beoordeling in Europa heel lang,

[0:50:35] toch blijken complexe effecten van bestrijdingsmiddelen op ecosystemen

[0:50:38] niet of nauwelijks te worden meegenomen in de beoordeling door EFSA of CTGB.

[0:50:42] Denk aan de cocktail-effecten.

[0:50:44] Kan de minister erop aandringen dat het voortuig wel mee wordt genomen?

[0:50:48] Dan nog snel, of ben ik het al in tijd?

[0:50:50] Ja.

[0:50:51] Voorzitter, dan sluit ik wat betreft de tiltvrije zone van de VNG, die oproep, en de kersen aan

[0:50:56] bij de vragen die door de collega Vlag zijn gesteld.

[0:50:59] Sowieso ben ik benieuwd naar de inzet van de minister als het gaat om het behoud van de tilten,

[0:51:02] van oud-Hollandse groentevaart, kleine tilten, zoals de in mijn partij geliefde en populaire spruit.

[0:51:11] Dat geldt niet voor velen vaak.

[0:51:19] Mevrouw Verder heeft nog een vraag aan meneer Grimmers.

[0:51:26] Mijn collega van de ChristenUnie spreekt zich helder uit over...

[0:51:30] dat hij vindt dat het middelige gebruik naar beneden zou moeten...

[0:51:34] en dat we daar ons best voor zouden moeten doen.

[0:51:37] Ik zou graag aan de heer Grimmers willen vragen of hij het met de CDA eens is...

[0:51:40] dat het daarin zou helpen als wij het spuitenregime van telers gaan afrekenen

[0:51:46] op milieubelastingspunten in plaats van wat we nu doen op domme kilo's?

[0:51:52] Meneer Gerbers?

[0:51:54] Ja, daar ben ik het in principe mee eens, voorzitter.

[0:51:57] Milieudruk is het beste om op daarop te toetsen.

[0:52:01] De vraag is wel, en die vraag spaas ik dus ook door naar de minister,

[0:52:05] hoe haalbaar en hoe uitvoerbaar dat altijd is,

[0:52:07] want dat is best wel, lijkt me, ingewikkeld.

[0:52:09] En het is niet zo dat domme kilo's altijd dom zijn.

[0:52:12] Het zegt echt wel wat, hoeveel je spuit.

[0:52:16] Het is niet voor niks dat we hier in deze zaal een debat hebben over lelies.

[0:52:20] En grasland, wat door derogatieverlies nu wordt omgezet naar bouwland, dat is tot daar naartoe.

[0:52:26] Maar dat je dan vervolgens dat gaat gebruiken om lelies op te telen.

[0:52:31] Ja, dan kun je een hele discussie over milieudruk versus domme kilo's hebben.

[0:52:35] Maar dan weten we gewoon, dat is gewoon een slecht verhaal voor de waterkwaliteit,

[0:52:39] want de hoeveelheid werkzame stof en de milieubelasting gaat gewoon met grote stappen op achteruit.

[0:52:47] Dus ja, ik ben het met het CDA-fractie eens, maar ik denk ook wel dat we,

[0:52:50] en we hebben het een paar keer in eerdere debatten opgeworpen,

[0:52:53] moet je niet ook durven hebben dat je in sommige gebieden of op grond die grasland is geweest,

[0:53:00] niet bloembollen en lelies gaat telen.

[0:53:03] Ik denk wel dat we dat debat aan moeten durven met elkaar en daar ook maar eens een conclusie

[0:53:06] over moeten gaan trekken.

[0:53:07] Want anders gaan we gewoon, het voordeel van enkelen wordt het nadeel van velen, nog los

[0:53:13] van milieugezondheid.

[0:53:17] Meneer Pierik Boerburger BW Dank u wel, voorzitter.

[0:53:23] Zo'n twee weken geleden, voor het meireces, werd plotseling bekendgemaakt dat er dit jaar

[0:53:29] voor de kerststelers geen vrijstelling zou komen voor het gebruik van Exeril en Tracer

[0:53:33] om de Suzuki-vlieg te bestrijden.

[0:53:35] De aanvraag daarvoor werd vorig jaar gedaan en pas drie weken voordat telers het middel

[0:53:41] moesten gebruiken, kwam het ministerie met een mededeling dat de vrijstelling niet zou

[0:53:46] komen.

[0:53:47] Dat was laat.

[0:53:48] Dat was te laat.

[0:53:50] Was er geen mogelijkheid om hierover eerst een debat te voeren?

[0:53:55] Het riep in ieder geval in eerste instantie de volgende twee vragen bij mij op.

[0:53:58] Waarom werd dit besluit zo verschrikkelijk laat genomen en waarom is dit besluit ook

[0:54:03] niet besproken met de kersensector?

[0:54:05] Er waren immers geen gegevens die pas recent bekendgemaakt zijn die invloed hebben gehad

[0:54:12] op de beslissing.

[0:54:13] Gegevens op de naleving van de regels, het advies van het college van toelating van gewasbeschermingsmiddelen

[0:54:18] en biocide, de CTGB en de gegevens over de aanvraag waren al maanden bekend.

[0:54:23] In ieder geval dat deel van de gegevens die de minister heeft gebruikt om de uitzondering

[0:54:27] niet toe te kennen.

[0:54:29] Heeft de minister inmiddels een goed plan om te voorkomen dat dit soort beslissingen in

[0:54:33] toekomst wel binnen afzienbare tijd en niet op het laatste moment bekend gemaakt worden.

[0:54:41] Gelukkig hebben verschillende partijen met ons een motie ingediend om het gebruik van de middelen

[0:54:45] toe te staan.

[0:54:46] Met een ruime meerderheid is die motie ook aangenomen.

[0:54:49] Kort nadat de motie werd aangenomen, kreeg de Kamer de brief waarin stond hoe de minister

[0:54:54] de motie ging uitvoeren.

[0:54:57] Voorzitter. De minister heeft niet daadwerkelijk gehoor gegeven aan de motie.

[0:55:00] Daarin staat namelijk letterlijk dat de voorwaarden voor de vrijstelling werkbaar moeten zijn.

[0:55:07] En tot onze onvoorstelbare verbazing blijkt nu dat de kerstenteunis die de afgelopen twee jaar exterieur gebruikt hebben, dit jaar dat niet mogen doen.

[0:55:16] Dat lijkt me niet werkbaar.

[0:55:18] De minister stelt in de beantwoording van onze schriftelijke vragen dat het niet duidelijk is hoeveel kerstenteunis daardoor exterieur mogen gebruiken.

[0:55:26] Maar ik heb dat wel naar uitgezocht.

[0:55:30] Ongeveer 80% van de kersentelers kan ExxonRu dit jaar niet gebruiken.

[0:55:37] Op welke wijze ziet de minister dit als een werkbare randvoorwaarde?

[0:55:41] Dan de voorwaarden zelf, want daarvoor bestaat ook geen goed argument.

[0:55:46] Nog los van de staatsrechtelijke deel van dit probleem.

[0:55:48] Het is een aangenomen motie die de minister besluit eigenhandig om daar geen gehoor aan te geven,

[0:55:53] maar het is gelukkig ook een goed andere reden om die voorwaarden te schrappen.

[0:55:58] Kersentelers zijn niet de enige voedselproducenten in Nederland die exseruur of dezelfde werkzame

[0:56:03] stof gebruiken.

[0:56:05] En zij zijn de enige die deze voorwaarden hebben meegekregen.

[0:56:10] Waarom wel bij de kersenteelt en niet bij de andere teelten, is mijn vraag.

[0:56:15] En waarom in Nederland bij de kersenteel slechts eens in de drie jaar exseruur gebruikt, terwijl

[0:56:20] in onze buurlanden dat ieder jaar gebruikt mag worden.

[0:56:24] En dan nog iets, in Nederland wordt minder dan 1% van de werkzame stof in exterieur gebruikt

[0:56:30] in de kersenteelt.

[0:56:32] Denkt de minister dat het exterieurverbod in de kersenteelt de waterkwaliteit gaat verbeteren?

[0:56:38] En in welke mate zou dat dan verbeteren?

[0:56:41] Nu ik het over water heb, de meest recente May-data in de bestrijdingsmiddelen Atlas

[0:56:46] laat zien dat 97% van de watermonsters deze werkzame stof onder de norm is.

[0:56:51] Sterker nog, in 82% van het water wordt werkzame stof in exterior gebruikt niet gevonden.

[0:56:58] De waterkwaliteit is duidelijk niet de reden om de aangenomen motie volledig uit te voeren.

[0:57:05] Voorzitter. Ook de naleving van de regels lijkt geen rol te hebben gespeeld.

[0:57:09] We zagen immers geen specifieke overtredingen door kersentelers in de NVWA-rapporten.

[0:57:15] Daarom willen we graag een compleet overzicht van alle cijfers van de NVWA over het naleven

[0:57:21] van de regels door de kersentelers.

[0:57:23] We willen vooral meer inzicht over die 42% die eerder ook in de discussies naar voren kwam.

[0:57:31] Kan de minister zorgen voor deze volledige inzichten in de rapporten van de NVWA?

[0:57:38] Ten slotte, het aantal kersentelers neemt in een rap tempo af.

[0:57:41] Volgens het CBS zijn het er nog zo'n 400.

[0:57:45] Kersentelers zijn de grote toppers als het gaat om het verkoop via de kortketen.

[0:57:52] U bent door uw tijd heen, dus u hebt nog geen regel nu.

[0:57:55] Nog geen regel dan.

[0:57:57] Korte keten heb ik genoemd.

[0:57:58] Als het gaat om het beperken van het gebruik van grasbescherming,

[0:58:01] zei de kersentelers ook een groot voorbeeld.

[0:58:03] Dankzij innovaties gebruiken ze nog maar een fractie van de middelen die ze ooit nodig hadden.

[0:58:07] Wat wil de minister ondernemen om het voortbestaan van deze vooruitstrevende en innovatieve sector te behouden?

[0:58:14] Dank u wel.

[0:58:14] Dank u wel, voorzitter.

[0:58:15] Er zijn twee interrupties.

[0:58:17] Al eerst mevrouw Polder en dan mevrouw Verder.

[0:58:22] Niet zozeer over iets wat de heer Peerik in zijn betoog noemde...

[0:58:25] als wel over het feit dat wij van de week het verkiezingsprogramma kregen van BBB.

[0:58:33] Daar blaad ik doorheen wat BBB allemaal wil bereiken in Europa.

[0:58:37] Daar zag ik dat zij het toelatingsbeleid van bestrijdingsmiddelen...

[0:58:40] voor Sierteelt willen versoepelen.

[0:58:42] Daar schrok ik wel een beetje van.

[0:58:45] De sierteelt. We hadden het net ook al heel even over.

[0:58:48] Twintig procent van de totale hoeveelheid bestrijdingsmiddelen wordt gebruikt in de sierteelt.

[0:58:54] En BBB wil het makkelijker maken.

[0:58:56] Ik snap gewoon niet hoe we dit gaan uitleggen aan omwonenden.

[0:59:00] Misschien kan de heer Pierik daar een antwoord op geven.

[0:59:05] De BBB is, net als heel veel partijen die het hier ook genoemd hebben, voor het terugdringen van het

[0:59:10] gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en die is ook voor de geïntegreerde aanpak van de teelten,

[0:59:18] de geïntegreerde teelt. En dat betekent dat inderdaad in de laatste plaats pas voor die

[0:59:24] chemische producten gekozen moet worden en dat er eerst vijf, zes andere knoppen zijn

[0:59:29] waaraan gedraaid moeten worden om in ieder geval ervoor te zorgen dat die ziektedruk

[0:59:32] beperkt wordt. En dat wordt ook bedoeld met hetgeen in het verkiezingsprogramma staat.

[0:59:36] We willen, dan hebben we het ook weer over die kilogrammen,

[0:59:41] we willen wel zorgen dat de toxiteit, dus de giftige stoffen,

[0:59:45] zo ver mogelijk teruggedrongen worden.

[0:59:47] Maar je hebt ook biologische stoffen, je hebt ook andere stoffen.

[0:59:50] En daarom ben ik ook heel blij met wat de buren hebben geroepen,

[0:59:52] dat het gaat om de milieuimpact en dat het niet om die gekke kilo's gaat.

[0:59:57] Het gaat om de milieuimpact die die producten hebben.

[1:00:00] En dan kan het best zijn dat je een wat ruimhartiger toelatingsbeleid hebt,

[1:00:03] dat het voor de milieu-impact de goede kant op gaat, bijvoorbeeld?

[1:00:10] Ja, voorzitter, heel verhaal.

[1:00:13] Maar de kern is natuurlijk wel dat we het hier hebben over

[1:00:17] producten met alle respect voor ongetwijfeld zeer hardwerkende boeren.

[1:00:21] Maar dat zijn geen essentiële producten.

[1:00:24] En dat gaat om tulpen die op tafels komen te staan, veelal ook nog buiten Nederland.

[1:00:29] Dus ja, dan vraag ik me toch af.

[1:00:32] Dan zeg ik, zoals ik dat net ook al zei, dan stel ik de gezondheid van Nederlandse boeren

[1:00:39] en burgers boven dat verhaal.

[1:00:43] Ik vind het toch lastig te begrijpen dat de partij van de boeren en burgers dat dan niet

[1:00:48] doet.

[1:00:52] Ik denk dat de BBB het ook heel snel met D66 eens is als het gaat om het feit dat we de

[1:00:57] gezondheid op een eentje stellen.

[1:00:58] Ik bedoel dat zodra er gewasbeschermingsmiddelen zijn

[1:01:01] waarvan uit wetenschappelijke rapporten blijkt

[1:01:03] dat het funest is voor de gezondheid van mensen,

[1:01:09] dan zijn wij er ook als de kippen bij om te zeggen

[1:01:12] van nou goed, die stoffen moeten we gaan verbieden.

[1:01:15] Maar we hebben natuurlijk een hele scala van stoffen

[1:01:18] die we op dit moment nog nodig hebben

[1:01:19] om niet alleen de voedselzekerheid te waarborgen,

[1:01:22] maar ook om te kijken naar wat er in teelten die al jaar en dag in Nederland geteeld worden,

[1:01:30] om die te faciliteren.

[1:01:31] En dat kan volgens mij, met die geïntegreerde gewasbescherming,

[1:01:36] heel goed handen en voeten krijgen.

[1:01:39] En los daarvan zijn er natuurlijk ook weer tienduizenden gezinnen

[1:01:43] die afhankelijk zijn van de teelt in die sierteelt.

[1:01:46] En ik denk dat het heel goed is om eens te kijken in zo'n kas

[1:01:51] waar sierenteeltproducten verbouwd worden, geteeld worden,

[1:01:55] want daar is de laatste jaren ook echt wel enorme vooruitgang geboekt

[1:01:59] als het gaat om die geïntegreerde gewasbescherming.

[1:02:02] Dus er zijn echt veel minder gewasbeschermingsmiddelen nodig,

[1:02:05] ook in die teelt, dan tien, twintig jaar terug.

[1:02:09] Mevrouw Pot, je hebt twee keer dertigplusvragen gesteld,

[1:02:12] dus dan zijn er vier vragen weg.

[1:02:14] En we zijn heel colant, want wij, de grafieren en ik,

[1:02:16] laten pas ingaan vanaf 35 seconden, dus we matsen jullie ook nog.

[1:02:29] Ik hoor collega Pierik net warme woorden spreken over de vooruitgang die de sector al heeft geboekt.

[1:02:36] Ik weet dat de sector ook graag verder wil met de verduurzaming van hun teelten,

[1:02:42] onder andere door middel van de weerbare teeltenaanpak uit het niet-landbouwakkoord,

[1:02:47] het uitvoeringsprogramma en partijpilots.

[1:02:50] En ik zou graag van BBB willen horen, wat vindt de BBB daarvan?

[1:02:55] En stel, zij leveren straks een minister.

[1:02:57] Gaan er dan ook middelen worden vrijgemaakt voor die programma's?

[1:03:05] Dit is een hele spannende vraag natuurlijk.

[1:03:07] Want ik kan niet in het hoofd kijken van een minister die op dit moment nog niet aan het roer staat.

[1:03:11] Dus ik bedoel, ik denk dat ik deze vraag maar gewoon even laat schieten.

[1:03:14] Ik bedoel, we hebben in ieder geval aangegeven dat we die geïntegreerde gewasbescherming

[1:03:22] een warm hart toe dragen en dat we heel graag naar die milieu-impact kijken.

[1:03:25] Dat zijn de routes die wij gaan bewandelen en dat zal ongetwijfeld ook een BBB-minister

[1:03:31] gaan doen.

[1:03:32] We houden er nu even bij deze minister, die rechts naast me zit.

[1:03:36] Mevrouw Bromet.

[1:03:37] Ja, voorzitter.

[1:03:38] Ik irriteer me er toch aan dat de BBB in elke derde zin het heeft over voedsel zeker uit,

[1:03:44] terwijl we hier het debat voor een heel groot deel voeren over sierteelt, dus bloemen, waar, zoals ik

[1:03:50] net al zei, bijvoorbeeld 35 bestrijdingsmiddelen nodig zijn.

[1:03:54] En als je het nou hebt over voedselzekerheid, is mijn vraag aan de BBV, zou je dan niet moeten zeggen

[1:03:58] nou, dan gaan we stoppen met die sierteelt en dan gaan we daar gewoon mensen eten telen?

[1:04:06] Volgens mij zijn hier naast sierteeltproducten ook de kersen voorbijgekomen.

[1:04:11] Er zijn ook allerlei andere producten voorbijgekomen.

[1:04:13] spruitjes, dat had de buurman al over, dat zijn dingen die ook te maken hebben met een stukje

[1:04:18] voedselzekerheid, dus het is wat dat betreft zeker geen eenzijdig debat. En als het gaat om die

[1:04:23] sierteelt, ja, dan denk ik dat we gewoon de routes moeten volgen die uitgestippeld zijn, met verder

[1:04:30] terugdringen van het gewasbeschermingsmiddelen en het meer omarmen van alles wat kan gebeuren,

[1:04:36] ook op een biologische manier, met sluipwespen en noem maar op, er zijn heel veel biologische

[1:04:41] toepassingen die ook volop gebruikt worden in de gangbare siertilt.

[1:04:48] Het is allemaal zo wollig en zo ver vooruit en het komt allemaal wel goed.

[1:04:53] Het komt helemaal niet goed, want bestrijdingsmiddelen die hier 30, 35, 40 jaar geleden gebruikt worden,

[1:04:59] worden nu nog steeds teruggevonden.

[1:05:01] Daar worden nu nog steeds mensen ziek van, omdat inmiddels duidelijk is geworden dat ze wel schadelijk zijn.

[1:05:07] Is de boer-burgerbeweging daar nou alleen voor de ondernemers, zoals ik hier de hele tijd ook

[1:05:11] collega's over de sector horen praten, of is burger ingewisseld voor buyer?

[1:05:18] De boer-buyer-beweging.

[1:05:24] Voorzitter, ik ben ontzettend blij dat we de boer-burger-beweging heten.

[1:05:30] En soms dan denk ik wel eens dat we de burger-boer-beweging zijn.

[1:05:34] Dus wat dat betreft dan hebben we ook zeker oog voor de dingen die de burger raken.

[1:05:41] En vandaar dat ik ook net wel vrij uitgesproken neer heb gezet,

[1:05:45] dat we de gezondheid van mensen echt op één zetten.

[1:05:48] En zodra er gewasbeschermingsmiddelen zijn,

[1:05:50] zodra er consequenties zijn voor de gezondheid van mensen,

[1:05:54] dan zijn wij ook de eerste die zeggen van

[1:05:55] joh, maar zo'n gewasbeschermingsmiddel,

[1:05:57] dat moet je gaan verbieden.

[1:06:00] Meneer Gremers, dat was overigens uw laatste interruptie,

[1:06:02] mevrouw Bemaert, voor deze ronde.

[1:06:03] Meneer Gremers, begint u weer over spruitjes zeker, of niet?

[1:06:06] Nee, nee, nee, nee, nee, voorzitter.

[1:06:07] Ik zou niet durven, ik zou niet durven, durven.

[1:06:09] Nee, voorzitter, ik heb eigenlijk een andere vraag aan collega Pierik.

[1:06:15] Namelijk, ik weet dat de BBB een groot voorstander is van het behoud van de derogatie.

[1:06:21] En dat voel ik helemaal met hem mee.

[1:06:23] Maar, nu hij aan het afbouwen is, zie je dat heel veel grasland wordt omgezet naar bouwland.

[1:06:29] En sterker, dat er dan vaak op de zandgronden in het oosten van het land, waar droogterisico's zijn,

[1:06:35] waar waterkwaliteitsissues dreigen, dan in één keer lelies getild gaan worden.

[1:06:39] Wat vindt de BBB daarvan?

[1:06:41] en moeten we er in de tussentijd dan dat toelaten of moeten we dan instrumenten,

[1:06:46] ruimtelijk ordningsinstrumenten, anders inzetten om dat te voorkomen in de hoop

[1:06:51] dat die derogatie natuurlijk dan weer terugkomt op een gegeven moment

[1:06:53] en dat het grasland gewoon behouden blijft.

[1:06:55] Meneer Peerik.

[1:06:57] Ja, voorzitter, een hele interessante vraag, leuke vraag ook.

[1:07:01] En ja, ik denk, ja goed, ik bedoel dat op het moment dat we die derogatie

[1:07:06] op dat grasland terug kunnen krijgen, dat dit probleem ook vanzelf

[1:07:11] weer gaat verdwijnen. Dus laten we beginnen met het terughalen van de derogatie.

[1:07:15] En dan hebben we ook op die graslandpercelen in ieder geval geen leliteelt.

[1:07:24] Meneer Holman.

[1:07:26] Voorzitter, de heer Grinders diatelt over onze koplopenpositie en over 50 procent de

[1:07:31] reductiedoelstelling van de zeur. De heer Pierek heeft een groot pleidooi gehouden voor

[1:07:38] de kersenteelt, maar dat is natuurlijk meer dan kersenteelt. Hoe kijkt u aan tegen die

[1:07:43] die koplopersitie en deelt u die ambitie en heeft u ideeën over hoe we dat kunnen...

[1:07:48] Heeft de heer Peerik, meneer de voorzitter, ideeën hoe we dit kunnen gaan realiseren?

[1:07:54] De heer Peerik.

[1:07:57] Ja, voorzitter.

[1:08:00] De BBB die geeft altijd aan dat het belangrijk is dat er koplopers zijn,

[1:08:04] maar dat je ook het peloton mee moet krijgen in allerlei dingen.

[1:08:07] Dus ik bedoel en volgens mij hebben we inmiddels al behoorlijke stappen gezet

[1:08:10] als het gaat om het reduceren van gewasbeschermingsmiddelen.

[1:08:14] En ik moet zeggen dat ik ook...

[1:08:16] Dan noem ik het woord innovatie hier nog ook even.

[1:08:19] We hebben gezien dat in de akkerbouw,

[1:08:21] bijvoorbeeld met het inzetten van toepassen van gewasbeschermmiddelen met drones,

[1:08:25] dat er een enorme reductie van de kilogram actieve stof te realiseren valt.

[1:08:30] Ik vind het een vreselijk woord.

[1:08:31] Ik bedoel, ik zou het liever de milieuinpact hebben,

[1:08:33] maar door de inzet van een drone...

[1:08:37] Ik sprak, ik denk drie maanden geleden, een akkerbouwer en die zei van...

[1:08:44] En dat wil ik toch in dit debat even genoemd hebben.

[1:08:45] Die zei één, door de inzet van gewasbeschermingsmiddelen en door het puntsgewijs de dingen te bestrijden

[1:08:51] die bestreden moeten worden om het gewas goed te laten groeien, kon hij zijn actieve kilogram

[1:08:57] actieve stof met meer dan 75 procent reduceren.

[1:09:01] En twee, hij zegt ook over twintig jaar denk ik dat ik geen gewasbeschermingsmiddelen

[1:09:05] meer nodig heb voor mijn akkerbouwbedrijf.

[1:09:06] Nou, dat vond ik echt hoopvolle dingen en wat mij betreft is dat één van de koplopers

[1:09:10] die ook de rolman benoemd.

[1:09:30] De debat is al snel gevoelig en ik wil vooral de blik ook vooruit werpen, omdat ik ook weet

[1:09:40] dat er heel veel mensen in de sector zitten die vooruit willen met verduurzaming, dus daar

[1:09:47] Daar heb ik een heleboel vragen over, voorzitter.

[1:09:49] De eerste gaat over wat ik zie in de staat van plantgezondheid 2023, want dat het aantal

[1:09:58] zorgwekkende ontwikkelingen op het gebied van ziekte en plagen is toegenomen met 34 procent

[1:10:02] in de afgelopen vijf jaar, dat vind ik zorgelijk, zeker als je dat combineert met het streven

[1:10:07] wat we hebben om minder middelen te gaan gebruiken en dan ook nog in combinatie met het besef

[1:10:12] dat we in afzienbare tijd niet bepaald minder mensen hoeven te gaan voeden.

[1:10:17] Dus dat levert spanning op.

[1:10:20] En dan vind ik het goed om te lezen dat de minister,

[1:10:23] ondanks wat mij betreft het onverstandige besluit van de EC

[1:10:26] om die nieuwe verordening in te trekken,

[1:10:29] volop blijft inzetten op een snelle toelating van groene middelen

[1:10:32] en die kopgroep, wat mijn collega van de ChristenUnie net ook al noemde.

[1:10:36] Het is gewoon echt heel hard nodig.

[1:10:38] De gereedschapskist van telers wordt steeds kleiner

[1:10:40] En de uitdagingen worden steeds groter.

[1:10:45] Dus ik moedig de minister aan om er alles aan te doen om die versnelling in Brussel toch

[1:10:49] te bereiken.

[1:10:49] En net als mijn collega van de ChristenUnie wil ik aandacht vragen voor kleine gewassen,

[1:10:55] ook de spruitjes, en andere teeltsystemen en maatwerk.

[1:11:00] Kan de minister die inzet toezeggen?

[1:11:04] Daarnaast heeft de WUR in de staat van plantgezondheid heel veel andere aanbevelingen gedaan, behalve

[1:11:10] een snelle toelating van groene middelen, om dat tij van de toenemen van zorgwekkende

[1:11:16] ontwikkelingen te keren.

[1:11:18] Ik zou graag van de minister willen horen wat hij met die aanbevelingen van de burger gaat doen

[1:11:22] en of er ook beleidsvoorstellen komen om dat om te zetten naar concreete actie.

[1:11:28] Voorzitter. De sector heeft het regelmatig over het blok weerbare tilteaanpak uit het

[1:11:32] nieuw niet-landbouwakkoord.

[1:11:34] Eigenlijk een blok waar heel ver mee was qua onderhandelingen en wat in mijn ogen volgens mij

[1:11:39] opgetild kan worden en mee aan de slag kan worden gegaan.

[1:11:42] Ik wil graag naar die duurzame toekomst toe.

[1:11:46] Dus ik wil de minister vragen hoe gaan de gesprekken?

[1:11:49] Zijn er gesprekken met de sector over dat blok, over die weerbare tiltaanpak?

[1:11:53] Hoe staat het ermee? En zijn er capaciteit en middelen voor beschikbaar?

[1:11:57] En wordt er binnen die aanpak dan ook gedacht en gewerkt aan meer naar doelsturing

[1:12:04] en dus wat het CDA betreft overstappen op een systeem gebaseerd op milieubelastingspunten?

[1:12:10] Want sturen op kilo's is niet altijd slim.

[1:12:12] Bijvoorbeeld als je weet dat groene plaagbeschrijders vaak meer wegen dan chemische middelen.

[1:12:18] Dus als we vast blijven houden aan sturen op kilo's, dan zijn we eigenlijk het gebruik

[1:12:22] van chemische middelen aan het promoten.

[1:12:25] Gaan we de milieuindicator gewasbescherming bijvoorbeeld terugzien in nieuwe ecoregelingen?

[1:12:29] Ik zou dat toejuichen, voorzitter.

[1:12:33] Het uitvoeringsprogramma Toekomstvisie Gewasbescherming — de ChristenUnie heeft er ook al naar gevraagd

[1:12:37] — loopt ten einde.

[1:12:38] Er wordt gekeken naar een doorstart.

[1:12:42] Ik zou het een stap verder willen zetten.

[1:12:44] Ik zou er niet alleen naar willen kijken, maar ik zou het gewoon willen doen, die doorstart.

[1:12:49] Is de minister bereid om daar structureel capaciteit en middelen voor vrij te maken voor de looptijd

[1:12:56] van het uitvoeringsprogramma?

[1:12:58] Eigenlijk heb ik dezelfde vraag over de praktijkpilots die daarbij horen, want ook die houden dit

[1:13:04] jaar op.

[1:13:05] Er is geen zicht op continuering.

[1:13:06] De glastuinbouw geeft aan dat wel graag te willen dat ze ook graag weer 50% van de kosten voor hun

[1:13:12] rekening daarvoor willen nemen.

[1:13:14] Is de minister dan bereid om die praktijkpilots door te zetten?

[1:13:22] Ik sluit me aan bij de vraag van de SGP over de spuitzonering vanuit het VNG en een aantal gemeentes.

[1:13:29] Ik ben overigens heel benieuwd wat daar dan uitkomt.

[1:13:32] Ik vind nog helemaal geen gelopen race dat het dan blijkt dat die spuitzonering kleiner kan.

[1:13:37] Maar ik vind het wel verstandig om te zeggen dat we dat af en toe moeten herijken,

[1:13:42] wetende dat we ontzettend veel nieuwe technologieën hebben.

[1:13:45] Dank u wel.

[1:13:46] Dat we een onderbouwde spuitzoneering hebben, voorzitter.

[1:13:50] En dan ga ik, denk ik, in mijn tweede termijn misschien nog iets zeggen over de mediteelt.

[1:13:54] Dat is goed, zeker.

[1:13:55] Dat is u goed gerecht.

[1:13:56] Meneer Kermis.

[1:13:58] Ja, voorzitter.

[1:13:59] Misschien daag ik daar collega verder al toe uit in haar eerste termijn.

[1:14:03] Want ik wilde haar juist bevragen op die gevoelige kwestie van dat de lelieteelt in ons land

[1:14:10] erg hard is gegroeid in de afgelopen tien jaar, 28 procent, in opzicht van 2019-80 meer

[1:14:14] dan voor vijfvoudiging, bijna voor zesvoudiging.

[1:14:19] En ondertussen wordt onder onze ogen grasland omgezet in bouwland, waar soms op kwetsbare

[1:14:26] oostelijke zandgronden, kwetsbaar ook voor droogte, in één keer dan loembollen en lelies

[1:14:31] geteeld gaan worden.

[1:14:32] Hoe moeten we hier dan mee omgaan?

[1:14:33] Moeten we het gewoon laten gebeuren en dan af en toe de rechter een streep laten zetten?

[1:14:36] Of moeten we misschien zeggen van ja, wacht eens even, die zandgrond die tot voor kort Grasland was,

[1:14:41] moeten we misschien niet zomaar laten gebruiken voor bloembollen en lelies?

[1:14:45] Hoe zit de CDA-fractie hierin?

[1:14:47] Osilla, zijn interruptie, maar mevrouw verder.

[1:14:51] Ja, voorzitter, wat mij betreft allebei niet.

[1:14:54] Dus én niet laten gebeuren dat Grasland massaal verdwijnt

[1:14:57] en wordt vervangen door uitspoelingsgevoelige tilten.

[1:15:00] Dat kan Lelytilt zijn, maar dat kunnen overigens ook andere tilten zijn.

[1:15:04] Daarom heb ik ook in het vorige debat over de mestcrisisaanpak over de grondgebondenheidsnorm

[1:15:14] gezegd dat voor mij voorop moet staan dat die regeling zo wordt aangevlogen dat het gaat

[1:15:20] om het beschermen van grasland, zeker juist in de intensieve gebieden waar het grasland

[1:15:24] areaal onder druk staat, want als je anders achteruit boert op waterkwaliteit.

[1:15:27] En ik vind eigenlijk ook niet dat de rechter af en toe maar een streep moet gaan zetten.

[1:15:33] We hebben eerst het geval in Dwingelo gehad.

[1:15:36] Die teler is in hoge beroep gegaan en vervolgens is die uitspraak teruggedraaid.

[1:15:40] Overigens niet op tijd om te voorkomen dat een pilot die daar werd gedraaid in de duurzame

[1:15:46] bolletil Drenthe sinds 2022 daardoor eerst mislukt.

[1:15:50] Hoe wrang wil je het hebben, denk ik dan?

[1:15:53] En nu hebben we een soortgelijke uitspraak in Limburg waarvan de teler niet in een hoger

[1:15:58] beroep gaat, en dat is zo goed recht.

[1:16:00] Maar ik vind het heel bizar eigenlijk dat we een CTGB hebben die heel hoog aangeschreven

[1:16:07] staat in Europa, zich vrijwillig onafhankelijk laat auditen en met adviezen komt, en als

[1:16:13] je je daar dan als teler aan houdt, dat je vervolgens toch geconfronteerd kan worden

[1:16:17] door een uitspraak die daar dan haakster blijkt te staan.

[1:16:20] Ik ben echt zoekende naar waar is de duidelijkheid voor de teler,

[1:16:27] maar eerlijk gezegd ook voor omwonenden.

[1:16:30] Want ik vind dat we gewoon moeten kunnen vertrouwen op onze instituten

[1:16:32] die we daarvoor hebben aangesteld.

[1:16:34] Want ik heb ook al en ik heb waardering voor het debat die we voeren,

[1:16:37] maar je ziet gewoon op het moment dat we dat soort dingen in de politiek gaan maken,

[1:16:42] dan heb ik daar ernstig mijn vraagtekens bij

[1:16:44] of daar altijd de beslissingen uitrollen waar we netto het meest aan hebben.

[1:16:52] ZTBG, dat staat voor de mensen die het niet weten.

[1:16:54] Voor het college, dat gaat over de toelating van gewasbeschermingsmiddelen.

[1:16:58] Meneer Van Kampen, de Benjamin van de commissie...

[1:17:01] en hij is lid van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie.

[1:17:04] Blijft dat vooral zeggen, voorzitter? Dat eerste en dat tweede natuurlijk ook.

[1:17:08] Voorzitter, geheel in de traditie van geïntegreerde gewasbescherming...

[1:17:12] is het zo dat als je wat verderop in de sprekersvolgorde zit...

[1:17:16] dat het gas al voor je voeten is weggemaakt voor een heel groot gedeelte.

[1:17:20] Maar ik ga toch een poging wagen, voorzitter.

[1:17:27] Want ik vind, als ik het debat hoor, en het is eigenlijk niet nieuw, het debat dat we hier voeren.

[1:17:32] De gevoeligheid hier is ook niet nieuw als het gaat om de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen en chemie.

[1:17:39] Dan vind ik toch nog steeds dat je als volksvertegenwoordiger moet weten wat je rol is.

[1:17:44] En waar je voor verantwoordelijk bent.

[1:17:46] Ik voel mij als Kamerlid niet geëquipeerd om een individuele opvatting te hebben over

[1:17:52] het wel of niet toelaten van de werkzame stof glyfosaat.

[1:17:56] Net als dat ik mezelf ook niet toegerust voel om als volksvertegenwoordiger de individuele

[1:18:01] afweging te maken of de toepassing van Exirel in de kerststeelt wel of niet verantwoord

[1:18:07] is.

[1:18:08] Ik vind, voorzitter, in een democratie hebben we daar instituties voor, instituties die

[1:18:13] die het vertrouwen moeten genieten van de politiek, van de samenleving,

[1:18:16] om daarover te oordelen.

[1:18:18] En als dat zou deugen en als dat zou slagen, voorzitter,

[1:18:21] dan komt dat draagvlak ook.

[1:18:23] Als je allereerst die wetenschappelijke instituties

[1:18:27] fijnloos die toelating plaatsvindt op Europees niveau,

[1:18:30] de EFSA, nationaal, het CTGB, dan deugt dat.

[1:18:35] Als je vervolgens boeren en telers houdt

[1:18:38] aan de wettelijke gebruiksvoorschriften,

[1:18:40] zoals die door het etiket worden voorgeschreven,

[1:18:42] dan deugt dat. En als je vervolgens de raddraaiers en de kwaaien die het verpesten van de groei aanpakt,

[1:18:49] dan deugt je systeem. En voorzitter, daarbij hoort wel dat we weten dat die toelatingsprotocolen ook

[1:18:56] worden nageleefd door het CTGB. De minister baseert zich als het gaat om de discussie rondom

[1:19:01] glyfosaat, die mijn fractie heel ongemakkelijk vindt. Want aan de ene kant hebben wij begrip

[1:19:05] voor de zorgen van boeren die het middel in sommige gevallen nodig hebben om te voorkomen

[1:19:10] omdat er misoogsten of andere problemen plaatsvinden met hun teelt.

[1:19:14] Maar aan de andere kant willen wij ook een luisterend oor bieden voor die omwonenden

[1:19:18] die zich zorgen maken en die denken, ja, leidt dit ertoe dat ik ziek word?

[1:19:21] En voorzitter, ik vind dat de overheid daar een verantwoordelijkheid heeft

[1:19:24] om ervoor te zorgen dat die toelating boven iedere twijfel verheven is.

[1:19:27] En de minister baseert zich op een 2400 onderzoeker

[1:19:31] en zegt dat het veilig kan worden toegelaten.

[1:19:35] Ik vind dus ook dat je dan als politiek de verantwoordelijkheid hebt om je daartoe te verhouden.

[1:19:39] Dat heeft mijn fractie ook gedaan.

[1:19:41] Maar tegelijkertijd is de discussie niet weg.

[1:19:43] De Zembla-kritiek, die klinkt, gaat erover dat het CTGB de protocollen dan niet volgt.

[1:19:48] En ik zou de minister willen vragen hoe luistert hij daarna?

[1:19:50] En is hij bereid om nog wel in gesprek te gaan met die wetenschappers die met hem het gesprek willen voeren

[1:19:55] over hoe die protocollen dan wel moeten worden nageleefd?

[1:19:58] Voorzitter, eerder gevraagd door mevrouw Pot ging het over de bescherming van de waterwindgebieden.

[1:20:04] Ook mijn fractie is nieuwsgierig naar de zorgen die Natuur en Milieu heeft uitgesproken

[1:20:08] over toepassing van gewasbeschermingsmiddelen in waterwindgebieden.

[1:20:12] Want Nederland zou daarbij de Europese richtlijn schaden.

[1:20:14] Kan de minister daar een reflectie op geven?

[1:20:18] En we begrijpen dat de provincies het bevoegd gezag zijn, maar handelen zij allemaal autonoom?

[1:20:22] Is daar afstemming en is er sprake van uniformiteit in de regelgeving tussen provincies?

[1:20:29] Dan de middelen rondom de Suzuki-vlieg.

[1:20:32] Voorzitter, het kan niet zo zijn dat je ieder jaar of iedere twee jaar een ontheffing moet aanvragen.

[1:20:37] Ik zou de minister willen vragen, is er een toelatingsverzoek in Nederland bij het CTGB?

[1:20:43] En zo ja, hoe ziet de procedure daaromtrent eruit?

[1:20:46] En we weten dat toelating lang duurt, maar kan de minister dat niet met de juiste

[1:20:50] gebruiksvoorschriften, zeg ik erbij, kijken naar hoe de Belgen en de Duitsers dat doen?

[1:20:54] Dat scheelt een hoop bureaucratie.

[1:20:57] Hoe we de CTGB-mensen niet van het werk te houden?

[1:21:01] En kunnen ze kijken naar wat de collega's daarin hopelijk al hun wijsheid hebben gedaan?

[1:21:05] En voorzitter, tot slot, want ik denk dat ik zo door mijn tijd ben ongeveer, de seur.

[1:21:10] Ook mijn fractie vindt het doodzonde dat die overboord is gegooid.

[1:21:13] En dat heeft de minister eerder ook erkend.

[1:21:15] En ik zou de minister willen vragen welke onderdelen zou hij nou graag overeind willen

[1:21:18] houden in dat voorstel van de commissie bij de verordening?

[1:21:22] En zouden we niet een soort kopgroep kunnen vormen met een aantal andere landen en lidstaten

[1:21:26] om te kijken of er ook andere landen zijn die datzelfde doel met ons delen?

[1:21:29] Omdat we willen dat er bij die toepassing van geïntegreerde gewasbescherming meer middelen

[1:21:34] beschikbaar komen met een laag risico.

[1:21:36] Dat scheelt uiteindelijk voor het milieugebruik en de milieudruk in de omgeving,

[1:21:41] maar ook in de portemonnee van de boer.

[1:21:44] Voorzitter, tot zover.

[1:21:45] Dank u wel, meneer Van Kampen, voor uw emmering.

[1:21:47] Namens de VVD, Meneer Holman.

[1:21:51] Hoe zeg je, helemaal eens met de heer Van Kampen wat onze rol is in het geheel?

[1:21:56] Prima, dan gaan we naar lid Costis toe.

[1:22:02] Dus beginnen we nu weer bij nul seconden, hè?

[1:22:04] Ik heb het helemaal eens met de heer Van Kampen over onze rol.

[1:22:13] Maar hoe kijkt de heer Van Kampen, wil ik graag vragen, aan tegen het voorzorgprincipe...

[1:22:21] en hoe daar dan mee om te gaan en wat dan de politieke rol is van een Kamerlid in deze.

[1:22:26] Meneer Van Kampen.

[1:22:27] Voorzitter, dit was een vraag die ik heb gesteld aan het CTGB zelf tijdens de ondertafel.

[1:22:33] Toen het ging over glyfosaat.

[1:22:35] Want ik ben niet doof voor de zorgen van omwonenden.

[1:22:38] En ik ben niet doof voor de wetenschappers die zeggen...

[1:22:40] we moeten dit beter onderzoeken, omdat niet kan worden uitgesloten dat mensen ziek worden.

[1:22:45] En het CTGB heeft een wettelijke verantwoordelijkheid om het voorzorgsbeginsel...

[1:22:49] toe te passen bij haar verantwoordelijkheid bij de toelating.

[1:22:51] En mijn vraag was, kunt u garanderen dat u het voorzorgsbeginsel...

[1:22:56] in uw verantwoordelijkheid eerbiedigt en waarborgt?

[1:22:59] En het antwoord daarop was ja.

[1:23:01] Als het CTGB vanuit haar verantwoordelijkheid stelt dat het voorzorgsbeginsel ondanks alle

[1:23:08] onderzoeken is gewaarborgd, dan kan ik alleen nog twijfelen aan de wijze waarop het CTGB

[1:23:15] de protocollen al dan niet heeft gevolgd, dat is ook mijn vraag in de richting van de minister.

[1:23:19] Maar ik kan niet anders dan mij dan neerleggen bij het oordeel van het CTGB.

[1:23:22] En ja, voorzitter, dan vind ik dus dat dat onomstotelijk is vastkomen te staan dat het

[1:23:30] voorzorgsbeginsel is gewaarborgd, omdat het instituut dat daar verantwoordelijkheid voor

[1:23:33] is ons dat hier adviseert en de minister adviseert.

[1:23:38] Meneer Holman, uw laatste interactie.

[1:23:41] Dank u wel, voorzitter.

[1:23:42] Ik snap de redenering van de heer Van Kampen, maar vervolgens komt er een rechter die dan

[1:23:47] een uitspraak doet dat, ondanks dat alles zorgvuldig is gebeurd, dankzij het schoon

[1:23:54] voorzorgprincipe het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen wordt

[1:23:59] geverboden en dan? Voorzitter ik ik erken dat dit mijn redenatie heel heel

[1:24:05] kwetsbaar maakt en ik zal ook in antwoord op de heer Holman aangeven dat ik dus die

[1:24:11] uitspraak van de rechter en ik ben voorzichtig want ik vind ook dat het ons

[1:24:14] niet past om ons uit te laten over andere belangrijke fundamenten in onze

[1:24:20] rechtsstaat. Ik laat op zijn minst dan de minister

[1:24:23] hoe hij aan de ene kant aankijkt tegen de uitspraak als het gaat over glifosaat van het ctgb dat het

[1:24:29] voorzorgsbeginsel is gewaarborgd bij de beoordeling van glifosaat in relatie tot de rechter die zegt

[1:24:36] in het geval van de lelie teelt dat het voorzorgsbeginsel moet worden gewaarborgd en dat

[1:24:41] dus blijkbaar door het ctgb niet is gebeurd. Dus die vraag van de heer Holman en dat ongemak dat

[1:24:46] deel ik maar ik vind in essentie dat ook het ctgb in het geval van de lelie teelt de verantwoordelijkheid

[1:24:53] en zou moeten hebben voor bij de toelating, voor het waarborgen van het voorzoeksbeginsel.

[1:24:59] En waarom die rechter anders heeft geoordeeld, voorzitter,

[1:25:02] ik ben er terughoudend in om daar een opvatting over te hebben.

[1:25:05] En ik zou de minister willen vragen op basis waarvan is dat gebaseerd?

[1:25:08] Op welke wetgeving is dat gebaseerd?

[1:25:10] En wat zegt dat over de verantwoordelijkheid van het CTGB

[1:25:13] en haar verantwoordelijkheid voor het toepassen van het voorzoeksbeginsel?

[1:25:16] Dank u wel voor de beantwoording, meneer Van Kampen.

[1:25:19] En dan gaan we ten slot van deze eerste ronde naar let Corsis.

[1:25:27] Ik zou aan mijn collega Van Kampen willen vragen of het de rol van de Tweede Kamer is

[1:25:33] om de verduurzaming van de sector een halte vooruit te helpen en of hij in dat ligt hoe

[1:25:39] hij aankijkt naar bijvoorbeeld de weerbare tilteaanpak, het uitvoeringsprogramma Toekomstvisie,

[1:25:44] gewasbescherming en de praktijkpilots.

[1:25:50] De heer Pierik noemde net al een heel mooi voorbeeld uit de polder van precisielandbouw.

[1:25:58] Dat zijn natuurlijk hele hoopvolle ontwikkelingen.

[1:26:01] En ik denk dat we allemaal onze werkbezoeken afleggen aan bedrijven...

[1:26:07] die innovaties hebben als het gaat om gewasbeschermingsmiddelen.

[1:26:10] Wat echt veel verder gaat dan alleen chemie.

[1:26:12] Pierik noemde daar al een aantal mooie voorbeelden van.

[1:26:15] waarbij de markt zegt we staan klaar om die alternatieven te bieden, alleen de toelating

[1:26:19] duurt zo lang. We staan klaar om technieken te bieden, alleen de acceptatie en de toelating

[1:26:24] daarvan duurt zo lang. Dus ik denk ik ben hoopvol op basis van wat ik zie in het veld

[1:26:29] om die doelen te gaan halen. Alleen is het dan de overheid, en daar ligt zeker onze verantwoordelijkheid

[1:26:34] voorzitter, blijft achter bij het toelaten van al die ingrediënten in die gereedschapskist

[1:26:41] die die boer, die die teler, nodig heeft om alle doelen die wij hier heel eenvoudig

[1:26:46] soms met elkaar opschrijven in die visie, om die te halen.

[1:26:50] Dus ja, je kunt met elkaar beleidsvisies en nota's opschrijven,

[1:26:54] maar uiteindelijk moet die gereedschapskist ook gevuld worden

[1:26:56] met die alternatieve voorchemie om uiteindelijk die doelen ook te gaan halen.

[1:27:01] Dank u wel, verbanderaar.

[1:27:02] Dit kost iets, een interruptie?

[1:27:03] Ja, als het mag, ik zal het kort houden.

[1:27:07] U hebt geen interrupties meer, maar u mag wel beginnen aan uw termijn.

[1:27:11] Mevrouw Verder is ook nog bezig, maar u hebt in ieder geval geen interruptie meer.

[1:27:15] U komt dadelijk aan de beurt.

[1:27:17] Mevrouw Verder, u hebt dadelijk een interruptie.

[1:27:20] Ja, ik heb er nog één.

[1:27:21] Precies.

[1:27:23] Ik ben blij met de warme woorden van collega Van Kampen over de verduurzuiming.

[1:27:31] De toelating is een probleem, maar die programma's hebben ook nog een vervolg nodig.

[1:27:35] En is de VVD het dan met het CDA eens dat daar ook capaciteit en middelen voor moeten worden vrijgemaakt?

[1:27:41] Wat is daar uw antwoord, meneer Van Kampen?

[1:27:44] Voorzitter, voor niets gaat de zon op.

[1:27:47] Ik kan me voorstellen dat mevrouw Verre mij deze vraag stelt.

[1:27:53] Tegelijkertijd is politiek ook besluiten in schaarste.

[1:27:58] Maar ik begrijp wat zij zegt.

[1:28:02] Volgens mij worden er op dit moment drukgesprekken gevoerd door vier partijen.

[1:28:05] En we gaan eens even kijken wat daar uitkomt.

[1:28:11] Dit kost iets van de Bijenburgerbeweging, ook al Partij voor de Dieren genoemd wel eens.

[1:28:16] Dank u wel, voorzitter. Wat een eer, de Bijenburgerbeweging.

[1:28:20] Dat is het precies.

[1:28:22] Voorzitter, om te beginnen wil ik de dappere burgers bedanken...

[1:28:25] die al jaren tegen landbouwgift strijden en voor bescherming van onze gezondheid.

[1:28:30] En ze feliciteren, want verschillende rechters hebben ze nu gelijk gegeven.

[1:28:34] Gifspuiten in de buurt, daar waar mensen wonen, is niet normaal.

[1:28:38] En al helemaal niet voor een luxeproduct als siertilt.

[1:28:43] Het is echt de wereld op zijn kop dat burgers zelf moeten vechten om hun kinderen te beschermen

[1:28:49] tegen het landbouwgif, in plaats van dat de overheid ze beschermt.

[1:28:53] Het enige wat de overheid beschermt, is economische belangen.

[1:28:58] Burgers worden zonder toestemming blootgesteld aan giftige stoffen, zelfs in hun eigen huis

[1:29:03] tot in de luiers van hun baby's aan toe.

[1:29:06] Kinderen kunnen niet altijd veilig spelen in de tuin.

[1:29:09] Er is een risico bij kinderen op hersenschade.

[1:29:12] En dan vraag ik me af welke partij hier wil deze situatie nog langer in stand houden.

[1:29:17] Welke partijen, naast de boer-buyer-beweging wellicht,

[1:29:21] willen de kosten die gifgebruik met zich meebrengt op het bordje van de belastingbetaler blijven leggen.

[1:29:27] Maar ook de biologische boeren worden beperkt in hun vrijheid.

[1:29:29] Zij krijgen het landbouwgif van anderen op hun gewassen.

[1:29:32] Maar moeten we vervolgens opdrijven voor de bijbehorende kosten?

[1:29:36] Het landbouwgif zorgt er ook voor dat het aantal bestuivers hard achteruitgaat.

[1:29:40] Bijen gaan dood en zij voorzien ons van gratis voedsel, maar krijgen stank voordank.

[1:29:46] Herkent de minister dat het gebruik van bestijdingsmiddelen dus ook onze voedselzekerheid mogelijk in

[1:29:51] gevaar kan brengen?

[1:29:52] Het RIJ heeft zich als doel gesteld om bijsterfte en de daling van alle bestuivers uiterlijk

[1:29:57] in 2030 te stoppen.

[1:29:58] Dus wat gaat de minister nu doen om het gebruik van landbouwgif versneld af te bouwen en het

[1:30:03] doel te halen?

[1:30:05] Er is al in 2021 een motie van de Partij voor de Dieren aangenomen om tussendoeren te stellen

[1:30:09] voor de uitfacilering van landbouwgif en de boeren daarbij te helpen.

[1:30:13] Wat is de uitwerking daarvan?

[1:30:16] En wat gaan beide bewindspersonen precies doen om burgers, kinderen te beschermen?

[1:30:21] Welke instrumenten gaan zij inzetten nu we weten dat burgers jaren onnodig zijn blootgesteld

[1:30:25] aan gif?

[1:30:25] Welke maatregelen gaat de minister nemen om de biologische boeren te beschermen?

[1:30:30] Is de minister bereid om ervoor te zorgen dat de vervuiler echt gaat betalen, dus dat

[1:30:34] de gebruikers die voor bestrijdingsmiddelen kiezen verplicht maatregelen moeten nemen?

[1:30:40] Verschillende wetenschappers en de rechter zijn kritisch geweest op de toelatingsprocedure

[1:30:44] voor landbouwgif.

[1:30:46] Ook de uitspraak van het Europese Hoofd is helder.

[1:30:48] Kan de minister aangeven wat deze uitspraak betekent voor de werkwijze van het CTGB?

[1:30:53] Wat betekent het voor de toelating van glyfosaat?

[1:30:55] Ik kan de minister aangeven of de toelating van andere middelen is gedaan volgens de meest

[1:30:59] recente inzichten.

[1:31:01] En is de minister bereid om de fraude de toelatingen op korte termijn te heroverwegen?

[1:31:06] Ik sluit me verder aan bij de vraag van de VVD om in gesprek te gaan met de wetenschappers

[1:31:11] over de toepassing van de protocollen.

[1:31:13] En daarbij wil ik het echt helder maken.

[1:31:15] Het voorzorgsbeginsel is ook wettelijk verantwoord in onder andere onze Omgevingswet.

[1:31:19] En het is niet alleen het CTGB dat het moet toepassen, maar wij ook hier, de overheid.

[1:31:23] En als dan de rechter die gaat toetsen, hebben we het allemaal goed gedaan.

[1:31:27] En het antwoord is, nee, zo werkt dat.

[1:31:30] Voorzitter, een glyfosaat is een duidelijk voorbeeld dat laat zien dat voor dit kabinet

[1:31:35] niet de gezondheid van boeren en omwonenden centraal staat.

[1:31:38] Het is onbestaanbaar dat glyfosaat tien jaar lang mag doorgaan, terwijl er aanwijzingen

[1:31:42] zijn dat er grote gezondheidseffecten zijn.

[1:31:45] En wat wil de minister nu doen?

[1:31:46] Nog vijf jaar onderzoek doen.

[1:31:48] Kan de minister bij de bewindspersonen niet iets beters bedenken?

[1:31:51] Ik vraag beide bewindspersonen om te kijken welke ruimte de recente rechtelijke uitspraken

[1:31:57] bieden om iets meer te doen aan die glyfostaat.

[1:32:00] Ten slotte voorzitter, niet alles kan meer in het kleine Nederland, zei Remkes ook al.

[1:32:05] Er zijn grote problemen die veroorzaakt zijn omdat politici geen scherpe keuzes durven

[1:32:09] te maken.

[1:32:10] Daar is het nu wel echt tijd voor.

[1:32:13] Ik doe daarom echt een appel op deze Kamer en de minister om serieus na te denken over

[1:32:17] de Sierteelt.

[1:32:17] En gelukkig hoorde ik een aantal partijen net daarover.

[1:32:19] De top vijf meest intensief bespoten gewassen zijn allemaal sierteelt.

[1:32:24] Ik rond af, voorzitter.

[1:32:25] Sierteelt is een luxe product, geen eerste levensbehoefte,

[1:32:29] terwijl we het land hard nodig hebben voor voedsel, wonen en natuur.

[1:32:33] We gebruiken nu meer grond voor bollen dan voor ons eten.

[1:32:36] Dus graag een reflectie van de minister hierop.

[1:32:38] Is de minister bereid om beperkingen te leggen aan groei van sierteelt,

[1:32:42] om ruimte te maken voor meer essentiële bedrijvigheid?

[1:32:45] Dank u wel.

[1:32:46] Dank u wel, led Corsties, namens de Partij voor de Dieren.

[1:32:50] Dat is een interruptie van mevrouw Nijhoff.

[1:32:52] Dank u, voorzitter.

[1:32:53] Voorzitter. De heer Vlach gaf het ook al aan, eerder in zijn bijdrage over voedselzekerheid.

[1:32:58] Ik hoorde mevrouw Corsties het ook zeggen.

[1:33:01] Ik ben wel benieuwd hoe ze daarnaar kijkt, bijvoorbeeld naar producten die geproduceerd worden.

[1:33:07] Onze eerste waren in Amerika, Canada en Brazilië, waar per jaar 30 liter per hectare glyfosaat gebruikt wordt.

[1:33:15] per jaar ten opzichte van een 0,5 liter in Nederland.

[1:33:19] Want dat halen we hier dan wel naar de schappen.

[1:33:22] Hoe kijkt mevrouw Kostic daarna?

[1:33:24] Is dat veilig en gezond voor onze inwoners?

[1:33:29] Let Kostic.

[1:33:30] Twee dingen daarover.

[1:33:31] Ten eerste, superfijn dat de PVV zich zo gemaakt over het gebruik van landbouwgif.

[1:33:37] Als het gaat om importeren van goederen hiernaartoe,

[1:33:42] is de Partij voor het Dieren één van de weinige partijen hier geweest

[1:33:45] die daar beperkingen op wilden leggen, zeker als het gaat om schadelijke goederen die slecht zijn voor dier, natuur en milieu mens.

[1:33:53] Dus daar verzetten we ons tegen.

[1:33:56] Maar het tweede punt is, en dat gaat over wat we hier in Nederland doen, dat is heel belangrijk,

[1:34:00] is dat het nog steeds niet goed gaat met ons water, ons milieu.

[1:34:05] Dat het heel slecht gaat met onze bestuivers.

[1:34:08] En u maakt zich zorgen over voedselzekerheid.

[1:34:11] Als er ergens een gevaar ligt voor onze voedselzekerheid...

[1:34:15] is dat het feit dat onze bestuivers keihard achteruit gaan.

[1:34:18] Ik hoor niet van de PVV iets op dit moment...

[1:34:21] in het verleden wel, maar misschien...

[1:34:23] ik hoop dus dat dat zo blijft.

[1:34:25] Dat we iets doen aan die bestuivers.

[1:34:27] Dat we daar maatregelen voor nemen.

[1:34:30] En een van die maatregelen is om dat landbouwgegeven...

[1:34:32] keihard af te bouwen.

[1:34:33] En dan kijk ik, wat gebeurt er in de praktijk?

[1:34:35] Dan hebben we fantastische boeren die al laten zien...

[1:34:38] dat het anders kan.

[1:34:40] Ja, en die moet je vervolgens gaan faciliteren.

[1:34:43] We kunnen gewoon voedsel verbouwen met minder tot geen landbouwgif,

[1:34:47] maar dan moet je die boeren, die al het goede voorbeeld laten zien,

[1:34:50] verder faciliteren en het niet nog moeilijker maken.

[1:34:52] Dus ik hoop van harte op de steun van de PVV hierin.

[1:34:57] Mevrouw Nijhoff.

[1:34:58] Ja, voorzitter, dank u wel.

[1:35:00] Mijn spreektijd was beperkt, dus ik heb bepaalde stukken achterwege moeten laten,

[1:35:03] maar daarbij een populatie is voor ons ook belangrijk.

[1:35:06] We hebben bestuifers gewoon nodig voor de voedselverdiening.

[1:35:11] Er komt geen enkele kerst op het moment dat we geen bestuifers hebben, dat is een klein voorbeeld.

[1:35:15] Maar lid Kossi zal het met mij eens zijn dat, wanneer we hier producten naartoe halen met

[1:35:21] veel meer bestrijdingsmiddelen, we één aardbol hebben, dat dat ook niet de bedoeling is.

[1:35:26] Dan kunnen we het toch beter sturen op de innovatie.

[1:35:28] Als ik kijk hoe hier nu gespoten wordt met camera's op de spuitmachines, dat alleen daar gespoten

[1:35:34] waar het probleem ook uitziet, dat we daar toch heel goed mee bezig zijn en dat we dan een beter

[1:35:42] productinschap hebben, ook met de voedselafprint wereldwijd, dan dat wij producten uit Canada hier

[1:35:53] naartoe laten komen waar veel meer beschrijvingsmiddel gebruikt wordt.

[1:35:55] Daar zal mevrouw Litkowsky hetzelfde met mij in zijn.

[1:36:00] Volgens mij is het precies dezelfde vraag die net werd gesteld, maar ik wil graag nog

[1:36:04] dat wij sowieso tegen de import van schadelijke producten zijn.

[1:36:09] Dus ik hoop daar ook weer PVV aan mijn zijde te vinden.

[1:36:11] Omdat we werken dus al die schadelijke handelsverdragen, daar moeten we van af.

[1:36:15] En als het gaat om wat we hier kunnen doen,

[1:36:18] daarvan heb ik ook gezegd, we hebben prachtige boeren,

[1:36:21] die laten zien dat het anders kan zonder landbouwgif.

[1:36:24] Laten we die nu maximaal ondersteunen.

[1:36:26] Dat is de beste vorm van innovatie.

[1:36:29] Prima, dankjewel.

[1:36:32] We gaan schorsen, zodat beide bewindspersonen zich kunnen voorbereiden

[1:36:36] Ik weet ook wat de beantwoording is van de vragen.

[1:36:37] Maar we zitten wel met een probleem.

[1:36:39] Want we kunnen niet heel lang uittrekken.

[1:36:41] Het moet gecombineerd worden met de dinerpauze.

[1:36:44] Maar van de andere kant moet het ook om negen uur klaar zijn.

[1:36:46] Dus ik doe echt een beroep op de leden.

[1:36:47] Dat ze ook korter en puntiger zijn in de tweede termijn.

[1:36:50] En ik stel voor om te schorsen tot negentien uur tien.

[1:36:53] Tien over zeven.

[1:36:55] Zit ik akkoord?

[1:36:55] Dank u wel.

[1:36:56] Dat wens ik iedereen.

[1:36:58] Ja.

[1:37:00] Kwart over zeven.

[1:37:01] Negentien vijftien.

[1:37:02] Negentien vijftien.

[1:37:03] Anders worden we gevuld ook.

[1:37:05] Smakelijk eten.

[1:37:05] Gezegend aan de mensen.

[1:37:06] Gezegende maaltijd.

[2:20:54] Als iedereen weer gaat plaatsnemen dan beginnen we met de tweede termijn.

[2:21:07] We gaan verder met de eerste termijn van de bewindspersonen.

[2:21:14] Ik geef dadelijk als eerste het woord aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat.

[2:21:20] Let goed op wat jullie haar nog willen vragen, want ze zal nadien ook direct vertrekken.

[2:21:25] Dus met jullie permissie ook.

[2:21:27] Dank daarvoor en ook dank aan de minister.

[2:21:31] En daarna komt de minister van LNV aan het woord.

[2:21:34] En ik stel voor dat we toch wel vier interrupties doen gezien de tijd.

[2:21:37] De tweede termijn komt in gevaar, het is bijna half acht.

[2:21:41] Dus we hadden ook afgesproken hier om kwart over terug te zijn.

[2:21:45] En de bewindspersonen waren hier ook en de refieren naast me ook.

[2:21:49] Die hebben ook allemaal vlug een snelle hap moeten doen.

[2:21:52] Dus ik vind het wel niet heel waardig naar onze gasten toe dat dit zo gebeurt.

[2:21:56] Dat wil ik toch even gezegd hebben.

[2:21:59] En u het woord, mevrouw Boumet.

[2:22:02] Voorzitter, dat is niet dat we onbeleefd zijn ofzo,

[2:22:05] maar wij zijn ook afhankelijk van wanneer het eten geserveerd wordt

[2:22:08] en wanneer we dat op kunnen eten.

[2:22:10] Dus het is helemaal niet een belediging voor de bewindspersoon ofzo.

[2:22:13] Nee, maar mevrouw Boumet, met alle respect.

[2:22:15] Ik heb net een doos liga's zitten opeten en ik was hier terug.

[2:22:18] Kijk, dan pak je vlug een paar gevulde koeken.

[2:22:22] 19.15 is 19.15.

[2:22:24] En that's it. Ik ga er niet meer over zeggen.

[2:22:28] Mevrouw de Staatssecretaris, aan u het woord.

[2:22:30] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:22:33] Mevrouw Bromet had mij gevraagd of het klopt dat de waterkwaliteit in orde is

[2:22:36] in de gebieden waar die bestrijdingsmiddelen gebruikt worden.

[2:22:40] Er zijn meer vragen gesteld over waterkwaliteit.

[2:22:42] Dat is eigenlijk ook wel de portefeuille van mijn collega minister Harbers.

[2:22:45] Ik heb afgesproken met minister Adema

[2:22:47] dat hij de vragen over waterkwaliteit zo meteen beantwoord in de brede zin.

[2:22:52] Dan had ik nog een vraag van lid Kostic.

[2:22:56] Zij heeft me gevraagd wat ik doe voor de bescherming van burgers en kinderen tegen gif, dus ook

[2:23:00] tegen gewasbeschermingsmiddelen.

[2:23:02] Wij zijn op verschillende manieren bezig om de gezondheid en het milieu te beschermen.

[2:23:07] Daarbij heb ik onder meer de verantwoordelijkheid voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

[2:23:11] buiten de landbouw.

[2:23:13] Sinds november 2017 geldt een verbod op het professioneel gebruik van die middelen.

[2:23:19] terreinbeheerders moeten in plaats van chemie preventieve of niet-chemische maatregelen treffen.

[2:23:26] Ik heb onderzoeken aan de Kamer gestuurd waaruit blijkt dat het verbod leidt tot een betere waterkwaliteit

[2:23:31] en ook lagere kosten voor de terreinbeheerder en dat een chemievrij beheer ook goed mogelijk is.

[2:23:39] Dat waren de vragen die aan mij gesteld waren, voorzitter.

[2:23:43] Dus inderdaad, voor degenen die er later binnen zijn gekomen, de staatssecretaris

[2:23:47] Dus stel nu uw vragen als het kan. Dit kost iets. U was als eerste.

[2:23:52] Mijn vraag ging erover wat kunt u extra doen?

[2:23:54] Want we zien dat het gewoon niet goed gaat.

[2:23:56] Dus bijvoorbeeld PFAS.

[2:23:58] Dat is wel in het portofijn van de staatssecretaris.

[2:24:01] Dat zit nog onder andere in bestrijdingsmiddelen.

[2:24:04] Dus wat kan de staatssecretaris daar verder aan doen?

[2:24:09] Mevrouw de staatssecretaris.

[2:24:11] Verder dan een verbod kan ik natuurlijk niet gaan.

[2:24:14] En als het gaat om PFAS,

[2:24:16] Dan zijn we ook echt een van de koplopers in Europa om ervoor te pleiten om tot een PFAS-verbod te komen.

[2:24:23] Dat doen we ook omdat water en PFAS niet bij de landsgrenzen stoppen.

[2:24:28] Dus het heeft echt heel veel meer zin om dat in een Europees verband aan te pakken.

[2:24:34] Daar hebben we ook in de andere commissie vaker met elkaar over gesproken.

[2:24:38] Voor de zomer komt er ook nog een Kamerbrief met daarin samen met de minister van LNV over

[2:24:45] over hoe we ook omgaan met gewasbeschermingsmiddelen binnen de landbouw.

[2:24:50] Want dat is ook nog een vraag die openstaat bij de commissie.

[2:24:54] Daar hebben we het ook al eerder met elkaar over gehad.

[2:24:56] Ik kijk nu even naar mevrouw Bromet.

[2:24:59] Mevrouw Bromet.

[2:25:01] Of ik het nu goed hoor, dat wij als Nederland een koploper zijn als het gaat om het

[2:25:07] verbod van PFAS, dus ook in bestrijdingsmiddelen, want daar zitten ze vaak als hulpstoffen in.

[2:25:13] Mevrouw de staatssecretaris.

[2:25:17] Nee, wij lopen voorop op het verbod in PFAS dat nu wordt voorbereid in Europa.

[2:25:22] Als het aankomt op het punt van bestrijdingsmiddelen, dan denk ik dat het handiger is om dat aan de minister te vragen.

[2:25:30] We hebben wel steeds gezegd dat voor bepaalde echte noodzakelijke toepassingen, en daar wordt ook

[2:25:36] in Europa naar gekeken, je moet kijken of er alternatieven voor beschikbaar zijn of niet.

[2:25:40] Als er goede alternatieven zijn, dan moet je zo'n PFAS ook verbieden.

[2:25:44] In sommige gevallen, en dat kan gaan om medische toepassingen bijvoorbeeld,

[2:25:48] daarvan spreekt het soms voor zich dat je dat niet moet willen,

[2:25:53] omdat er nog geen alternatieven zijn.

[2:25:55] En dan zou ik graag willen vragen over PFAS binnen de landbouw,

[2:26:01] om dat aan de minister te stellen.

[2:26:09] Zijn er nog vragen voor de staatssecretaris, meneer Van Kampen?

[2:26:12] Ja, voorzitter, we zouden de staatssecretaris natuurlijk niet onverrichte zaken naar huis willen laten keren.

[2:26:18] En ik heb nog een vraag over het eerder ingediende amendement vestering.

[2:26:23] Nee, niet over dierwaardige veehouderij.

[2:26:26] Dat is inmiddels wel besproken, zou ik willen zeggen, voorzitter.

[2:26:29] Maar het andere amendement vestering.

[2:26:31] Wat gaat over de afbouw van gewasbeschermingsmiddelen ingediend bij een wetsvoorstel.

[2:26:35] Wat gaat over gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw.

[2:26:39] en dat is eerder een onwerkbaar destructief amendement gebleken.

[2:26:42] En ik zou de staatssecretaris willen vragen,

[2:26:44] wat gebeurt er nou eigenlijk met dat wetsvoorstel?

[2:26:46] Want ik begrijp, het is bij mijn collega die verantwoordelijk is voor milieu,

[2:26:50] maar ik begrijp dat er eigenlijk een discussie plaatsvindt

[2:26:52] tussen Bureau Wetgeving van de Tweede Kamer en het departement

[2:26:55] over wat er nu met die wet moet gebeuren,

[2:26:57] omdat je niet een noodafwijzing kunt indienen op een wet die niet is aangenomen.

[2:27:01] Ik zou eigenlijk maar gewoon willen zeggen,

[2:27:02] kan de staatssecretaris die wet niet gewoon intrekken?

[2:27:04] Dan zijn we er vanaf.

[2:27:05] Mevrouw de staatssecretaris.

[2:27:07] Ik heb mijn dilemma kenbaar gemaakt bij de Kamer.

[2:27:13] Mijn inzet was vanaf het begin om gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw op een goede manier wettelijk te verankeren.

[2:27:20] Door dat amendement is het niet meer mogelijk om dat hele wetsvoorstel zo in stemming te laten brengen.

[2:27:28] Dat is een dilemma waarmee wij zitten.

[2:27:31] Dat ligt nu op dit moment bij de griffie, dus ik zou de bal toch een heel klein beetje

[2:27:35] ook richting Kamer willen terugkaatsen.

[2:27:37] Ik heb geschetst hoe de situatie ervoor zit.

[2:27:40] Ik zou het eigenlijk ook wel een hele gemiste kans vinden als we op z'n minst dat deel over

[2:27:46] de gwasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw, waar iedereen het over eens was, als we dat

[2:27:50] nou ook weer opnieuw ter discussie gaan stellen.

[2:27:53] Maar ik kan het ook niet goedkeuren, omdat die gwasbeschermingsmiddelen binnen de landbouw

[2:27:59] in zijn gefiets en dat dus weer op juridische bezwaren stuit.

[2:28:02] Dus dat maakt het ingewikkeld.

[2:28:04] En dat heb ik voorgelegd aan de Kamer.

[2:28:06] En ik zou dus willen vragen aan de Kamer om daar ook op te reageren, zodat wij kunnen

[2:28:10] kijken hoe we dat dan verder moeten oppakken.

[2:28:12] Want ik kan niks op dit moment met het wetsvoorstel.

[2:28:15] Mevrouw Bommet.

[2:28:16] Voorzitter, ik heb een grote persoonlijke

[2:28:18] betrokkenheid nog als medewerker hier in de Kamer met deze regelgeving en ook als

[2:28:22] wethouder geprofiteerd omdat er niet meer gespoten werd op straat, maar geborsteld.

[2:28:27] Dat is in alle gemeenten nu het geval.

[2:28:28] Als dit wetsvoorstel wordt ingetrokken, dan kunnen de gemeentes weer gaan spuiten.

[2:28:32] Is dat de consequentie?

[2:28:36] Daarom wilde ik het dus heel graag geregeld hebben.

[2:28:39] Daarom zeg ik ook dat we echt een goede oplossing moeten zoeken om te kijken hoe je gewasbeschermingsmiddelen

[2:28:44] buiten de landbouw zo goed mogelijk kunt borgen.

[2:28:46] Dat was de inzicht van het wetsvoorstel.

[2:28:50] Het zou eigenlijk ook toen dat hij een hamerstuk geweest is geweest zijn, waren het niet dat

[2:28:54] toen onthamerd is, ik meen door BBB, en toen is vervolgens door een amendement ook de gewasbeschermingsmiddelen

[2:29:01] binnen de landbouw toegevoegd, maar dat is dus juridisch niet houdbaar, dus ik weet ook even niet

[2:29:07] hoe we het moeten oplossen, daar ben ik ook eerlijk in. Het is ook denk ik niet meer helemaal aan mij,

[2:29:11] want voor hetzelfde geld duurt het niet meer zo heel erg lang, maar ik denk wel dat het goed is

[2:29:16] dat de Kamer zich erover uitspreekt, zodat ook een volgende bewindspersoon wel ook wat meer richting

[2:29:21] hoe we dit tot een oplossing kunnen brengen.

[2:29:24] En minister Adema en ik zullen dus ook voor de zomer nog kijken

[2:29:27] wat we kunnen doen om ook te kijken

[2:29:29] naar hoe we omgaan met gewasbeschermingsmiddelen

[2:29:31] binnen de landbouw, maar dan staat dat er weer even los van.

[2:29:34] Dus ik denk toch dat het goed is dat er wordt gekeken door de Kamers,

[2:29:37] gratis advies, of er niet toch nog ergens een knip gemaakt kan worden

[2:29:40] zodat het ook juridisch haalbaar is.

[2:29:43] Maar dat gaat binnen de commissie Infrastructuur en Waterstaat gebeuren.

[2:29:47] Dat staat ook al op de agenda van de procedurevergadingen,

[2:29:49] heb ik begrepen.

[2:29:50] Dus daar laten we het en nu weer voorbij.

[2:29:52] Je staat goed met de grammers.

[2:29:53] Meneer Van Kampen?

[2:29:55] Voorzitter, toch niet helemaal.

[2:29:56] Want er wordt een wet die toeziet op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen...

[2:30:00] buiten de landbouw, geamendeerd door een fractie...

[2:30:04] met een connotatie die daadwerkelijk wel impact heeft...

[2:30:07] op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen binnen de landbouw.

[2:30:10] En dat is natuurlijk best wel vreemd.

[2:30:12] Dus ik zou eigenlijk de staatssecretaris willen vragen...

[2:30:14] waarom heeft zij dan destijds, als zij mevrouw Bromet gelijk geeft in haar interruptie...

[2:30:18] waarom heeft zij destijds dat amendement dan ontraden?

[2:30:22] En wat is haar appreciatie op dit moment van het ingediende amendementvestering?

[2:30:26] Mevrouw de staatssecretaris.

[2:30:28] Ik heb het wetsvoorstel gewijzigd zodat het ook werkbaar zou zijn,

[2:30:33] maar dat haalt het niet bij de juridische toetsing.

[2:30:37] Dus het gaat gewoon niet.

[2:30:39] Ik heb ook toen aangegeven dat ik graag die knip zou willen houden.

[2:30:45] En we hebben dus gekeken wat we konden doen om het werkbaar te maken,

[2:30:48] maar het blijkt in de praktijk niet uitvoerbaar.

[2:30:51] En ik heb dat amendement ook om die reden toen al ontraden.

[2:30:55] Dus het is niet zo dat ik dat toen positief heb geadviseerd even voor de duidelijkheid.

[2:31:00] En nu in de praktijk blijkt ook dat het dus niet mogelijk is en niet uitvoerbaar is.

[2:31:07] En dat zou ik dus weer een gemiste kans vinden,

[2:31:09] want dan heb je dus ook in één keer dat je de gewasbeschermingsmiddelen

[2:31:12] Buiten de landbouw, sorry, dat die niet meer onder regelgeving vallen.

[2:31:18] En dat zou heel erg zonde zijn.

[2:31:20] Want dit verhaal ligt nu bij de commissie-INW, dus we gaan het er weer niet meer over hebben.

[2:31:25] Nee, maar jullie hebben allemaal collega's in de commissie-INW zitten.

[2:31:28] En daar is het aan de orde, en daar staat ook op de procedurevergadering.

[2:31:30] Leidt Kostings, bent u daarmee akkoord?

[2:31:34] Aangezien dit gaat over een amendement van de Partij voor de Dieren, wil ik nu toch wel wat opmerken.

[2:31:39] Wij hebben het nu zo gelaten dat het aan de grief laat over hoe dit proces is gegaan.

[2:31:45] Wat heel duidelijk is geworden tot nu toe, is dat we een staatssecretaris hebben die weer

[2:31:50] vanuit het kabinet een aangenomen amendement stiekem eruit probeert te slopen.

[2:31:55] En ik vind dat zeer kwalijk en die discussie gaan we ongetwijfeld nog hebben, maar de grief

[2:31:59] is nu aan zet.

[2:32:01] Die heeft al gewaarschuwd, dit is niet de manier om te doen.

[2:32:03] Nee, wacht even.

[2:32:04] De punt van orde komt dadelijk.

[2:32:05] Gaat u erom.

[2:32:05] Ik denk wel, u hebt weinig in vragen meer inmiddels, he?

[2:32:09] Ja, maar dit is geen interruptie. Ik moest hierop reageren, aangezien het de hele tijd over ons amendement opeens ging.

[2:32:14] Oké, maar dat is ze nu gedaan. Dan zal ik deze niet als interruptie tellen.

[2:32:17] Meneer Grimmers, je had een punt van orde. Laat het ook echt een punt van orde zijn en geen grinwisje, he?

[2:32:21] Nee, voorzitter. Nee, echt. Het is namelijk niet zo gegaan.

[2:32:25] Het amendement, voorzitter. Ik was destijds woordvoerder bij dat wetsvoorstel.

[2:32:31] De amendementen zijn in stemming gebracht. Sommige amendementen zijn aangenomen.

[2:32:35] ook dit, zoals de staatssecretaris zei, destructieve amendement en ook in mijn

[2:32:41] ogen destructieve amendement, toen hebben een aantal collega's verzocht om

[2:32:45] uitstel van de stemming van de wet. Dat is wat er gebeurd is en daarom heeft de

[2:32:50] Tweede Kamer nooit gestemd over deze wet. En er waren twee mogelijkheden, of de

[2:32:55] staatssecretaris zou de wet intrekken en opnieuw indienen,

[2:32:58] of we zouden wachten tot sint iutumis en als we het nu vandaag in stemming

[2:33:02] zouden brengen zou best wel worden weggestemd. Dat is wat er volgens mij aan de hand is.

[2:33:07] En mijn enige vraag, maar dat is geen punt van orde meer, is waarom niet dat ze nog intrekken en nog nieuw indienen.

[2:33:12] Oké, maar we gaan er mee stoppen. Het is nu niet hier aan de orde.

[2:33:15] Ik heb uitgelegd waar het wel aan de orde komt binnenkort.

[2:33:18] En die hebben jullie allemaal collega's zitten. Daar gaan we het om doen. We gaan er in belaten.

[2:33:21] Dus mevrouw de staatssecretaris, ik wens u een hele gezegende avond toe.

[2:33:26] U wordt hier ontheven van uw verplichtingen. Kom veilig thuis. Groet aan de mam.

[2:33:31] En dan gaan we verder met de minister van LNV.

[2:33:35] Alsjeblieft, meneer de minister.

[2:33:37] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[2:33:38] Gaat u met blokjes werken, meneer de minister?

[2:33:39] Ik begin met een algemene inleiding en dan heb ik een aantal blokjes.

[2:33:44] Wat kunnen we veranderen?

[2:33:46] Alternatieven uitfaceren, vervangen.

[2:33:48] Dan heb ik een blokje bollen, lelies, siertilt.

[2:33:51] Dan heb ik een blokje vrijstellingen, kleine tilten.

[2:33:55] Dan heb ik een blokje uitspraak, hof.

[2:34:03] Meneer de voorzitter, het is altijd wel bijzonder, zeker voor mij ook, om te vertrekken van het

[2:34:10] commissiedebat landbouw met een zege van de voorzitter.

[2:34:15] Dat voelt goed en dat geeft me altijd weer moed om weer op weg te gaan naar het volgende

[2:34:21] commissiedebat.

[2:34:25] Meneer de voorzitter, als minister van Landbouw, Natuur en Poetskwaliteit is het mijn grootste

[2:34:32] opgave, nog steeds, zeg ik daar maar gewoon bij, om ervoor te zorgen dat de landbouw en

[2:34:37] tuinbouw verduurzaamt en dat ook boeren en tuinders perspectief hebben, op een verantwoorde

[2:34:45] manier, maar ook perspectief hebben op een goede boterham.

[2:34:51] Het Sur-voorstel, het Europese Sur-voorstel, toonde veel groene ambities om deze opgave

[2:34:58] aan te pakken.

[2:34:59] En het intrekken van de SUR was voor mij dan ook buitengewoon teleurstellend.

[2:35:07] Maar hiermee verdwijnen mijn groene ambities niet.

[2:35:11] Ik blijf vasthouden aan de reductiedoelstellingen zoals we die eerder hebben vastgesteld.

[2:35:16] 50% reductie van gewasbeschermingsmiddelen, die overigens ook op die manier stonden beschreven

[2:35:22] in het SUR-voorstel.

[2:35:24] En ik voel de morele plicht om stappen te zetten, om deze reductie ook daadwerkelijk

[2:35:29] te verwezenlijken.

[2:35:30] Dat wat nu kan, dat moet ook gerealiseerd worden.

[2:35:36] Er zijn namelijk ontzettend veel zorgen over het onderwerp gewasbescherming.

[2:35:40] Van alle kanten, zowel vanuit telus als ook maatschappelijk.

[2:35:46] Zorgwekkende berichten zijn er ook, specifiek over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

[2:35:50] in de sierteelt.

[2:35:53] Er zijn veel normoverschrijdingen in het oppervlaktewater van middelen die juist in de sierteelt worden

[2:35:58] toegepast.

[2:35:59] En ik heb hier ook recent samen met de minister van INW met het sector over gesproken.

[2:36:06] En ik heb ook in dat gesprek, wat overigens ook breder was met de hele grazensector, deze

[2:36:12] urgentie stevig benadrukt.

[2:36:16] En ik ben van mening dat hier zo snel mogelijk stappen moeten worden gezet, zodat we het

[2:36:20] gebruik van chemisch synthetische middelen flink kunnen terugbrengen.

[2:36:27] En ik zie dat in dit soort discussies, en dat hoor ik ook vandaag weer, er gekeken wordt

[2:36:31] Hoe kunt u als overheid dit doen? Hoe kunt u als overheid dat doen?

[2:36:35] Hoe kunt u als overheid ondersteunen?

[2:36:38] Ik vind eerst en vooral, en dat is ook wel een beetje greedekeur,

[2:36:41] het ook de verantwoordelijkheid van de sectoren zelf om maatregelen te nemen,

[2:36:45] om zelf verantwoordelijkheid te nemen en om ook zelf stappen te zetten

[2:36:48] in het terugdrengen van gewasbeschermingsmiddelen, het gebruik daarvan.

[2:36:52] En ik kan u zeggen, er zijn heel veel boeren, tuinders die er ook heel druk mee bezig zijn.

[2:36:57] Het gebeurt heel veel.

[2:36:57] Er zijn ook even bijgekomen reducties van 75 procent, ik ken zelfs een 90 procent, met

[2:37:04] het toepassen van grote investeringen, alternatieven voor onkruidbestrijding bijvoorbeeld in het

[2:37:10] kader van laser-onkruidbestrijding en dat soort zaken.

[2:37:13] Dus er wordt veel geïnvesteerd, er wordt veel geïnnoveerd, maar er zijn sectoren waar het

[2:37:18] echt een tandje harder moet.

[2:37:21] En zeker geldt het ook voor de sierteelt, de bolleteelt, de leliteelt, omdat we daar

[2:37:26] echt wel te maken hebben met extra veel toepassing van besleidingsmiddelen.

[2:37:34] En deze boodschap heb ik ook op het congres van de KNVB verkondigd.

[2:37:39] Dus ik heb daar gezegd, ga er mee aan de slag, heb ook de intrinsieke motivatie om hiermee

[2:37:45] aan de slag te gaan.

[2:37:46] Niet alleen omdat NGO's het vragen, maar zorg ervoor dat je ook op die manier draadvlak

[2:37:50] houdt bij de samenleving en probeer op die manier ook meer ambitie te tonen als het gaat

[2:37:55] om de reductie van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:37:59] En ik zeg dat ook om daarmee ook de sector draagvlak te laten houden in de samenleving.

[2:38:05] Want je ziet het gebeuren op dit moment.

[2:38:07] En vooral bij de Lelyteelt zien we op dit moment in de samenleving ontzettend veel reuring ontstaan.

[2:38:14] Nou, we hebben toen de uitspraken gehad, kunnen we het straks wel over hebben.

[2:38:17] Maar we zien dat daar het draagvlak echt aan het afnemen is.

[2:38:22] En dan is mijn eerste oproep ook wel aan telers, wees een goede buur.

[2:38:28] Kijk wie er naast je zit, kijk hoe je daar op een zorgvoldige manier mee om kunt gaan

[2:38:33] en hoe je ook de zorgen van buren kunt adresseren.

[2:38:37] De Lelyteelt gebruikt de grootste hoeveelheid middelen per hectare van alle teelten van

[2:38:42] Nederland.

[2:38:44] En in 2020 was dat 114 kilogram per hectare.

[2:38:51] Dat is meer dan het dubbelen van de eerste op volgende teelt, dus het is echt wel heel

[2:38:57] veel.

[2:39:00] En daarbij komt ook, en dat is ook al door een aantal van u aangemerkt, dat we een uitbreiding

[2:39:07] van het areaal zien.

[2:39:10] En gezien de zorgen die er spelen in de maatschappij en de kaders die wij stellen voor natuur,

[2:39:13] milieu en gezondheid in brede zin, vind ik dat ik dit niet op zo'n loopje laat gaan.

[2:39:19] En zoals ik al zei, ik wil stappen zitten, het moet iets gebeuren.

[2:39:21] En dan gaat het niet om, zijn de middelen gevaarlijk, zijn er onterecht middelen toegelaten.

[2:39:30] Laat ik daar helder in zijn, die middelen zijn via zorgvuldige procedures toegelaten.

[2:39:34] Maar als je de ambitie hebt om met elkaar de hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen te reduceren,

[2:39:40] als je de ambitie hebt om 50% te reduceren en als je dan kijkt naar de zorgen van omwonenden

[2:39:45] en het gebruik juist in die sector van zoveel gewasbeschermingsmiddelen, dan vind ik dat

[2:39:49] ...dat daar wel extra stappen gezet kunnen gaan worden.

[2:39:54] En daarom kom ik ervast aan dat ik vind dat we moeten kijken...

[2:39:59] ...hoe we de uitbreiding van het areaal van lelies kunnen remmen, terugdringen, beperken.

[2:40:07] Bijvoorbeeld in bepaalde gebieden, rondom scholen, woonwijken enzovoort.

[2:40:13] En ten tweede, of er ook alternatieven zijn voor de meest gebruikte middelen.

[2:40:17] En als dit het geval is, hoe we het gebruik van deze alternatieven zouden kunnen verplichten.

[2:40:22] Dus dan heb je echt een substitutie van Middelland.

[2:40:28] En ik wil hier specifiek een onderzoek naar starten, om goed inzichtelijk te krijgen wat

[2:40:33] we kunnen doen om de uitbreiding van het areaal aan lelijde teelt in Nederland te beperken.

[2:40:40] En dat onderzoek gaat natuurlijk ook naar de Kamer toe, en dan gaan we kijken wat concrete

[2:40:44] stappen uit het onderzoek naar voren komen die we kunnen gaan zetten.

[2:40:47] Ik kan niet zomaar een teelt verbieden in Nederland.

[2:40:49] We hebben een vrije ondernemerschap en dat geldt voor alle teelten.

[2:40:54] Ik kan geen teelten verbieden, dus dat is niet aan de orde.

[2:40:59] En ik doe dat ten aanzien van zeker de Lelyteelten, omdat ik zie dat het in verschillende regio's

[2:41:04] veel impact kan hebben.

[2:41:08] De manier waarop je teelten toestaat, ook als het gaat om de positie naar woonwijken

[2:41:13] toe en dat soort zaken, daarin ben ik niet het bevoelte gezagd, dat gaat over ruimtelijk

[2:41:18] beleid.

[2:41:18] En dat betekent dus ook dat ik met de gemeenten die daarover gaan, in gesprek ga en dat ik

[2:41:23] die ook betrek bij dit onderzoek om te kijken hoe we samen kunnen optrekken om het gebruik

[2:41:27] van de lelieteelt te beperken en om ook te kijken wat we kunnen doen om, als het gaat

[2:41:34] om de zones, die zijn al even bijgekomen, ook de vraag van de heer Vlag volgens mij

[2:41:38] om zones te beperken, nou ja, misschien moeten we voor sommige teelten ook wel juist nog

[2:41:41] meer afstand creëren. Dus ook dat willen we betrekken in het onderzoek, om op die

[2:41:48] manier de zorgen weg te nemen en ook gewoon het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

[2:41:52] gewoon te beperken. Want die ambitie die hebben we nog steeds. En dit is Lelytilt,

[2:41:56] maar ik roep ook de hele sector op, en daarvoor zijn we ook met de hele grijze sector in gesprek,

[2:42:00] om stappen te zetten voor het beperken van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:42:06] De andere kant is er ook. Dat wil ik wel benadrukken. De Sietilt-sector heeft bestaansrecht in Nederland.

[2:42:12] Maar het moet wel duurzaam.

[2:42:16] En ook daarover blijf ik er zelfs sprekend ook met de sector in gesprek.

[2:42:20] Laat dat helder zijn.

[2:42:21] Dank u wel, meneer de minister.

[2:42:22] Dan is dat de ruptie van mevrouw Bommet.

[2:42:25] Ja, voorzitter.

[2:42:26] Want niemand is op zich tegen de leli, maar wel tegen al dat gif dat erop voor nodig is.

[2:42:31] Een vraag aan de minister.

[2:42:33] Het is niet het bevoegd gezag, het Rijk, dus hij kan niks doen.

[2:42:37] Maar we zitten ook met uitspoelingsgevoelige gewassen op uitspoelingsgevoelige gronden

[2:42:42] in verband met de waterproblematiek.

[2:42:44] Is het nu zo dat gemeentes in bestemmingsplannen wel kunnen vastleggen

[2:42:48] welke teelt er wel en niet ergens plaats mogen vinden?

[2:42:51] Kun je in een bestemmingsplan opnemen, dit is grasland?

[2:42:54] Excellentie.

[2:43:00] Gemeenten hebben daar meer mogelijkheden toe.

[2:43:01] Ik heb daar geen mogelijkheden toe, gemeenten wel.

[2:43:03] Maar in de praktijk gebeurt het weinig.

[2:43:06] En wordt op die manier ook weinig gestuurd.

[2:43:08] En als je kijkt naar het hele landbouwbeleid, ook als je kijkt naar vlieg- en derogatie,

[2:43:11] grasland, nou zou je er best ook met elkaar op kunnen sturen.

[2:43:14] Vandaar dat ik ook zo'n onderzoek belangrijk vind.

[2:43:15] Wat kunnen we met het onderzoek in de hand met de gemeenten in gesprek?

[2:43:18] En dan kunnen we kijken hoe ook de gemeenten handelijk perspectief kunnen krijgen om hiermee aan de slag te gaan.

[2:43:23] Ik was benieuwd wanneer komt het onderzoek ongeveer?

[2:43:27] Want misschien kan ik het helpen verkorten.

[2:43:29] Ik heb een paar jaar in de staat gezeten en ik weet uit ervaring dat een provincie, bijvoorbeeld Noord-Holland,

[2:43:37] de intensieve veehouderij, in de omgevingsvordering heeft verboden om verder te groeien.

[2:43:42] Dus geen nieuwvestiging bijvoorbeeld van intensieve veehouderijen.

[2:43:46] Precies hetzelfde zou je kunnen doen met zeerteel.

[2:43:48] Dat heb ik ook in Noord-Holland voorgesteld.

[2:43:51] En juridisch is het haalbaar.

[2:43:52] Alleen de politieke wil is nodig.

[2:43:54] Dus ik vraag de minister om dat ook meteen naar te kijken.

[2:43:57] Misschien kan het namelijk het onderzoek in ieder geval versnellen.

[2:44:01] Dit gaat me net even wat te snel.

[2:44:03] Ik ben blij dat u constant hier meedenkt om te kijken hoe we zo snel...

[2:44:06] Nee, kijk, het gaat er ook om dat we goede argumentatie hebben...

[2:44:09] op basis waarvan we dat soort keuzes gaan maken.

[2:44:11] en waarbij we ook op die manier gemeenten instrumenten in handen geven om dat soort keuzes te gaan maken.

[2:44:16] Ik ken dit soort situaties van bijvoorbeeld interseerveehouderij,

[2:44:19] die ook door de provincies dan wordt bepaald in omgevingsplannen om dat te beperken.

[2:44:26] Nou, u weet dat we in het kader van de diaziekte ook nog bezig zijn met nieuwvestigers en dat soort zaken.

[2:44:30] Maar ik wil hier echt met de gemeente op de hekken en ik wil eerst het onderzoek doen

[2:44:33] om te kijken welke instrumentarium we allemaal hebben en welke argumentatie eronder ligt.

[2:44:37] Welke argumenten, want dat kan soms ruimtelijk zijn, dat kan soms met afstanden zijn,

[2:44:41] Het kan soms ook met uitspoeling te maken hebben.

[2:44:43] Dat willen we gewoon in goede kaart brengen,

[2:44:44] zodat de gemeenten ook een goed handelingsperspectief hebben.

[2:44:48] Dat onderzoek moet zo snel mogelijk, maar het is een wetenschappelijk onderzoek

[2:44:52] en ik wil de wetenschappers wel de tijd geven om het op een authentieke manier te doen.

[2:44:56] Lid Ginders en dan lid Bierik en dan lid verder.

[2:45:00] Voorzitter, dank en hulde aan de minister voor echt een stap vooruit.

[2:45:06] En tegelijkertijd dat hij benadrukt van dat de sheetheel sector in Nederland toekomst heeft en bestaansrecht.

[2:45:12] Mijn vraag is wel van een onderzoek.

[2:45:14] Ik snap dat dat het begin is, maar voor je het weet duurt dat lang en verzanden we.

[2:45:20] Terwijl misschien dus gemeenten hebben al meer mogelijkheden als bevoegd gezag, zegt de minister, dan het Rijk.

[2:45:27] Waterschappen hebben een belangrijke taak in zorgen voor de waterkwaliteit.

[2:45:30] Dus wat kan de minister nu al aan duidelijkheid bieden over welk gezag in Nederland, welke overheid, welke mogelijkheden heeft om te sturen?

[2:45:38] Want een onderzoek is...

[2:45:40] Is dat alleen gericht op de inhoudelijke mogelijkheden...

[2:45:42] of heeft dat meer onderdelen?

[2:45:44] Wat kan de minister nu al eigenlijk in gang zetten bij mede-overheden?

[2:45:48] Twee interrupties.

[2:45:50] Kijk, het gaat hier om ruimtelijk beleid.

[2:45:52] Dus kies je ervoor om bepaalde tilten in je gemeente toe te staan?

[2:45:56] Ja of nee? En waarom doe je dat dan?

[2:45:57] En dat moet ook stand houden, zeg maar.

[2:45:59] De keuzes die gemeente maken moeten stand houden.

[2:46:01] Vandaar dat het ook belangrijk is dat daar een onderzoek aan te grondslag ligt...

[2:46:03] om grondslag te hebben om op goede manier...

[2:46:07] dit soort keuzes te kunnen maken. En daar is het onderzoek van nodig.

[2:46:10] Dat is niet een onderzoek wat een jaar moet gaan duren.

[2:46:12] Wat mij betreft kan snel onderzoek een snel onderzoek zijn,

[2:46:16] zodat ook mijn opvolger er straks met gezwinde spoed mee aan de slag kan

[2:46:19] om het verder verder uit te werken.

[2:46:23] Let Pierik en dan let verder.

[2:46:26] Ja, dank u mij, voorzitter.

[2:46:27] Mijn vraag sluit eigenlijk naadloos aan op de vraag die

[2:46:30] meneer Grimmenwisse stelde, namelijk is de minister

[2:46:35] als die in overleg treedt met de gemeente

[2:46:37] daadwerkelijk van plan om te adviseren om de uitbreiding van de lelie teelt zeg maar in

[2:46:42] bepaalde gemeenten dan ook te gaan blokkeren of wil die het gesprek heel openvoeren excellent

[2:46:49] zien nou als minister ik heb net al gezegd het niet rijksbevoegdheid het is de bevoegdheid van

[2:46:54] gemeenten in de laatste met provincie misschien dan nog daar ligt de bevoegdheid die ligt niet

[2:46:59] bij mij maar wat mij betreft is mijn inzet niet over het gedoe hoe we het gaan doen en dat hoe

[2:47:07] Dat wil ik samen met de gemeente doen.

[2:47:08] Het is mijn uitdrukkelijke wens en mijn uitdrukkelijke inzet om de groei van de leliteil te beperken,

[2:47:14] zo niet terug te dringen en misschien de leliteil sowieso terug te dringen.

[2:47:18] Maar ik wil dat wel doen in goed overleg met de gemeenten.

[2:47:23] En daarbij is het voor mij echt, ja, hoe doe je dit op een op een ordentelijke manier,

[2:47:28] waarbij je hebt ook te maken met de rechtspositie van telers en dat soort zaken.

[2:47:32] Dus daar moet wel op een goede manier moet dat plaatsvinden.

[2:47:36] En daarvoor is het nodig dat we dat overleg aangaan.

[2:47:38] Maar het is niet zo dat ik naar de gemeenten ga en zeg,

[2:47:42] nou, zou u het ook een goed idee vinden om eens te gaan nadenken

[2:47:45] over het beperken van de groei van de ledeteelt?

[2:47:48] Mijn inzet is beperken van de groei van de ledeteelt.

[2:47:50] Ik ga graag met u in gesprek hoe we dat gaan doen.

[2:47:52] Dat zou mijn boodschap zijn.

[2:47:54] Net verder.

[2:47:56] Ja, dank voorzitter.

[2:47:59] Je hoort nog eens wat zo in een commissie debat aan de nieuwe plannen van de minister.

[2:48:04] Dus dat is mooi.

[2:48:05] Ik heb er direct ook een heleboel vragen op.

[2:48:10] Wat is de vraagstelling van het onderzoek dat de minister wil uitvoeren?

[2:48:15] En gaat de minister daar ook de sector vooraf bij betrekken?

[2:48:21] Ik denk namelijk dat dat wel verstandig is.

[2:48:23] Want ik weet dat de sector zelf ook bezig is met...

[2:48:27] hoe kunnen we zelf al zorgen dat het areaal niet groeit?

[2:48:31] Want we hebben daar zelf natuurlijk ook een belang bij, dat dat zo is.

[2:48:34] Ik vind het ook belangrijk dat de effecten worden meegenomen wat het geeft aan druk op areaal.

[2:48:45] Als de beschikbare areaal voor lelietilt een fixed amount is, dan ga je natuurlijk situaties krijgen van overbieden,

[2:48:53] waarbij anderen, en dan denk ik bijvoorbeeld aan grastilt, die kunnen daar natuurlijk nooit meer tegenop.

[2:48:59] Dus wat voor effecten gaat dit geven in de sector als geheel en op de grondposities?

[2:49:04] Dat soort aspecten vind ik wel heel belangrijk dat dat vooraf wordt meegenomen.

[2:49:08] Kan de minister daar iets over zeggen?

[2:49:09] Twee interrupties, meneer de minister.

[2:49:11] En natuurlijk mag je verwachten van zo'n onderzoek dat in zo'n onderzoek dat soort effecten ook worden meegenomen.

[2:49:17] En daarom wil ik dat onderzoek hebben om een goede afweging te kunnen maken om stappen te zetten.

[2:49:23] En natuurlijk, we zijn voortdurend in gesprek met de seerteelsector, we zijn in gesprek met de bollensector,

[2:49:28] we zijn in gesprek met glasdijbouw Nederland, dus dat blijven we ook.

[2:49:32] Ook hierover, maar ik vind wel dat ik duidelijk wil zijn over mijn ambitie.

[2:49:39] En dat wat mij betreft de ambitie helder is en hoe we dat gaan invullen, daar wil ik over spreken.

[2:49:45] Zowel met de sector als met de gemeente, op basis van onderzoek.

[2:49:48] Ik wil ook wel hun bij het onderzoek betrekken, maar de ambitie is helder.

[2:49:52] En dat is het uitgangspunt.

[2:49:54] En daar wil ik ook geen misverstand over laten bestaan, want dat werd gewoon duidelijk al.

[2:49:59] Dank u wel, meneer de minister, voor de beantwoording.

[2:50:01] Dan gaan we naar het eerste officiële blokje.

[2:50:03] En dat gaat over de niet-chemische bestrijding.

[2:50:08] Ja, herdenvervanging, ja, dat soort zaken.

[2:50:12] Ik probeer ook gezien de tijd wat snel, want u hebt nog wat vragen gesteld,

[2:50:15] wat snel door de vragen heen te gaan.

[2:50:17] Als het te snel is, dan hoor ik het wel.

[2:50:18] Maar ik probeer er een beetje lezend doorheen te gaan dit keer.

[2:50:22] Want ik ken mijn eigen zwakte.

[2:50:25] En die kent u inmiddels ook.

[2:50:27] Uw eigen zwakte natuurlijk, maar ook mijn zwakte kent u ook.

[2:50:30] Dus hoe zet de minister in Europa zich in...

[2:50:33] om te zorgen dat biologische middelen sneller toegelaten kunnen worden?

[2:50:38] Ik zet me echt in Europa in om biologische lage risico'sstoffen en middelen...

[2:50:42] zo makkelijk en zo snel mogelijk goedgekeurd en toegelaten te krijgen.

[2:50:45] En dat doe ik langs twee lijnen.

[2:50:47] Stappen die kunnen worden gezet binnen de huidige wet- en regelgevingskaders.

[2:50:51] En de wijziging van de verordening 1107-2009 voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:50:57] Om die verordening ook te kunnen aanpassen.

[2:50:58] Dus ook in de regelgeving om te kunnen aanpassen.

[2:51:01] Er is ook gevraagd of ik met de kopgroep van lidstaten hier kan aan de slag.

[2:51:04] Dat ben ik ook aan het bezien.

[2:51:08] Ik ben aan het kijken met welke lidstaten ik een kopgroep kan vormen.

[2:51:11] Om het ook bij de commissie onder de aandacht te brengen.

[2:51:16] U moet zich wel realiseren dat als het gaat om dit soort versnellingen van laagrisicomiddelen...

[2:51:24] dat het draagvlak om daar in Europa iets mee te doen, en dan bedoel ik van lidstaten...

[2:51:28] ik heb ook nog weleens wat discussie met de commissie, maar het gaat hier om lidstaten, vrij laag is.

[2:51:34] En dat heeft ermee te maken dat je laat stoffen toe, en er zijn veel landen die heel groen zijn...

[2:51:40] en toch zeggen, en toch willen we die procedure zo zoveel mogelijk blijven doen...

[2:51:43] want je praat wel over het toelaten van middelen.

[2:51:46] En dat risicotoetsing willen we goed blijven doen.

[2:51:53] Dus dat zeg ik ook even, dat zeg ik naar aanleiding van de heer Homer...

[2:51:56] en ik zeg het ook naar aanleiding van de heer Grim, dit is de vraag.

[2:52:06] Overigens, wij stellen ook op Europees niveau als Nederland...

[2:52:10] expertise beschikbaar om een versnelling aan te brengen.

[2:52:15] Dan gaat het over expertise op het gebied van het passend maken van de toelating voor biologische

[2:52:21] en lage risicomiddelen, bijvoorbeeld micro-organismen.

[2:52:24] Dat soort expertise bieden wij aan, actief, productief, aan de Europese Commissie om daarmee

[2:52:30] ook het denkproces op gang te brengen en hopen dat dat ook tot de versnelling leidt.

[2:52:39] Dan de vraag of de toelating van biologische bestrijdingsmiddelen snel genoeg gaat.

[2:52:45] We hebben hier vaker discussie over gehad.

[2:52:48] En we hebben daar ook aanpassingen voor gedaan.

[2:52:51] Zoals u weet, ongetwijfeld sinds 1 januari dit jaar, is er een groen loket bij het CTGB.

[2:52:57] En komen de groene, de laag risicomiddelen, niet meer op de stapel te liggen.

[2:53:02] Maar er is een speciaal loket voor geopend om op die manier ervoor te zorgen dat daar snelheid in komt.

[2:53:08] En dat we die middelen zo snel mogelijk toegelaten krijgen.

[2:53:11] En ik spreek daar ook met het CTGB over.

[2:53:12] De CTQW monitort het ook om te kijken of het leidt tot het snelle toelaten van groene alternatieven.

[2:53:18] Want daar zijn we zo enorm naar op zoek.

[2:53:23] Dan de vraag van mevrouw Nijhoff, meneer voorzitter, over alternatieven voor glyfosaat.

[2:53:35] Ik heb, zoals u weet, een onderzoek gelast bij Wageningen, bij de WUR, voor de alternatief

[2:53:45] en voor het glifosaat houdende middelen.

[2:53:48] En het rapport dat verwacht ik in 2024, of medio dit jaar bedoel ik.

[2:53:52] En natuurlijk op het moment dat het rapport er is, dan delen we dat vanzelfsprekend zo

[2:53:56] snel mogelijk met uw kamer.

[2:53:58] Dan kunnen we ook kijken hoe we met de sector ook op langere termijn kunnen toewerken naar

[2:54:04] een verminderd gebruik van glyfosaat.

[2:54:10] Dan ook even op de vragen van de heer Vlag.

[2:54:18] Ik heb uw Kamer daarover geïnformeerd dat ik een grondslag opneem in het besluit gewasbeschermingsmiddelen

[2:54:23] en biociden om alternatieven voor middelen te verplichten voor de toepassing op grasland.

[2:54:31] groene mesters en vangewassen. Dus het gebruik van alternatieven. Dat is al een discussie die wat

[2:54:36] langer loopt. Daar zijn we druk mee bezig en die grondslag die wordt opgenomen. Het rapport van de

[2:54:43] WUR heb ik al iets over gezegd. Op het moment dat die zijn opgenomen, zijn de agrarische ondernemers

[2:54:52] ook verplicht om die alternatieven te gaan toepassen. En ik denk dat dat ook terecht is.

[2:54:59] Dan de vraag van de heer Hoolman, meneer de voorzitter.

[2:55:02] Heeft de minister een inventarisatie van tilten die komende jaren door uitverzering van middelen

[2:55:05] in de problemen komen?

[2:55:07] En kunnen we die delen?

[2:55:08] Ik heb die inventarisatie niet.

[2:55:12] Ik vind ook wel, dit is ook wel even zo'n punt, eerlijk gezegd, waarbij ik ook zeg,

[2:55:17] nou, sector, dit is ook een beetje jullie verantwoordelijkheid om na te kijken.

[2:55:22] Want uiteindelijk, de middelen komen uit de sector, via producenten vermiddelen, de sector

[2:55:28] Hij heeft overleg met producenten.

[2:55:31] En ik vind ook, dit is de verantwoordelijkheid van de sector,

[2:55:33] als ze vragen leveren om rondom het in stand te kunnen houden van tilten,

[2:55:38] dan hoor ik dat heel graag.

[2:55:39] Nou, bij de kersentilt is dat ook aan de orde in de discussie steeds.

[2:55:43] Nou, dat zie je zo'n moment.

[2:55:46] En natuurlijk, op het moment dat we de sector daarbij kunnen ondersteunen,

[2:55:49] om dat goed in kaart te brengen, dan doen we dat graag.

[2:55:52] Dan de supermarkten.

[2:55:54] Ik wou bijna zeggen, een van de favoriete onderwerpen van de heer Holman,

[2:55:58] Maar ook voor mij, omdat ik ook vind dat de ketenpartijen,

[2:56:03] in dit geval de supermarkten, ook verantwoordelijkheid dragen.

[2:56:10] Het lijkt een beetje een grijze gramofoonplaat te worden,

[2:56:12] maar ik kan niemand verplichten. Dat blijft mijn probleem.

[2:56:16] Ik wil dat dan ook wel zeggen.

[2:56:18] Ik roep de sector op om verantwoordelijkheid te nemen.

[2:56:20] Ook de supermarkten roep ik op om verantwoordelijkheid te nemen.

[2:56:23] Ik vind dat die ook verantwoordelijkheid moeten nemen.

[2:56:25] Ik ben best bereid om daar ook wat gesprekken over met ze aan te gaan,

[2:56:28] Maar ik kan ze niet dwingen.

[2:56:29] Dus ik kan het nogmaals een keer bij de supermarkten onder aandacht brengen.

[2:56:32] En overigens, het gebruik van keurmerken, private keurmerken, kunnen daar een fantastische

[2:56:36] rol in spelen.

[2:56:37] Dat hebben we ook gezien bij andere domeinen, biodiversiteiten, dat soort zaken, dus dat

[2:56:41] kan helpen.

[2:56:43] Dan de vraag van de heer Houma, om ondersteuning via een omschakelfonds.

[2:56:51] Er is bijvoorbeeld het omschakelprogramma duurzame landbouw en het subsidiemodule geïntegreerde

[2:56:56] gewasbescherming.

[2:56:56] Daar kunnen ze al gebruik van maken.

[2:56:57] Dus er zijn al mogelijkheden.

[2:57:00] Er lopen ook verschillende pilots in het kader van uitvoeringsprogramma's gericht op kennisontwikkeling

[2:57:04] en deling.

[2:57:06] Plantgezondheid kwam voorbij met het eerste, dus dat wordt ook gestimuleerd, ook financieel

[2:57:12] gestimuleerd door deze minister, het ministerie.

[2:57:19] Het stimuleren van topkeurmerken, dat was ook een vraag van de heer Homer, het vergroten

[2:57:23] van het aantal producten met de duurzaamheidskenmerkendschappen.

[2:57:25] Wij stimuleren echt het gebruik en het inzet van topkeurmerken.

[2:57:29] Dat hebben we ook in het kader van het landbouwakkoord, daar is veel over gesproken.

[2:57:32] We zijn ermee door blijven gaan.

[2:57:36] Milieu Centraal speelt daar natuurlijk een belangrijke rol in.

[2:57:38] Die informeert ook consumenten over het gebruik van die keurmerken via de keurmerkenwijzer

[2:57:43] en mediacampagnes.

[2:57:46] Voor biologische producten en biologische keurmerken staat binnenkort een campagne vanuit de overheid

[2:57:52] zelfs om dat te stimuleren.

[2:57:58] Deze vraag...

[2:57:58] Oh, hier is een ambtenaar heel erg ijver geweest.

[2:58:01] Die heeft twee keer dezelfde vraag beantwoord.

[2:58:03] Of misschien is het alleen maar druk op een printerknop geweest.

[2:58:07] Dan...

[2:58:11] Ja, gewasbescherming.

[2:58:12] Een vraag van de heer Grimwis.

[2:58:14] Hoe komt het dat het nog niet zo goed gaat met de afbouw van het gebruik van bestrijdingsmiddelen?

[2:58:17] Dat is ook een beetje de frustratie waar ik ook tegenaan loop.

[2:58:22] Nou ja, daarvoor was ook die surdo bedoeld.

[2:58:24] En dan zouden we ook op Europese schaal, met ook een Europees level playing field...

[2:58:29] Zouden we dat gaan doen?

[2:58:32] Aan de andere kant zien wij ook dat de sector nog erg afhankelijk is van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:58:40] Daarom zetten we juist ook in op weerbare teelten.

[2:58:45] En de inzet van niet-chemische maatregelen.

[2:58:47] Daar worden ook subsidies voor gegeven.

[2:58:49] Ik heb net alleen een paar voorbeelden genoemd als het gaat om onkruidbestrijding.

[2:58:53] En de IPM-subsidieregeling is bedoeld om dat aan te jagen.

[2:58:57] en op die manier proberen om naar die alternatieven toe te gaan.

[2:58:59] En te zorgen dat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen wordt beperkt.

[2:59:04] Dan nog de vraag van de heer Vlag.

[2:59:08] Er geldt bij, en dat vind ik wel een mooie vraag,

[2:59:11] zeker in het kader van discussies die we de afgelopen periode hier meer hebben gehad,

[2:59:14] rondom andere thema's.

[2:59:16] Ja, gaan we voor generiek beleid of gaan we voor gebiedsspecifiek beleid?

[2:59:22] En ik moet daarbij zeggen dat als je kijkt naar de normenbeschrijvingen van de KRW,

[2:59:30] Dat aantal normen is enorm.

[2:59:33] En dat betekent dat je niet alleen met gebiedsgerichte aanpak komt.

[2:59:35] Je zult dat moeten doen in een goede mix van generieke maatregelen...

[2:59:39] maar ook met gebiedsgerichte aanpak.

[2:59:41] En dat begint er wel mee, moet ik eerlijk gezegd zeggen...

[2:59:45] dat ook de generieke maatregelen en de generieke voorschriften beter worden nageleefd.

[2:59:51] En dat doen we overigens niet alleen voor de waterkwaliteit.

[2:59:53] Zo net kwam de vraag voorbij, er was een waterschap die heeft gezegd...

[2:59:56] nou, de waterkwaliteit is goed.

[2:59:57] Dus ja, bij gewasbeschermingsmiddelen praten we niet alleen over de waterkwaliteit, we

[3:00:02] praten ook om de luchtkwaliteit, om de kwaliteit voor omwonenden, de blootstelling van mensen

[3:00:10] aan, van mensen en dieren aan gewasbeschermingsmiddelen.

[3:00:14] Dus dat is veel breder dan alleen maar de waterkwaliteit, al is die waterkwaliteit wel van buitengewoon

[3:00:18] groot belang.

[3:00:19] Dat zal helder zijn.

[3:00:23] Dus een aanpak is wenselijk en dan kom ik ook even op het punt, een gebiedsgerichte

[3:00:27] Het pak is wenselijk, dan kom ik ook op het gebied van de doelsturing.

[3:00:29] Dat is ook, verdomme mevrouw, verder onder andere aan het gebracht.

[3:00:33] Ja, dat kan een mogelijkheid bieden.

[3:00:36] Maar we moeten ons wel realiseren dat de opgaven niet veranderen.

[3:00:40] Dus als je nu veel geworpschermingsmiddelen nodig hebt voor je teelten...

[3:00:43] ...en je wilt het met doelsturing, dan heb je nog steeds een hele grote opgave te doen.

[3:00:48] En nu word je eigenlijk afgerekend op het naleven van de voorschriften.

[3:00:51] Dan word je afgerekend op het naleven van het resultaat.

[3:00:54] Er zijn ook heel veel boeren die zeggen tegen mij, ik weet niet of ik dat wel wil.

[3:00:58] Maar goed, u weet onze inzet op het gebied van de doelsturing.

[3:01:02] U weet onze inzet op het gebied van de doelsturing, ook op Europese schaal.

[3:01:04] Ook voor het achtste actieprogramma Nitraat, onder andere.

[3:01:07] Dus wij blijven inzet op doelsturing.

[3:01:09] Omdat dat wel het beste aansluit bij het ondernemerschap...

[3:01:11] en vakmanschap van de teler of van de boer op z'n eigen erf.

[3:01:14] Dank u wel, Excellentieus.

[3:01:18] Grinwis Holman van Kampen.

[3:01:20] Let, Grinwis.

[3:01:22] Ja, voorzitter. De minister heeft in sneltere verhoudingen...

[3:01:24] heel veel antwoorden gegeven.

[3:01:26] Over die toelating van biologische middelen nog een voorvraag.

[3:01:31] Mooi dat het groene loket, een soort groene snelweg is gecreëerd.

[3:01:35] Maar lukt het daarmee ons achterstand op andere landen en andere blokken in de wereld in te lopen?

[3:01:41] Dus Brazilië, twee tot drie jaar.

[3:01:44] Nieuw-Zeeland, twee tot vijf jaar.

[3:01:46] Australië, twee tot drie jaar.

[3:01:48] Zuid-Afrika, drie tot vijf jaar.

[3:01:50] Komen wij onder die vijf jaar daarmee?

[3:01:52] Want prachtige bedrijven in Nederland kiezen bij biologische middelen niet voor toelating in Europa hierdoor,

[3:02:00] maar bijvoorbeeld toelating in Brazilië en gaan daar als eerste met hun innovatie aan de slag.

[3:02:03] En dat willen we toch eigenlijk hier houden.

[3:02:06] Ja, goede vraag. Ik had ook al in de eerste termijn gesteld die vraag.

[3:02:10] Kijk, als je kijkt naar de toelating van middelen, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, Canada,

[3:02:17] daar wordt via andere toelatingsprocedures toegelaten.

[3:02:21] En ik durf de stelling aan dat gemiddeld in Europa de toeladingsprocedures vrij streng zijn.

[3:02:28] Als wij, wat ik ook net beantwoordde in de vragen, als wij in Europa naar een versnelling

[3:02:34] toe willen, betekent dat eigenlijk een vereenvoudiging van de procedures en dan moet Europa daar

[3:02:38] wel in meegaan.

[3:02:40] Maar je kunt niet zomaar termijnen met elkaar vergelijken, dan moet je ook kijken hoe streng

[3:02:45] wordt er gecontroleerd, hoe diep gaan zijn de onderzoeken, dat soort zaken moet je echt

[3:02:50] met elkaar vergelijken.

[3:02:51] wil je een goede afweging kunnen maken tussen de een en de ander.

[3:02:54] Ik ben het zeer met de heer Grimmensee, meneer de voorzitter, dat in andere landen

[3:02:57] die toelatingsprocedures inderdaad sneller verlopen,

[3:03:01] maar vaak zijn het ook minder strenge toelatingsprocedures.

[3:03:04] En daarom zeg ik ook, ik zou wel graag met die verodering aan de slag willen.

[3:03:08] 1107 uit 2009, met meerdere landen in de EU.

[3:03:11] Alleen, ik merk daar nog weinig draagvlak voor in de EU om dat te doen.

[3:03:15] Zeker met lage risicomiddelen zou het misschien wel goed zijn

[3:03:18] als we dat wat konden versnellen.

[3:03:21] De eerlijkheid verbiedt me om te zeggen dat ik in Europa daar nog niet zo heel veel kans

[3:03:25] voor zie.

[3:03:27] Ik wil de minister graag twee toezeggingen ontblokken.

[3:03:30] Eén, dat hij de verantwoordelijken in de sector nadrukkelijk vraagt om aan te geven

[3:03:36] welke teelten door gebrek aan middelen in gevaar komen.

[3:03:39] En ik vraag een toezegging om toch nog eens weer heel nadrukkelijk bij de supermarkten

[3:03:43] neer te leggen hun verantwoordelijkheid en de vraag te stellen wat zij daarmee doen.

[3:03:48] Meneer de minister.

[3:03:51] Ik zou zeggen...

[3:03:53] Jijn.

[3:03:55] De supermarkten...

[3:03:56] Volgens mij heb ik in de beantwoording gezegd...

[3:03:58] dat ik er dan steeds van graag op gesprek aan ga.

[3:04:00] Al is het wel zo dat ik niet daarop kan sturen.

[3:04:03] En ik wil ook wel met de sector in gesprek.

[3:04:06] Als het gaat om tilten.

[3:04:09] Maar ik blijf wel verantwoordelijk van de sector zelf.

[3:04:11] Ik wil dat niet overnemen.

[3:04:14] Dus we kunnen met elkaar in gesprek.

[3:04:15] Maar ik neem het niet over.

[3:04:16] En onder die restricties zeg ik...

[3:04:20] maar als je daarmee koopt, dan mogen ze ook het PKA opvatten.

[3:04:24] Hij knikt tevreden.

[3:04:25] Meneer Van Kampen.

[3:04:27] Ja, voorzitter.

[3:04:28] Eigenlijk een beetje een interruptie in het verlengde van ook de vraag van de heer Ginwis,

[3:04:31] want we zaten in de schorsting even met elkaar terug te blikken op de afgelopen jaren

[3:04:36] en ook veel van de collega's constateerden ook wel dat we een hele hoop van de debatten

[3:04:39] over gewasbeschermingsmiddelen ook al eindeloos opnieuw met elkaar hebben gevoerd.

[3:04:45] We weten eigenlijk wel wat nodig is.

[3:04:47] Nieuwe technieken op het gebied van veredeling.

[3:04:49] We weten wat nodig is.

[3:04:50] Het toelaten van alternatieven en innovaties om precisielandbouw mogelijk te maken,

[3:04:55] juridisch geborgd.

[3:04:57] We weten wat nodig is.

[3:04:58] Het toelaten van middelen die een lager risico hebben,

[3:05:03] al dan niet biologisch, die op de plank liggen,

[3:05:06] maar die uiteindelijk soms tien jaar moeten wachten totdat ze op de markt komen.

[3:05:11] Ik zou de minister toch nog eens de vraag willen stellen, waarom duurt het dan toch zo lang?

[3:05:15] Hoe kan dat als die middelen op de plank liggen?

[3:05:18] we doelen met elkaar hebben gesteld en dan zelfs

[3:05:21] producenten van gewasbeschermingsmiddelen zelf zeggen

[3:05:23] we kunnen al die doelen best wel halen.

[3:05:26] Maar laat die middelen nou toe.

[3:05:27] Laat die middelen die een minder milieuimpact hebben.

[3:05:30] Waar hangt het op vast?

[3:05:31] We hebben een state of the art, goed geëquipeerd toelatingsorganisatie.

[3:05:36] De beste van Europa heb ik wel eens gehoord, waar alle andere landen

[3:05:39] ook graag de toelating willen laten doen.

[3:05:43] Nou, dat is hartstikke mooi.

[3:05:45] Maar hebben niet alle 27 lidstaten zelf een verantwoordelijkheid

[3:05:47] met hun eigen 27 ctgb's en kunnen die andere 26 ctgb's misschien ook eens wat

[3:05:54] alternatieven voorbij laten komen voor toelatingen? Hoe kijkt de minister daarnaar?

[3:05:58] Excellente, dat was uw laatste interruptie.

[3:05:59] Jazeker, meneer de voorzitter.

[3:06:01] Wij hebben natuurlijk in alle landen ctgb's, er wordt ook veel samengewerkt,

[3:06:05] dus onder de koepel van de FSAB wordt er samengewerkt met al die toelatingsinstellingen.

[3:06:12] En als ik zeg dat het ctgb heeft een groen loket, dan lijkt het erop dat het over toelatingen in Nederland gaat.

[3:06:17] Het gaat nog steeds om Europese toelatingen.

[3:06:20] En dat maakt het complex.

[3:06:21] We hebben daar te maken met Europese procedures.

[3:06:24] Met Europese toelatingsprotocolen.

[3:06:26] En we kunnen het niet zelfstandig gaan regelen in Nederland.

[3:06:28] De toelating niet.

[3:06:29] De toepassing en het gebruik wel.

[3:06:31] Maar de toelating van middelen niet.

[3:06:34] En dat maakt het ook wel lastig.

[3:06:36] En nogmaals.

[3:06:38] Ik zou het heel graag willen.

[3:06:39] Er waren ook goede voorstellen.

[3:06:41] Wat kan er voorbij?

[3:06:44] Dit was er één.

[3:06:45] Het versnelt inzetten op het toelaten van groene middelen.

[3:06:50] Nou, die surre is van tafel gehaald.

[3:06:52] Maar ik merk ook dat, willen we dat versnellen...

[3:06:55] en ik zal de laatste zijn om te zeggen dat we dat niet moeten doen...

[3:06:59] dan ben ik wel afhankelijk van de EU en van alle lidstaten.

[3:07:03] Die moeten dat ook willen.

[3:07:05] Want dat betekent ook dat je in de procedures en de protocollen aanpassingen doet...

[3:07:08] die de versnelde toelaten kunnen toelaten.

[3:07:09] En dat het niet meer die lange periode hoeft te duren.

[3:07:12] En dan vind ik zelfs hele groene landen op een pad die zeggen tegen mij...

[3:07:17] ...ja, dat gaan we niet doen, want het gaat om toelaten van middelen...

[3:07:20] ...en dat willen we zorgvuldig blijven doen.

[3:07:22] En we willen niet dat daar versnelde procedures voor komen.

[3:07:24] Dat is de discussie die je voert op Europees niveau.

[3:07:28] En nogmaals, het is ongelooflijk frustrerend dat die SUR niet door is gegaan...

[3:07:33] ...want die had het kunnen bieden.

[3:07:34] En wij zijn ook altijd volop voorstander geweest van de SUR.

[3:07:37] Niet alleen omdat wij het belangrijk vinden om de grasbeschermingsmiddelen terug te dringen...

[3:07:41] En omdat wij, zoals zo beslist het groenste jongetje van de klas, willen zijn.

[3:07:46] Maar ook omdat ik zie in het sector dat er draagvlak voor is om mee aan de slag te gaan.

[3:07:49] Ik noem even COSUN, heb ik het vaker genoemd.

[3:07:51] Een coöperatie van 8000 boeren.

[3:07:54] En ik was op werkbezoek nadat de SUR was ingetrokken.

[3:07:57] Nee, die SUR was toen in het Europese parlement weggestemd.

[3:08:00] Dus was nog niet ingetrokken.

[3:08:02] Toen zeiden ze, ja, al wordt-ie ingetrokken, wij gaan door.

[3:08:05] Want wij zien mogelijkheden om het wel te kunnen realiseren.

[3:08:06] En dat maakt het zo zuur eigenlijk dat we juist aan die kant niet kunnen versnellen.

[3:08:12] Want dat, nou ja, daar zit ook mijn frustratie om.

[3:08:16] Voorzitter, ik wil de minister graag nog de vraag stellen

[3:08:18] hoe ver kan en wil hij gaan met t-voorschriften die in ANVB-achtige vorm de sector kan opleggen?

[3:08:25] Ik noem als voorbeeld van niet elk jaar alle groene messers doodspuiten met grievelsaat.

[3:08:30] Als je dat niet zou doen, heb je een enorme wenst.

[3:08:32] Hoe ver kunt u en wilt u daarin gaan?

[3:08:34] Ik wil nergens verre gaan, maar ik geleide door naar meneer de minister.

[3:08:42] Rondom de besluitvorming van glyfosaat hebben we een aantal besluiten genomen.

[3:08:45] Heb ik een aantal besluiten genomen?

[3:08:47] Een aantal onderzoeken, daar kunnen we het zo nog over hebben, over de relatie glyfosaat-Parkinson.

[3:08:51] We zijn bezig met een groot blootstellingsonderzoek.

[3:08:54] We zijn bezig met het uitbreiden van het toetsingskader op het gebied van degeneratieve ziekten.

[3:08:59] ziekten.

[3:09:00] En ook een ander punt was bij het gebruik van glyfosaat ten aanzien van voedselzekerheid.

[3:09:06] Dus op het moment, dat is het onderzoek bij de WUR, die kijkt ernaar in hoeverre is glyfosaat

[3:09:15] nodig voor het veiligstellen van de voedselzekerheid, want dat wordt er wel eens vergeten zoals u

[3:09:18] weet.

[3:09:22] En waar is het dan ook niet meer nodig?

[3:09:24] En hoe kun je dan bijvoorbeeld bij GroenBinnenmesters komen met alternatieven?

[3:09:27] En eindelijk is mijn inzet, daar waar het echt nodig is om die voedselzekerheid te borgen,

[3:09:32] voedselproductie te borgen, daar zou je natuurlijk ook moeten beperken, geen discussie.

[3:09:38] Maar waar het echt niet meer nodig is en waar rechte alternatieven zijn en waar het ook

[3:09:42] niet meer bijdraagt aan de voedselzekerheid, daar zou je het gewoon moeten stoppen.

[3:09:46] Dus daar ben ik juist helemaal van bezig.

[3:09:48] En dat zou er ook in teelt voorschriften aan de orde kunnen komen.

[3:09:53] Mevrouw Bommet.

[3:09:54] Meneer Holman nog, alstublieft.

[3:09:55] Kunt u dit ook als toezegging neerschrijven, als derde toezegging?

[3:10:00] Ik verwijs u naar de Kamerbrief, waarin die toezegging al gedaan is, meneer de voorzitter.

[3:10:04] Ik tel het deze uiteraard niet als een interruptie, meneer Holman.

[3:10:07] Mevrouw Bommet.

[3:10:08] Maar het was nog voor de verkiezingen van 22 november, ze realiseer ik me nou.

[3:10:11] Dus u kunt dat misschien niet weten.

[3:10:13] Mevrouw Bommet.

[3:10:15] Nee, voorzitter.

[3:10:16] Ik wil daar even op aanhaken.

[3:10:19] Liever Kampen zei net dat we die debat al honderdduizend keer hebben gevoerd.

[3:10:22] En dat is ook zo.

[3:10:22] Daar hebben wij ook al heel lang geleden, drie ministers geleden, een motie aangenomen, hier als

[3:10:28] Kamer, dat we af willen van het glyfosaat op grasland.

[3:10:34] Het lijkt mij niet zo ingewikkeld, want je kunt het ook regelen op verhardingen, dus je zou het ook

[3:10:38] moeten kunnen regelen op grasland.

[3:10:39] Het is drie ministerslang niet gelukt.

[3:10:41] Er ligt nu een onderzoek bij de WUR.

[3:10:44] Ik vraag me af of dat binnen tien jaar geregeld wordt of wel.

[3:10:47] Hoe lang moeten we daar nog op wachten?

[3:10:49] Ik ben heel blij, meneer de voorzitter, met deze vraag.

[3:10:53] Want mevrouw Bometti snijdt de punten aan.

[3:10:57] We hebben hier dus motie aangenomen om bijvoorbeeld de graslandkering...

[3:11:01] om geen glyfosaat meer toe te passen, om dat mechanisch te gaan doen.

[3:11:04] Dat zetten we in per 1,25.

[3:11:08] Dat is een apart traject, even los van de brede inzet van glyfosaat...

[3:11:12] waar we nu ook een onderzoek naar doen.

[3:11:13] Dus het is niet meer een onderzoek, maar het is gewoon een afspraak met de Kamer dat het gaat gebeuren.

[3:11:16] Hebben we ook vaker over gediscussieerd met elkaar.

[3:11:17] Dus fijn dat u dat onderscheid even maakt, want dat onderscheid is wel degelijk.

[3:11:22] Dus, voorzitter, dit voorjaar hebben we voor de allerlaatste keer al die geelgespoten velden gezien.

[3:11:30] Wij gaan naar een alternatief toe, alternatieven, zoals mechanische onderwerping.

[3:11:37] Die moeten straks worden toegepast.

[3:11:41] Goed nieuws.

[3:11:41] Ja, dat is goed nieuws.

[3:11:42] Voor mij is het geen nieuws.

[3:11:43] En ik zie een aantal Kamerleden die ook in de vorige periode zaten, die zeiden van

[3:11:46] ja, dit is eigenlijk geen nieuws.

[3:11:48] Voorzitter, ik mis ook wel eens wat.

[3:11:51] We gaan naar de bollen.

[3:11:54] We gaan naar...

[3:11:56] Nou, even kijken.

[3:12:00] Ik ben volgens mij een stapeltje aan het wegleggen.

[3:12:03] Even kijken hoor.

[3:12:05] Ja, dit gaat over de biologische tilt.

[3:12:09] O ja, als een...

[3:12:11] Een...

[3:12:11] Vrouw Bromet had de vraag...

[3:12:14] Als ledentil is er naast een biologische boervest...

[3:12:17] Moet de biologische boer een bufferstrook aanhouden?

[3:12:23] Ik vind het wel lastig, want middelen kunnen alleen worden toegepast als ze veilig worden

[3:12:29] toegepast en als ze worden toegepast volgens de voorschriften.

[3:12:34] En treden zijn gehouden om de middelen juist te gebruiken.

[3:12:38] Daarmee moet ook de waarborg zijn dat er geen emissies naar bijvoorbeeld omwonenden en naastleven

[3:12:45] plaatsvindt.

[3:12:52] Het is eigenlijk dezelfde die ook wel een beetje bij mevrouw Nijhoff lag, meneer voorzitter,

[3:12:58] over drift.

[3:13:02] Eigenlijk geldt daar hetzelfde voor, dus de vraag was ook van mevrouw Nijhoff dat biologische

[3:13:11] boeren de bestrijdsmiddelen van gangbare teelten op een gewassen vangen en maatregelen moeten

[3:13:18] nemen.

[3:13:19] Het moet zo zijn, met driftreducerende middelen en dat soort zaken,

[3:13:23] in de toepassingen van ook de reguliere tilten,

[3:13:25] dat die verspreiding er niet is.

[3:13:30] En die schadelijke emissies naar aanwondenden,

[3:13:32] ook per celen, niet plaatsvindt.

[3:13:37] Dan de vraag van de heer Grimmers,

[3:13:38] hoe kijkt u aan tegen leliteelt?

[3:13:40] Daar heb ik niets over gezegd.

[3:13:41] En dat geldt ook voor de vraag van meneer Houboe Metten.

[3:13:44] Daarmee heb ik ook het kopje bollong gehad.

[3:13:47] en sierteelt, meneer de voorzitter.

[3:13:49] Bollen, lid Kostis.

[3:13:52] Nou, laat ik allereerst zeggen dat ik heel blij ben

[3:13:54] met de ambitie van de minister als het gaat

[3:13:56] om het beperken van de sierteelt.

[3:13:58] Maar wat hij net zei, over dat

[3:14:01] gangbare

[3:14:02] sierteelt,

[3:14:04] de gangbare boeren die

[3:14:07] gewasbeschermingsmiddelen gebruiken,

[3:14:09] dat zij

[3:14:10] ook ervoor moeten zorgen

[3:14:12] dat het niet naar andere

[3:14:13] percelen gaat. Maar dat gebeurt dus niet.

[3:14:15] De realiteit is, en die vraag stelde GroenLinks ook, maar ik ook,

[3:14:19] dat in praktijk de biologische boeren voor de kosten moeten opdraaien.

[3:14:23] Voor de kosten voor toetsing van hun water, van hun teelten,

[3:14:30] of er niet teveel op zit voor het feit dat er een bufferstrook moet worden aangelegd.

[3:14:36] Dus is de minister bereid om te kijken of de vervuiler hier,

[3:14:40] degene die de bestrijdingsmiddelen gebruikt, wat meer zelfinzet kan tonen?

[3:14:47] Ten eerste, u maakt even tussendoor de opmerking van blij met het beperken van de sierteelt.

[3:14:51] Zo heb ik het net niet gezegd.

[3:14:54] Nee, nee, nee, nee.

[3:14:55] Ik heb gezegd dat ik ten aanzien van de lelieteelt wil kijken naar het beperken van de uitbreiding van de lelieteelt.

[3:14:59] Met een aantal stappen die ik wil gaan zetten.

[3:15:02] Dat is wat anders dan wanneer ik nu zeg dat ik hele sierteelt.

[3:15:04] Want ik zie mevrouw Boom-Lemstra de Kamer verlaten.

[3:15:09] Want die schrikt zich helemaal een hoedje van zeggen van ja, we hebben toch ook sierteelt onder glas.

[3:15:14] waar je overigens ook op een hele goede manier met regeneratie van water en zo kunt omgaan.

[3:15:19] Dus wat dat betreft, het ging over de ladies.

[3:15:23] En natuurlijk is het zo dat biologisch, en ik krijg er vaker vragen over,

[3:15:28] er zijn ook rapporten over gescheiden, dat die sector zich aan behoorlijke voorwaarden moet voldoen.

[3:15:35] Dat weet ik, u trekt het heel breed met allerlei onderzoek in water enzovoort.

[3:15:39] Dat is inherent aan het biologisch telen.

[3:15:45] En nogmaals, het is aan de omliggende telers om zich te houden aan de toepassingsvoorschriften.

[3:15:58] En dan zou ik zeggen, als twee telers naast elkaar zitten, laat ze met elkaar in gesprek staan.

[3:16:02] Als die biologische teler last heeft van die gangbare teler,

[3:16:08] dat daar drift plaatsvindt, dan moet hij de teler daarop aanspreken, denk ik.

[3:16:13] Letkostis heeft geen interrupties meer inmiddels.

[3:16:15] Nee, ja, maar het is een belangrijk debat.

[3:16:17] Ik vraag echt even om net wat meer interrupties hierin.

[3:16:20] Het kan toch niet?

[3:16:21] Ja, maar dat kan niet zomaar.

[3:16:22] We spreken af via interrupties, dat kan niet zomaar.

[3:16:24] Kijk, als ik het u toeken, dan moet ik het iedereen toekennen.

[3:16:26] En we moeten over veertig minuten graag afhameren.

[3:16:29] Dus dat is...

[3:16:31] Dan moeten jullie meer tijd reserveren ook voor zo'n debat.

[3:16:34] Vijf uur in plaats van vier uur.

[3:16:36] De Kamer is hier echt zelf bij.

[3:16:38] De voorzitter bewaakt de tijd die de Kamer bepaalt.

[3:16:41] Dus we moeten het hier wel aan.

[3:16:44] Zeker? Ja, als die tweede termijn er komt.

[3:16:46] Als de minister de turbos aan gaat zetten nu.

[3:16:48] Dus ik hoop dat de minister dat snapt.

[3:16:53] Ja, gezien de uitstoot die ik toch wil beperken,

[3:16:56] meneer de voorzitter, ga ik de turbo niet aanzetten natuurlijk.

[3:16:58] Dat moeten we niet doen.

[3:16:59] Er is nog één interruptie van mevrouw Vedder.

[3:17:03] Was dit het eind van het bolle blokje?

[3:17:06] Ja, dat was het eind van het bolle blokje.

[3:17:09] Gaat de minister dan ook nog iets zeggen over de situatie in Zevenem?

[3:17:14] Is dat dit blokje of is dat een ander blokje?

[3:17:17] Dat komt in het voorlaatste blokje, mevrouw Vedder.

[3:17:23] Meneer de minister.

[3:17:24] Dan Exirel, de vrijstellingen.

[3:17:32] Laat ik ermee beginnen dat een vrijstelling een tijdelijk gegeven is.

[3:17:41] En als wij acht, negen jaar achter elkaar vrijstellingen verlenen, dan is dat niet meer een tijdelijk gegeven.

[3:17:48] Dan is de vrijstelling bijna regulier geworden.

[3:17:53] En daar moeten we echt van af.

[3:17:54] Er zijn meerdere vragen gekomen gesteld.

[3:17:56] Dus eerst en vooral zou ik willen zeggen tegen de kersentelers...

[3:18:02] zorg ervoor dat de fabrikanten van deze middelen, XRL en Tracer...

[3:18:09] dat die gewoon via een normaal toelatingstraject vragen om toelating.

[3:18:16] Ik wil ook een ander misverstand wegnemen.

[3:18:19] Er wordt veel gezegd in deze discussie specifiek...

[3:18:23] kijk eens naar België, kijk eens naar Duitsland.

[3:18:28] Als het gaat om de toelating van deze middelen, dan ben ik even wat aan het zoeken.

[3:18:33] Ik kan u zeggen dat ik heb natuurlijk die vraag ook gesteld op het ministerie al toen

[3:18:39] wij de brief nog niet geschreven hadden en ik kan het nou opeens niet meer vinden.

[3:18:43] Ja, hier wel.

[3:18:47] Maar als we kijken naar Duitsland en België, die hebben elk hun eigen eisen op het gebied

[3:18:52] van toelating.

[3:18:54] En die eisen, die zijn behoorlijk strenger dan onze eisen van de vrijstelling.

[3:19:00] Bij ons praat je bijvoorbeeld over een teeltvrije zone van...

[3:19:03] even uit mijn hoofd, dat is vijf meter. In België is dat twintig meter.

[3:19:07] Dus om zomaar te zeggen van...

[3:19:09] ja, in België doen ze het ook, dus waarom doen we het hier niet...

[3:19:11] accepteren we dan ook de voorschriften die bij België horen...

[3:19:14] in een land als Nederland.

[3:19:16] Dan moeten we consequent zijn.

[3:19:17] Dus ik vind...

[3:19:19] laten we daar ook niet te makkelijk naar verwijzen, wat mij betreft.

[3:19:23] Het eerste en vooral is het van belang dat er een toelating plaatsvindt...

[3:19:26] vindt. En dat de sector daar dus ook zijn eigen verantwoordelijkheid, ook de ketenpartijen,

[3:19:35] maar daar heb je het in ieder geval over, hun verantwoordelijkheid te nemen. En dan even ten

[3:19:41] aanzien van de motie. Ik laat mij adviseren door de NVVH en het CTGB over de risico's.

[3:19:49] En het CTGB heeft me nadrukkelijk geadviseerd om de beperking van drie jaar, om die op te

[3:19:56] bij XJRL. En dat is vorig jaar met de sector gecommuniceerd. Dat dat dat men

[3:20:05] zich moest realiseren, dat als er weer een vrijstelling zou komen, dat dat wel

[3:20:10] een van de voorwaarden zou zijn. Nu is die vrijstelling gekomen en dit is voor

[3:20:14] de sector niet nieuw. Dat heeft ook mee te maken dat XJRL echt een ander goedje is

[3:20:19] dan Tracer, want er wordt ook gezegd van ja, nou kun je dus niet XJRL gaan

[3:20:23] gebruiken en dat is foute boel. Nou Tracer is er ook nog als middel, dat mag

[3:20:28] wel jaarlijks worden gebruikt.

[3:20:30] XRL is een ander goedje.

[3:20:32] En waarom heeft onder andere het CTGB gezegd van XRL, daar moet je die intervallen hebben,

[3:20:37] dat heeft met het herstel van de omgeving te maken.

[3:20:40] Het heeft niet te maken met de tilt op zich, het komt in de omgeving terecht en om de omgeving

[3:20:46] ook ruimte te geven, te herstellen van het gebruik van XRL, het CTGB heeft als toepassingseis

[3:20:54] gesteld die drie jaar, die beperking.

[3:20:59] En ja, vaker toestaan, dat leidt tot meer uitspoeling in het water en daardoor tot

[3:21:06] meer problemen.

[3:21:07] Dan komt de vraag voorbij, kun je niet met lagere hoeveelheden jaarlijks gaan toepassen?

[3:21:12] Nou, dat is maar zeer de vraag, omdat je ook te maken hebt met een zekere opbouw van resistentie

[3:21:17] tegen XTRL.

[3:21:19] Dus als je de hoeveelheden te laag maakt,

[3:21:25] dan kunnen ook de vliegen daar resistent tegen worden.

[3:21:29] Dus dat snap ik dan ook ongeveer.

[3:21:32] Dus dit is de reden waarom we die drie jaar hebben gekoppeld aan de vrijstelling, meneer de voorzitter.

[3:21:42] Toch een aantal vragen die ik toch even nu toelaat.

[3:21:44] Allereerst meneer Pierik en dan mevrouw Nijhoff en dan meneer Vlag.

[3:21:48] Meneer Pierik.

[3:21:49] Dank u wel, voorzitter.

[3:21:51] De minister adviseert eigenlijk de kersentelers om een normaal toelatingstraject te gaan opstarten.

[3:21:59] Dan komt bij mij de vraag toch binnen van heeft de minister enig idee wat het kost om zo'n normaal toelatingstraject op te starten?

[3:22:06] En is dat ook te bekostigen door een relatief kleine sector die dat dan zou op moeten hoesten?

[3:22:14] We hebben natuurlijk het Fonds voor Kleine Toepassingen.

[3:22:19] En ik vind dit de verantwoordelijkheid.

[3:22:22] Kijk, en als dan de consequenties en dan maar jaarlijks weer een vrijstelling verlenen...

[3:22:27] dan maken we van de uitzondering een regel.

[3:22:30] En dat moeten we echt niet gaan doen.

[3:22:32] We moeten er echt voor zorgen dat...

[3:22:33] Het kan regulier worden toegelaten, dat blijkt in...

[3:22:36] Dan moet ik even een slag en maand houden.

[3:22:38] Of in België of in Duitsland is het regulier toelaten.

[3:22:41] En bij de anderen is er ook een vrijstelling.

[3:22:43] Het kan wel.

[3:22:44] Er is overigens wel een samenwerking op het gebied van...

[3:22:47] Ik dacht XRL tussen België en Nederland om een gezamenlijke toelating te krijgen.

[3:22:51] Dat wat nu om die schaal wat te vergroten zeg maar, dat is hartstikke goed.

[3:22:55] Maar ik vind dit echt wel een verantwoordelijkheid van de sector zelf.

[3:22:58] We kunnen niet alles op onze nek nemen.

[3:23:01] En ik vind aan de andere kant ook dat we echt af moeten van al die vrijstellingen.

[3:23:07] Dat moet gewoon regulier worden.

[3:23:09] En nogmaals, het kan een keer voorkomen dat je uit nood een vrijstelling verleent.

[3:23:12] En dat is ook zeer gerechtvaardigd.

[3:23:14] Geen enkel punt.

[3:23:16] Maar het is nu meer regel dan uitzondering, bijvoorbeeld bij externe allen.

[3:23:19] Daar moeten we wel kijken of we dat kunnen beperken.

[3:23:22] Ik ben toch wel benieuwd wanneer het ophoudt, want die vrijstellingen zijn dus een aantal

[3:23:27] jaar achter elkaar afgegeven en dit jaar dus op een heel beperkte manier.

[3:23:37] De minister geeft aan dat hij eigenlijk af wil van die vrijstellingen, maar zouden we

[3:23:44] Niet om gewoon ook de sector nog wat meer mogelijkheden te geven

[3:23:48] om zich aan te passen en ook om in de gelegenheid te stellen

[3:23:51] om ook dat traject van een normale toelatingstraject in te gaan.

[3:23:55] Ik bedoel, kunnen we niet nog een paar jaar die vrijstelling handhaven

[3:23:59] om de sector in de gelegenheid te stellen

[3:24:01] om ook dat normale toelatingstraject aan te gaan

[3:24:05] in combinatie met wat financiële ondersteuning?

[3:24:09] Meneer de minister.

[3:24:10] Ik heb het al gezegd over de fondsen en toepassingen.

[3:24:12] En het moet gewoon een regulier proces lopen worden.

[3:24:17] En ja, het kan zijn dat een toelating een paar jaar duurt, dat weten we.

[3:24:23] Nou, dan moeten we er naar kijken, maar dan moet het wel gebeuren.

[3:24:26] En we hebben nu tot nu toe...

[3:24:29] Zeker in de eerste jaren van de vrijstelling...

[3:24:31] ...hebben we niet met toelating te maken gehad met toelatingsprocedures...

[3:24:34] ...en wel keer op keer vrijgesteld. Het is nu voor de tiende keer.

[3:24:37] Wanneer houdt dat op?

[3:24:40] Dus je moet op een gegeven moment...

[3:24:42] We moeten ook een klein beetje een grens stellen, zeggen van jongens, er komt gewoon een reguliere toelating en die mogelijkheden zijn er gewoon.

[3:24:51] En ik denk dat dat ook wel kan, dat het ook gaat lukken allemaal, maar doe dat dan ook.

[3:24:55] En daar hebben we ook vorig jaar al met de sector over gesproken, daar worden ook wel stappen gezet.

[3:25:00] Maar daar moet nu wel, en daarom heb ik ook gezegd, dit is het laatste jaar om nu echt wat druk te zetten op die toelating.

[3:25:07] Leden, het gaat moeilijk worden met de tweede termijn.

[3:25:11] Dus we kunnen twee dingen doen.

[3:25:13] We kunnen hiermee doorgaan en rustigen dat ik mogelijk nog een extra interruptie toekom.

[3:25:17] Ik mag iemand uiteraard nog een twee minuten debat aanvragen, maar er volgen nog twee blokjes hierna.

[3:25:24] Dus we gaan nooit een volledige tweede termijn raden, dat u dat al weet.

[3:25:28] Mevrouw Nijhoff-Leeuw.

[3:25:30] Dank u, voorzitter.

[3:25:31] Voorzitter. Ik ben het helemaal met de minister eens.

[3:25:34] Hij zegt dat we af moeten van jaar op jaar vrijstelling.

[3:25:38] Maar ik neem aan dat de minister het ook met me eens is dat er voor de kersenteelt geen alternatieven

[3:25:43] op dit moment voor XRL en tracerns zijn.

[3:25:46] Op het moment dat we alleen naar de tracerns gaan, krijg je met de resistentie te maken,

[3:25:51] wat we ook met de bloesemkevers en de perenknopkevers hebben, waar we gewoon zien dat de populaties

[3:25:58] gewoon hand over hand toenemen en er steeds risicovoller wordt voor de ondernemer.

[3:26:03] en het aantal schadelijke insecten ook steeds groter wordt, dat overblijft.

[3:26:09] En als ik dan naar de Suzuki-vlieg kijk, die zes generaties per seizoen heeft,

[3:26:14] op het moment dat we die in de eerste keer bestrijden,

[3:26:16] en dan blijft er een bepaalde populatie, of als je dat niet kunt herhalen,

[3:26:20] is er alsnog geen kersen, dan gaan ze alsnog failliet.

[3:26:25] Dus ik zou heel graag van de minister horen of we voor deze keer,

[3:26:29] om één keer XRL te kunnen gebruiken, een uitzondering kunnen maken.

[3:26:33] daarna het traject voor die kleine teelt te inzetten, om te voorkomen dat de kerstenteeltes

[3:26:38] verdwijnen uit Nederland.

[3:26:39] Ik neem niet aan dat dat ook de wens bij LNV is.

[3:26:45] Nee, vanzelfsprekend niet.

[3:26:46] Daarom heb ik ook gezegd dat we bijvoorbeeld een fonds Kleine Teelten hebben waar men gebruik van kan maken.

[3:26:51] Overigens, bij Tracer loopt de aanvraag niet de toelatingsaanvraag, dus ook daar zou ik zeggen

[3:26:56] waar de sector blijft met de reguliere toelatingsaanvraag.

[3:27:00] En het gaat... De sector heeft het alternatief van tracer.

[3:27:05] Het alternatief is er gewoon.

[3:27:06] Ja, het zou best kunnen zijn dat XRL nog wel een effectiever middel is.

[3:27:10] Maar het is ook een veel schadelijker middel dan tracer.

[3:27:13] XRL wordt niet gebruikt in de biologische sector, tracer wel.

[3:27:17] En het is juist ook voorwege de schadelijkheid van XRL dat CTGB deze voorwaarden stelt.

[3:27:23] Dus laten we nou...

[3:27:26] Uiteindelijk gaat het ook bij de toelating van gewasbeschermingsmiddelen om de schade

[3:27:30] van mens, dier en milieu.

[3:27:32] En als het CTGB zegt, wil je die schade beperken en wil je die binnen toelatbare grenzen houden,

[3:27:38] dan moet je het zo doen.

[3:27:39] Dat is ook een advies van het CTGB.

[3:27:43] Een toelatingsvoorwaarde, een vrijstellingsvoorwaarde van het CTGB, die is er ook niet zomaar.

[3:27:49] Mevrouw Nijhoff.

[3:27:52] Voorzitter, ik wil de minister bedanken voor de uitgebreide beantwoording.

[3:27:56] Wat ik wel hoor in de sector, en ik heb onder andere toch behoorlijk mijn licht opgestoken

[3:28:03] in die korte tijd dat ik hier in huis mee mag lopen, zie ik wel dat ze steeds aan het proberen zijn

[3:28:09] minder middel in het bespuitsel te brengen.

[3:28:12] Dus ze zijn daar echt wel gewoon goed bezig.

[3:28:15] En die trajecten opzetten, daar zijn wij ook voor.

[3:28:20] Maar dat lost het probleem voor dit seizoen niet op.

[3:28:23] En alleen met een tracer gaan ze het gewoon niet redden.

[3:28:25] want dan is er alsnog alle kraampjes straks leeg.

[3:28:29] Dan hebben we alleen nog maar de Griekse kersen en dergelijke,

[3:28:31] die toch op een andere manier, misschien wel met meer middel,

[3:28:35] in een slechtere footprint bij ons in de schappen komen,

[3:28:39] met heel veel uitlaatgassen, om het hier heen te brengen.

[3:28:43] Ja, ik vind dat mevrouw Nijhoven een beetje karikatuur ervan maakt.

[3:28:49] En dat zou ook betekenen dat we geen biologische kersen meer hebben liggen in de schappen.

[3:28:52] Die gebruiken Tracer en Tracer kan elke kersentel gebruiken.

[3:28:56] Er is ook een discussie geweest over hoe is de naleving van de voorschriften binnen de kersenteelt.

[3:29:04] Er was eerst een signaal dat we misschien geen vrijstelling meer zouden geven.

[3:29:08] Ik heb kennisgenomen van de cijfers van 2023.

[3:29:11] En ik zag dat daar door veel kersenteelers geïnvesteerd was in driftbeperkende apparatuur.

[3:29:20] En dat dat percentage behoorlijk was gegroeid.

[3:29:22] En toen heb ik gezegd, oké, er is dus een ontwikkeling in de sector die gunstig is, die goed is.

[3:29:27] En dat is voor mij een reden om nu die vrijstelling nog een keer te geven.

[3:29:30] En die twee slag te gaan maken, zorg voor reguliere toelating.

[3:29:32] En aan de andere kant, zorg ervoor dat je ook die middelen door het hele sector gaat gebruiken.

[3:29:42] En dat het niet meer zoveel procent is, maar dat het gewoon honderd procent straks wordt toegepast.

[3:29:46] Maar nogmaals, als uw scenario waar is, dan betekent dat er ook geen biologische kersen meer in de schappen liggen.

[3:29:52] En die liggen er ook. En die blijven er ook, met tracer.

[3:29:59] Dan de...

[3:30:00] Ik heb een lage dosering hebben we er leven over gehad.

[3:30:03] Een vrijstelling van drie jaar.

[3:30:06] We gaan eerst nog naar meneer Vlag.

[3:30:08] Sorry, ja.

[3:30:11] Ja, voorzitter.

[3:30:13] Een aantal telers kunnen nu niks met deze vrijstelling,

[3:30:16] omdat ze het afgelopen twee jaar niet gebruikt mochten hebben.

[3:30:18] En ik heb verwezen naar omringende landen.

[3:30:20] De minister zegt, ja, maar dan zouden we ook eigenlijk moeten kijken naar die tiltvrije zones.

[3:30:24] en daarmee lijkt het verhaal af.

[3:30:26] Maar dan gaan we voorbij aan het feit dat er in die landen

[3:30:29] soms ook wel twee tot drie toepassingen per jaar worden gebruikt

[3:30:31] in hogere doseringen en dan gaat het verhaal van die uitspoeling toch niet op.

[3:30:35] Ook al heb je dan grotere teeltvrije zones,

[3:30:37] dan is die uitspoeling daar toch veel groter.

[3:30:39] Waarom zouden we in Nederland ook niet

[3:30:40] voor maximaal één toepassing kunnen gaan voor alle telers?

[3:30:44] Excellente.

[3:30:46] Nou, kijk even, als je kijkt naar die teeltvrije zones in het buitenland,

[3:30:50] dan gaat het zelfs tot 25 meter.

[3:30:52] Duitsland 20 tot 25 meter, België 20 meter.

[3:30:55] Als je kijkt naar de percelen die wij hier hebben, dan zal dat best lastig zijn.

[3:30:58] Dus dat is echt, echt anders.

[3:31:03] En dan heb ik het andere deel van de vraag.

[3:31:06] U stelt van ja, de doseringen zijn daar hoger.

[3:31:10] Nou, dat weet ik op dit moment niet.

[3:31:13] Volgens mij valt dat mee.

[3:31:18] De driftverreducerende technieken moeten daar ook worden toegepast,

[3:31:20] net zoals we dat in Nederland hebben.

[3:31:21] Dus dat klopt met elkaar.

[3:31:25] En nogmaals, er is tracer als alternatief.

[3:31:29] En ik blijf er maar aan hameren.

[3:31:32] De biologische sector gebruikt ook tracer.

[3:31:34] Die leggen ook kersen in de schap.

[3:31:36] En natuurlijk, XRL is een effectieve middel.

[3:31:39] Dat snap ik allemaal wel.

[3:31:40] En dat het het fijnste werken vindt, snap ik ook allemaal wel.

[3:31:44] Maar het is ook een schadelijke middel.

[3:31:46] En de CTGB geeft het niet voor niks als een extra voorschrift mee om het eens in de drie jaar te doen.

[3:31:53] En die telens die het niet hebben toegepast, die moeten dan nu Tracer gaan toepassen.

[3:31:58] Ze hebben een alternatieve, dat heet Tracer.

[3:32:01] Meneer Vlak.

[3:32:02] Ja, voorzitter.

[3:32:03] Dan toch even.

[3:32:04] In landen om ons heen worden twee tot drie toepassingen per jaar in hogere dosering gebruikt.

[3:32:08] Dat even nog als aanvulling.

[3:32:10] Maar een aantal van...

[3:32:11] De minister zegt dat wij het niet allemaal op onze nek kunnen nemen.

[3:32:14] Ik verwijs naar de sector.

[3:32:15] Maar ook de sector kan daar niet alles aan doen.

[3:32:17] Ik heb in mijn bijdrage gezegd dat een Tracer-fabrikant...

[3:32:20] nog niet aan de uitbreiding van de toelating wil...

[3:32:22] inhoudtig kleinfruit na kerst.

[3:32:23] Dus als zo'n fabrikant niet wil...

[3:32:25] kun je als sector roepen wat je wil.

[3:32:27] Je kunt zeggen, ik neem het je niet meer af.

[3:32:28] Maar ook zo'n fabrikant moet toch in gang gezet worden.

[3:32:32] En anders kom je klem te zitten als teler.

[3:32:35] Excellentie.

[3:32:36] Ja, maar dat is niet de verantwoordelijkheid van de overheid.

[3:32:40] Dat is niet de verantwoordelijkheid van de overheid.

[3:32:42] Het kan niet zo zijn dat wij de fabrikanten gaan vragen...

[3:32:44] en willen jullie voor onze kersentelers zorgen dat het toegelaten wordt.

[3:32:47] Het is wel de verantwoordelijkheid van de sector zelf om fabrikanten te vragen.

[3:32:50] Wij komen in de knel.

[3:32:52] En ze weten al lang dat ze in de knel komen.

[3:32:53] Vorig jaar is het aan de orde geweest.

[3:32:55] Wij komen in de knel.

[3:32:56] Als jullie ons nou niet helpen met de toelating, dan hebben we volgend jaar een probleem.

[3:33:00] Dat is de boodschap die moet worden afgegeven door de sector aan de farmaceutische industrie.

[3:33:05] Nee, aan de industrie.

[3:33:07] En het is niet onze verantwoordelijkheid om dat te gaan doen.

[3:33:09] En ik weiger ook pertinent om die stoel te gaan zitten.

[3:33:12] Dat is echt aan de sector zelf.

[3:33:13] Dat is echt aan de sector zelf om met dat soort partijen in gesprek te gaan.

[3:33:19] En daar kunnen we urenlang over door blijven discussiëren.

[3:33:21] Dat is ene.

[3:33:22] Twee.

[3:33:23] Wij hebben het CTGB.

[3:33:24] En het CTGB staat Europees en wereldwijd hoog aangeschreven.

[3:33:28] En het CTGB geeft mij het voorschrift mee om eens in drie jaar te doen vanwege het grotere

[3:33:36] risico op het XRL.

[3:33:37] Bij Theresa is het niet aan de orde.

[3:33:39] Ik volg hier ook gewoon de lijn van het CTGB, die we overigens met elkaar ook samen hebben

[3:33:43] aangewezen als de organisatie die ons adviseert.

[3:33:46] Ik heb daar in het begin van de termijn van de heer Van Kampen een gloedvol botoog over

[3:33:52] gehoord en wij moeten ook niet constant dat blijven ter discussie blijven stellen.

[3:33:58] Het CTGB die werkt met bepaalde protocollen, is een deskundige club en ik ga af op het

[3:34:04] oordeel van het CTGB.

[3:34:04] En ik ga niet margenderen met dat soort adviezen,

[3:34:09] want dan is het hek van de dam.

[3:34:12] En ook in uw Kamer is altijd aan de orde geweest

[3:34:15] dat we juist het CTGB hebben aangesteld

[3:34:17] om dit soort adviezen aan ons te geven.

[3:34:20] Meneer Vlag.

[3:34:21] Ik begrijp niet zo goed waarom de minister hier zo fel op reageert.

[3:34:24] Want hij geeft aan, er is een middeltracer,

[3:34:26] dat is minder schadelijk.

[3:34:28] Zou het dan juist vanuit die optiek niet goed zijn

[3:34:30] als de minister daar dan juist een stapje extra voor loopt

[3:34:32] en zegt van nou, daar voel ik de verantwoordelijkheid

[3:34:34] dat we die overstap maken voor zo'n mooie sector naar een minder schadelijk middel.

[3:34:38] Daar wil ik wel een stapje extra voor zetten.

[3:34:40] Ik ga met die fabrikant in gesprek, zodat hij toch die toelating voor alle telers op gaat starten.

[3:34:45] Desnoods zet ik er wat subsidie tegenover, maar dan is het winst voor iedereen.

[3:34:48] Meneer de minister.

[3:34:50] Nee. Nee.

[3:34:52] Dat is gewoon niet de verantwoordelijkheid van de overheid.

[3:34:55] Dat is niet de verantwoordelijkheid van de overheid.

[3:34:57] De verantwoordelijkheid van de overheid is om een adequate, zorgvuldige toelatingsprocedure te hebben

[3:35:02] met zorgvuldige organisaties, instituten, die wij er capabel achter om dat op een zorgvuldige manier te doen.

[3:35:08] Dat is de taak van de overheid.

[3:35:10] Maar het is de taak van het bedrijfsleven om te komen met voorstellen van middelen.

[3:35:14] En als er druk is uit de sector vanwege commerciële belangen,

[3:35:17] want het gaat puur om commerciële belangen, dat is prima.

[3:35:19] Dat is ook logisch, want je wilt graag met je kerstenteel door kunnen gaan.

[3:35:23] En dat wil ik ook niet gaan remmen of beperken.

[3:35:27] Maar dan is het ook aan de sector om in gesprek te gaan met dat soort producenten

[3:35:31] en zeggen beste mensen, jullie hebben een middel, dat hebben we nodig.

[3:35:36] Wij zien dat die vrijstelling die we nou tien jaar hebben gehad,

[3:35:39] dat die vrijstelling eindig is.

[3:35:41] Jullie moeten nou acteren.

[3:35:42] En nogmaals, we hebben ook het Fonds Kleine Toepassingen.

[3:35:44] Dus daar liggen wel mogelijkheden om ook een stukje financiering te geven.

[3:35:48] Maar het is niet zo dat wij op de stoel van de fabrikanten gaan zitten,

[3:35:51] of dat ik op de stoel van de telers ga zitten om fabrikanten te vragen

[3:35:54] om middelen te gaan toepassen.

[3:35:56] Dat is de omgekeerde wereld.

[3:35:57] Dat gaan we echt niet doen.

[3:36:02] Ja, voorzitter, punt van orde.

[3:36:03] want ik, met alle respect voor de collega's en de minister,

[3:36:06] maar we hebben nog 20 minuten, ik heb nog op geen één vraag antwoord gekregen nog,

[3:36:12] en ja, dit gaat gewoon niet lukken natuurlijk zo,

[3:36:15] dus ik vraag me toch af hoe we dit nu beter kunnen gaan doen.

[3:36:17] Wat er gaat gebeuren, de minister gaat wel alles beantwoorden,

[3:36:20] en daar waak ik ook voor, maar er gaat geen tweede termijn komen,

[3:36:23] dus ik zal wat ik wel zal doen, er zijn vijf Kamerleden die geen vraag meer kunnen stellen,

[3:36:27] dus ik ken wel iedereen een extra vraag toe, dat moet ik ook doen,

[3:36:31] Ja, eentje. En dan gaan we het zo doen.

[3:36:34] Maar de minister moet het durven. Ik zei dat al tien minuten geleden.

[3:36:36] De minister moet sneller gaan beantwoorden op wat hij ook beloofd heeft.

[3:36:39] Ja, maar voorzitter, ik heb heel bewust, zeg maar, mijn vier interrupties gespaard.

[3:36:45] En ik kan ze nu straks niet... Ja, maar dit gaat natuurlijk niet genoeg...

[3:36:48] Maar die kans krijgt u wel. Je mag die vier interrupties stellen.

[3:36:52] Je hebt er nu eentje gedaan en je hebt er nog...

[3:36:56] Nee, het komt goed, mevrouw Poth. Maar laten we naar vlucht doorgaan.

[3:37:00] Minister, zet de turbos aan, nu moeten we ook vlammen.

[3:37:03] Want anders halen we niet inderdaad, u hebt gelijk mevrouw Potten.

[3:37:06] Dan even nog over de vraag van de heer Pierik, over de 42% naleving.

[3:37:12] Ik heb iets gezegd over het aanschaffen van nieuwe apparatuur.

[3:37:14] Die naleving ging over het totaal van alle voorschriften, administraties enzovoort.

[3:37:18] Niet alleen over die twee stoffen.

[3:37:20] Maar dat is wel iets wat de N-VWA constateert.

[3:37:24] En op basis van waarvan de N-VWA ons een negatief advies gaf.

[3:37:35] Dan de vraag van mevrouw Pot over de kerstentelers.

[3:37:46] De helft van de telers past de middelenverkeer toe.

[3:37:48] Kan de minister toezeggen met concrete maten en de komende kerstentelers volgens de norm toepassen?

[3:37:54] Die zorg om de naleving heb ik ook iets over in de brief gezet.

[3:37:56] Die deel ik met u.

[3:37:59] Het blijkt wel dat een groot deel van de telers wel nu de driftreducerende apparatuur heeft aangeschaft.

[3:38:06] Wij hebben wel, om de naleving te bevorderen, meer eisen gesteld aan een gecontroleerde distributie.

[3:38:14] En zoals u weet heb ik met het NFO, die brief heb ik u ook in afschrift laten toekomen,

[3:38:20] gevraagd om, in dit geval mei overmorgen, een plan te presenteren waaruit blijkt dat de naleving naar een veel hoger level gaat.

[3:38:29] Ook de naleving op zich ligt ook bij de sector zelf.

[3:38:33] Dat is de verantwoordelijkheid van de sector zelf.

[3:38:36] Wij kunnen handhaven, toezicht houden en handhaven.

[3:38:39] En dat doet de NVWA dus ook.

[3:38:40] Maar het is echt aan de sector zelf om te komen met plannen.

[3:38:43] En het is de verantwoordelijkheid van de sector zelf.

[3:38:46] En dat geldt voor alle sectoren als schade- en gewasbeschermingsmiddelen en toepassingsvoorwaarden.

[3:38:50] Om zelf die verantwoordelijkheid te nemen.

[3:38:53] Dan de vraag van de bevallende kleine teelte van de heer Grinwis.

[3:38:59] Vondstlijnen teelt en dat wordt voortgezet voor de komende vijf jaar ook weer.

[3:39:02] En daarmee is er ruimte.

[3:39:04] Want ik ken de heer Grimmers als een vurig pijtbezorger voor de spruiten teelt, zoals u weet.

[3:39:12] En dat gaat niks met kabinetten te maken, maar wel met telers die daar druk mee bezig zijn.

[3:39:17] Dus dat blijven we ondersteunen.

[3:39:21] Ik laat even nog even twee interrupties toe.

[3:39:23] Dan blijven we een beetje bij het onderwerp.

[3:39:25] Mevrouw Prot en dan maar naar Perik.

[3:39:27] Ja, voorzitter, de minister zegt hij wil de distributie gaan handhaven.

[3:39:31] Dat is hartstikke leuk.

[3:39:32] Maar volgens mij lag het probleem bij de bij de het gebruik van het middel.

[3:39:36] Dus ja, dat schieten we dan niet zo heel veel meer op.

[3:39:38] Prima ook dat de sector een plan gaat maken.

[3:39:41] Ik vraag me af.

[3:39:42] Kunnen wij dat plan als Kamer dan ook inzien met een reactie van de minister daarop?

[3:39:46] Of hij dat als afdoende bestempelt?

[3:39:49] Want dan kunnen wij als Kamer weer beoordelen of dat we daar ook tevreden mee zijn.

[3:39:53] Dat kan altijd. Ik wil er wel een punt op maken.

[3:39:57] Dat is meer een procedureel, misschien ook...

[3:40:00] Staatsrechtelijk knipt dat wel heel zwaar opeens.

[3:40:04] Het toelaten of het geven van vrijstellingen...

[3:40:06] en hoe we daarmee omgaan, is een discretionaire bevoegdheid van de minister.

[3:40:10] Er werd in de eerste termijn gevraagd...

[3:40:12] kunnen wij voorafgaand aan zo'n vrijstelling ook het debat krijgen in de Kamer...

[3:40:14] voordat die vrijstelling wordt gegeven?

[3:40:16] Dat is niet aan de orde.

[3:40:18] Dit is gewoon gedelegeerd aan de minister om dit verder te regelen en af te doen.

[3:40:22] En dat zeg ik ook hier. Ik ben best blij natuurlijk om het naar de Kamer toe te sturen.

[3:40:26] Maar vrijstellingen geven en dat soort zaken is echt de bevoegdheid van de minister.

[3:40:33] Meneer Peerik.

[3:40:36] Ja, dank voorzitter. Nog een hele korte vraag.

[3:40:39] De minister hield een vlammend betoog over het toepassen van Tracer in plaats van XRL.

[3:40:46] Maar is het voor de Nederlandse kersentelers wel mogelijk om op een biologische manier kersen te telen?

[3:40:53] Volgens mij is het hartstikke lastig en komen de kersen die ik koop in de supermarkt altijd uit andere landen.

[3:40:57] Meneer de minister.

[3:40:59] Nou, er zijn biologische kersentelers die het gebruiken.

[3:41:02] Dat is het antwoord.

[3:41:04] En het is wel bijzonder dat biologische telers het gebruiken, want het is een verwachtsbeschermingsmiddel.

[3:41:09] Maar daar is een uitzondering voor gemaakt in de biologische teelt, juist om de noodzaak...

[3:41:14] En die snap ik ook, om deze zoekievliegen te ondervangen, zeg maar.

[3:41:17] Dat snap ik.

[3:41:19] Maar daar wordt het gebruikt.

[3:41:20] En daar komen gewoon producten, er wordt gewoon geproduceerd.

[3:41:23] Dus het kan.

[3:41:26] Gaan we naar, even kijken, de uitspraken van het hof.

[3:41:29] Zijn we er nu al?

[3:41:31] Nee, even kijken.

[3:41:32] Er zijn nog twee blokjes, als het goed is.

[3:41:35] Maar je hebt daar nog drie enveloppen liggen, zie ik dus.

[3:41:38] Ja, het is, ik kreeg een vraag van de heer Pierik, meneer de voorzitter,

[3:41:41] over waarom wel voorwaarden voor gebruik voor de kersen teelt

[3:41:43] en niet voor andere sectoren.

[3:41:45] Alle sectoren krijgen gebruikersvoorschriften.

[3:41:48] En bij de ene is dit, bij de andere is dat, ook per sector

[3:41:57] En nogmaals, XJRL, die lichte aanvraag ligt bij het CTGB.

[3:42:07] Nu ben ik door het kopje vrijstellingen heen, meneer de voorzitter.

[3:42:12] Dan komen we bij de hofuitspraken.

[3:42:19] Er zijn een aantal uitspraken gedaan.

[3:42:21] Als je kijkt naar de belangrijkste uitspraken...

[3:42:25] dan is dat in Drenthe geweest rondom een teler...

[3:42:29] die uiteindelijk na beroep, waarbij eerst verbod kwam...

[3:42:33] vier producten mochten toepassen.

[3:42:35] We hebben een situatie in Zevenem...

[3:42:37] waar een ondernemer wil beginnen met leliteelt.

[3:42:40] En dat wordt afgewezen.

[3:42:43] En we hebben ook de uitspraken van het Europees Hof.

[3:42:47] Die deels gaan over...

[3:42:49] Als er nieuwe wetenschappelijke inzichten zijn...

[3:42:52] met wetenschappelijke potten, hoe ga je daar vervolgens mee om?

[3:42:54] Ook per land.

[3:42:56] Maar die bijvoorbeeld ook zegt...

[3:42:57] je hebt niet voor niks een CTGB in een land.

[3:43:01] Dus zorg ook dat je daarna luistert...

[3:43:05] dat je dat meewerkt in de uitspraken.

[3:43:07] Dus het is vrij complex als je het bij elkaar brengt.

[3:43:10] En ik stel voor, want dit moet echt nog onderzocht worden.

[3:43:13] We hebben dat ook nog tekort.

[3:43:15] Uitspraak 7, ook in relatie tot elkaar.

[3:43:18] Ja, zeg maar, want daar zit een relatie tussen, vanzelfsprekend.

[3:43:20] Dus ik stel voor dat als we de analyses daar

[3:43:22] gedaan hebben, juridische analyse, dat we dat ook met uw Kamer delen.

[3:43:27] En dan kan het in een volgend debat aan de orde komen wat de consequenties daarvan zijn.

[3:43:30] Want het is vrij complex, kan ik u zeggen.

[3:43:32] Ook door de uitspraak van het Europese Hof.

[3:43:41] Nou ja, en dat geldt dus ook van de vraag van lid Kostift over glifosaat.

[3:43:48] Wat betekent dat voor glifosaat?

[3:43:50] Wat betekent dat voor het protocol in het algemeen?

[3:43:54] Het geldt natuurlijk wel.

[3:43:55] Het is een Europese uitspraak.

[3:43:56] Dus die geldt voor alle beoordelingsautoriteiten.

[3:43:59] En dat zal dus ook Europees moeten worden afgestemd.

[3:44:01] Er is binnenkort ook een scoop af.

[3:44:03] En dan wordt het ook besproken wat de consequenties daarvan zijn.

[3:44:05] Ook voor de protocollen bijvoorbeeld.

[3:44:07] En ik kan natuurlijk niet daar nu al een uitspraak over doen.

[3:44:12] Want dat moet echt even goed worden uitgezocht.

[3:44:14] En dan ook op Europese schaal worden besproken.

[3:44:18] En dan weten we pas de consequenties.

[3:44:21] Ja, de vraag is ook wat betekent het voor Glyfosaat?

[3:44:25] Ja, op dit moment heeft Glyfosaat gewoon een goedkeuring en dat blijft voorlopig ook zo.

[3:44:29] En of het consequenties hebben, dat zal moeten blijken uit die scopeafvergadering.

[3:44:33] En dat moet dus Europees worden afgestemd.

[3:44:36] Dat is wat ik heb ten aanzien van de uitspraken van de rechters, meneer de voorzitter.

[3:44:42] Nou, ik ken het littel.

[3:44:43] Dat kost dus nu de vijfde extra interruptie.

[3:44:46] Nee, nou ja, is een vraag niet concreet beantwoord, die volgens mij wel concreet beantwoord kan worden.

[3:44:52] Eigenlijk zegt de minister op al mijn vragen hierover, we gaan het uitzoeken.

[3:44:56] Dan wil ik op z'n minst weten wanneer, ik wil dat gewoon op zeer korte termijn hebben,

[3:45:00] want zo lang hoeft het niet te duren, want het is gewoon een uitspraak van het Europese

[3:45:03] Hof dat Nederland dit niet goed uitvoert.

[3:45:06] Dus het heeft gevolgen voor het CTGW en hoe zij functioneren.

[3:45:10] Maar ik wil dus eerst weten wanneer komt het er dan, als we verder de vraag niet worden

[3:45:15] beantwoord.

[3:45:16] En als het blijkt dat het Europees Hof inderdaad die ruimte geeft aan de overheid hier, aan het

[3:45:22] CTNGB, om strenger op te treden tegen bijvoorbeeld glyfosaat, of je dan bereid bent om die ruimte

[3:45:28] ook te pakken?

[3:45:29] Ik ben toch niets bereid, maar ik geleide door naar de minister, dus ik spreek altijd

[3:45:32] via de voorzitter.

[3:45:33] Ja, meneer de voorzitter, twee heldere vragen.

[3:45:35] Nee, het gaat om een uitspraak van het Europees Hof waar alle beoordelingsautoriteiten Europees

[3:45:43] zich ook moeten toe verhouden.

[3:45:44] Dus het moet echt eerst Europees worden afgestemd.

[3:45:47] Dat is één.

[3:45:48] Punt twee.

[3:45:49] Als het gaat om glifosaat specifiek en over rapporten op het gebied van glifosaat, die

[3:45:55] discussie hebben we hier gehad bij de toelating van glifosaat.

[3:45:59] Wij hebben naar aanleiding van signalen van de wetenschap gezegd, als het bijvoorbeeld

[3:46:03] gaat om relatie Parkinson-glifosaat, ligt er op dit moment niet een rapport zodanig die

[3:46:09] die voor het CTGB aanleiding is om Glieversaat niet toe te staan.

[3:46:15] Maar ik heb wel gezegd, wij starten een onderzoek op.

[3:46:18] En als op enig moment uit het onderzoek blijkt dat er een causaal verband is tussen Glieversaat en

[3:46:22] Parkinson, wordt Glieversaat direct als toepassing uit de handel genomen in Nederland.

[3:46:27] En dan zal Europa snel volgen.

[3:46:29] Dat is een afspraak die ik heb gemaakt met de Kamer, maar wel in die volgorde.

[3:46:32] En op dit moment liggen die rapporten en ook de wetenschappers zeggen zelfs, er moet een aanvullend

[3:46:36] onderzoek gedaan worden. Dus het is niet zo dat op het moment dat deze

[3:46:39] uitspraak geëffectueerd wordt dat vervolgens liever zaterdag wordt ingetrokken, want er zal eerst een

[3:46:43] duidelijk onderzoek moeten liggen. We gaan naar het blokje algemeen, meneer de minister. Laatste blokje.

[3:46:59] De sur hadden we al behandeld, zei ik, met een schuinderblik naar de heer Van Kampen, meneer de

[3:47:05] voorzitter. Dan kan de minister het initiatief van de plantaardige sector ondersteunen, zoals het ook

[3:47:13] bij Antibiotica is gebeurd, met een benchmark.

[3:47:18] Ik vind het een heel sympathiek initiatief van B.O. Akkerbouw.

[3:47:22] Die ik overigens, laat ik dat ook maar eens een keer zeggen,

[3:47:23] ook als een constructieve club bestem.

[3:47:26] Dat mag ook weleens gezegd worden.

[3:47:28] Een club die meedenkt, die vooruitdenkt,

[3:47:30] die ook begrijpt wat er van hun gevraagd wordt.

[3:47:33] En dat geldt ook hiervoor.

[3:47:35] En ik stimuleer graag dit soort initiatieven waar het past.

[3:47:39] Maar op dit moment hebben we daar geen financiële middelen voor gereserveerd.

[3:47:44] Dan is het dus echt aan het volgende kabinet om daar wel iets mee te gaan doen.

[3:47:47] Maar dat het een goed initiatief is, ik zou het van harte aanbevelen aan mijn opvolger.

[3:47:56] Dan de normoverschrijdingen van de heer Vlag.

[3:48:00] Ja, niet van de heer Vlag zelf, maar de gestage daling van de normoverschrijdingen.

[3:48:06] Ja, het is natuurlijk een normatieve man, maar een SGP.

[3:48:08] Dus ik kan het niet hebben over normoverschrijdingen met een SGP'er, dat kan natuurlijk niet.

[3:48:17] Het is onduidelijk waarom de daling stagneert.

[3:48:21] Het hangt niet alleen af van welke middelen worden gebruikt,

[3:48:22] maar ook van de weersomstandigheden die van invloed zijn op drift,

[3:48:26] uitspoeling en afspoeling.

[3:48:27] Dus is het een nat jaar, is het een droog jaar?

[3:48:29] Dat soort zaken speelt allemaal rol mee.

[3:48:33] En daarom is het ook zo belangrijk dat die meetresultaten zo snel mogelijk bekend worden.

[3:48:37] Zodat er beter gezocht kan worden naar de oorzaken van de oorlogsbeschrijving.

[3:48:40] Er is ook al een motie aangenomen van de heer Grendis,

[3:48:42] ...die ook wil dat we de meetresultaten sneller ook aan telers en boeren beschikbaar stellen...

[3:48:46] ...zodat ze sneller kunnen anticiperen, of eigenlijk reageren op die meetresultaten...

[3:48:50] ...en dan ook maatregelen kunnen nemen.

[3:48:53] Samen met de waardenschappen en de sectorpartijen werken we eraan.

[3:48:58] Dan even de relatie met de kaderrichtlijn waternormering.

[3:49:03] Kijk, ik heb net ook al gezegd, gewasbeschermingsmiddelen...

[3:49:06] ...en we kijken natuurlijk naar de waterkwaliteit, maar we kijken ook...

[3:49:11] naar de blootstelling van mensen.

[3:49:14] Het gaat om mens, dier en milieu.

[3:49:16] Dus het gaat niet alleen om de waardekwaliteit.

[3:49:17] Dat is wel heel belangrijk.

[3:49:18] Maar ik hoor heel vaak de waardekwaliteit die voorbij komt.

[3:49:21] Maar het gaat bij gewasbeschermingsmiddelen om meer.

[3:49:24] Hoe is de blootstelling van mensen bijvoorbeeld?

[3:49:26] Hoe is de blootstelling bij dieren?

[3:49:28] Wat is het effect daarvan?

[3:49:31] Dan even specifiek naar de toelating van gewasbeschermingsmiddelen...

[3:49:35] in overeenstemming met de kaderrichtlijn water.

[3:49:37] Want die kaderrichtlijn water heeft over het algemeen wat strakkere normeringen.

[3:49:46] En er wordt een analyse uitgevoerd hoe de toelating van gewasbeschermingsmiddelen, zeg maar, correspondeert

[3:49:53] met de normeringen van de kaderrichtlijn water.

[3:49:57] En hoe kunnen we die met elkaar in overeenstemming brengen?

[3:49:59] Dan gaat het niet direct over de toelating van middelen, maar meer over de toepassing,

[3:50:03] het gebruik van middelen.

[3:50:04] En daar hebben wij als land ook een rol in.

[3:50:09] Dat kan ook niet generiek.

[3:50:10] Want elk land heeft andere opgaven als het gaat om de kaderrichtlijn water.

[3:50:14] Dus dit doe je specifiek met gebruikersvoorschriften in een omgeving, in een gebied.

[3:50:17] Nou, ook gebiedsgericht.

[3:50:19] Dat doe je met de kaderrichtlijn water.

[3:50:23] En dan wordt er gewoon gekeken hoe je dat op een goede manier met toepassing gebruikersvoorschriften kunt toepassen.

[3:50:33] Meneer Holman.

[3:50:36] Nee, nee, doe maar even vluchtenstof, want dan moet ik er een afronden aan.

[3:50:39] Ja, voorzitter.

[3:50:40] Nog even terug op die benchmarksysteem die de BO Akkerbouw wil.

[3:50:44] Daar heeft de minister veel lof over.

[3:50:46] En hij zegt van, ik kan er niet zoveel aan doen, want ik heb geen middelen.

[3:50:49] Maar de vraag van BO Akkerbouw is ook niet zozeer middelen, maar hulp om het wettelijk te verankeren.

[3:50:55] En die toeging zou je volgens mij wel kunnen doen.

[3:50:58] De minister wel kunnen doen.

[3:51:00] Zo is dat.

[3:51:01] Ja, maar deze hangt samen met de gewasbeschermingsmonitor...

[3:51:06] omdat je de gegevens moet ophalen, zeg maar.

[3:51:10] En dat kost wel geld. En daar zijn nog gemiddelen voor.

[3:51:12] Dus er zit een verband met de gewasbeschermingsmonitor.

[3:51:15] Dus dat maakt het wat complex. Dus ja, ik zie u moeilijk kijken.

[3:51:18] Want ja, u bent ook in de slotonderhandeling bezig.

[3:51:21] Maar u zult toch nog even moeten bellen.

[3:51:22] Dan moet er extra geld op de onderhandelingstafel vrijkomen voor de bensmaker.

[3:51:25] We gaan vlug verder. En denk ook aan de vraag...

[3:51:28] Ik heb begrepen dat sommige details, die toch belangrijk zijn...

[3:51:31] gedetailleerd in het hoofdlijn akkoord kunnen komen dus. Ik denk ook aan de vragen van mevrouw

[3:51:36] verder en mevrouw Podok. Nou ik had iets gezegd over de normen waterkwaliteit kader in geen water.

[3:51:46] Even kijken dan iets over wat gebeurt er eigenlijk als een overschrijding constateert bij de constatering

[3:51:53] of heet het meteen gevolg voor het gebruik van betreffende stof in het gebied. Waterschappen,

[3:51:57] dat is een vraag van de heer Grimmers. Waterschappen publiceer normen overschrijdingen via hun site,

[3:52:02] persberichten en bespreken deze met de sector.

[3:52:04] De bestrijdingsmiddelen Atlas wordt jaarlijks geactualiseerd met de gegevens over normenbeschrijving

[3:52:08] over het hele jaar.

[3:52:10] Waterschappen, LTO, CropLife en het Rijk geven een uitvoering aan de motie Grunwis om monitoringsresultaten

[3:52:17] sneller te delen, wat ik net al even zei.

[3:52:22] En bij forse normenbeschrijving vindt natuurlijk overleg met NVWA voor onderzoek plaats.

[3:52:28] Geen generiek verbod op het verbod van grondwaterbeschermingsgebieden.

[3:52:32] Waarom laat de minister de keuzes op dit gebied niet aan provincies?

[3:52:37] Het klopt dat de provincie verantwoordelijk is voor de bescherming van het grondwater

[3:52:41] en in haar omgevingsverordening beperkingen kan opleggen aan het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

[3:52:47] in grondwaterbeschermingsgebieden.

[3:52:50] Maar uw Kamer heeft ook een motie aangenomen, een motie van lid De Groot, die om een generiek

[3:52:54] gebruiksverbod vraagt.

[3:52:55] Daar geef ik nu uitvoering aan met een onderzoek door de VUR...

[3:52:59] naar de impact van zo'n verbod.

[3:53:01] Het eerste deel, een kriegscan, heb je recent ontvangen.

[3:53:04] En het vervolgonderzoek gaat nu starten.

[3:53:06] En ik laat aan het volgende kabinet, om een besluit te nemen...

[3:53:10] over een generiek verbod op basis van het dan afgeronde onderzoek.

[3:53:20] Meneer Holman.

[3:53:21] Mijn laatste vraag.

[3:53:23] De overschrijving van de KRW-waarden...

[3:53:27] Daar is discussie over. Is het nou dat er te veel residuen zijn?

[3:53:31] Of is het zo dat in sommige gebieden de normen zo hoog zijn als laag?

[3:53:36] Het is maar voor welk kantje bekijkt dat die bijna niet haalbaar zijn.

[3:53:40] Excellentie.

[3:53:42] Ja, nu stelt u eigenlijk een vraag aan de minister van Landbouw,

[3:53:44] die eigenlijk aan de minister van IJW gesteld zou moeten worden.

[3:53:46] Dus ik heb het antwoord op deze vraag niet scherp.

[3:53:50] Dus ik kan u dat wel schriftelijk laten toekomen via de minister van IJW.

[3:53:54] Dan kunnen we dat wel even in beeld brengen voor u.

[3:54:01] Dan de vraag van mevrouw Pot.

[3:54:03] Is de minister het eens dat gebruik van bestrijdingsmiddelen in grondmatig

[3:54:05] beschermingsgebieden echt zoveel mogelijk willen beperken?

[3:54:08] Zie ook motie.

[3:54:09] Nou, ik heb daarnet al wat over gezegd hoe we daarmee omgaan.

[3:54:12] We wachten het onderzoek af en op basis daarvan kunnen we daar maatregelen aan nemen.

[3:54:16] Dan de heer Van Kampen.

[3:54:18] Ja, voorzitter.

[3:54:19] Maar het onderzoek afwachten is natuurlijk niet per se ook snel handelen om dat te verminderen.

[3:54:24] Dus ik vraag toch aan de minister om nog eventjes iets adequater daar antwoord op te geven.

[3:54:29] Omdat we volgens mij aan alle kanten natuurlijk ook willen laten zien dat we natuurlijk niet accepteren

[3:54:34] dat er onzorgvuldig om wordt gegaan met de plekken waar we uiteindelijk ons drinkwater vandaan houden.

[3:54:38] Het is niet voor niets dat er ook geen tankstations daar mogen.

[3:54:40] Het is niet voor niets dat er ook geen fabrieken daar mogen.

[3:54:43] Volgens mij, weet je wel, het is prima om nog verder te onderzoeken, want daar wordt het alleen maar beter van.

[3:54:47] Maar in de tussentijd hoeven we niet te wachten.

[3:54:51] Ten eerste, ook voor de kijkers thuis, je hebt waterwindgebieden en je hebt grondwaterbeschermingsgebieden.

[3:54:58] Laat niet het beeld ontstaan dat in waterwindgebieden allerlei bestrijdingsmiddelen worden toegelaten,

[3:55:02] want daar is het allemaal verboden.

[3:55:05] Dat zijn de waterwindgebieden.

[3:55:07] Dat zijn de gebieden waar we drinkwater winnen.

[3:55:10] Doordat we dat drinkwater winnen, is er invloed in een zone om dat gebied heen,

[3:55:14] in een cirkel om dat gebied heen,

[3:55:16] Waar een effect kan zijn, omdat dan misschien water aan de trokken wordt, omdat je in dat

[3:55:20] centrum van die cirkels grondwater onttrekt voor drinkwaterwinning.

[3:55:26] En dat zijn de grondwaterbeschermingsgebieden.

[3:55:29] Dus de waterwindgebieden, ik wil het nogmaals nadrukken, de waterwindgebieden, daar scheldt

[3:55:33] al dat strenge regime.

[3:55:36] En als wij maatregelen nemen, zoals een generiek verbod en grondwaterbeschermingsgebieden,

[3:55:41] dan hebben we ook als overheid te kijken wat is de impact van de maatregelen die we treffen

[3:55:45] in dat gebied. En dus is dat onderzoek wel degelijk van belang. En het onderzoek is na

[3:55:49] aanleiding van de motie de grote in gang gezet. Maar op dit moment ga ik niet iets versnellen

[3:55:54] of iets dergelijks. We wachten het onderzoek af en dan gaan we over op maatregelen.

[3:55:59] Een korte checkvraag, omdat we in het laatste blok zijn, voorzitter. Komt de minister nog op mijn

[3:56:03] vragen over de spuitvrije zonnes? Anders moet ik nu een interruptie doen.

[3:56:06] Die komt volgens mij nog voorbij. Dat was waterwindgebieden. Dan ook de vraag van de

[3:56:18] Oh, dan heb ik een vraag over spuitzonering.

[3:56:24] Het is toevallig van het lid Vlag, meneer de voorzitter.

[3:56:29] Willen de bewindslieden medegelet op de woningbouwopgave...

[3:56:31] en verzorgen dat samen met de gemeente...

[3:56:32] voor een geactualiseerde onderbouwde zonering wordt gezorgd?

[3:56:36] Ik ben erover in gesprek met de minister van BZK en de VNG...

[3:56:39] over dit keilpunt dat door verschillende gemeenten ook bij ons is aangekaart.

[3:56:45] Dit heeft ook een beetje te maken met de spanning die we hebben in Nederland en de druk op de

[3:56:49] openbare ruimte, de spanning tussen gebruik van het landelijk gebied en ook de wens van

[3:56:54] meer woningen enzovoort.

[3:56:56] Maar de gemeenten zijn op dit terrein bevoegd gezag en wij niet.

[3:57:01] Zij moeten de keuze maken over hoe zij hun gebied inrichten.

[3:57:05] Maar natuurlijk hoor ik de hulpvraag, wat ik net al zei, ook van de gemeentes luid en

[3:57:10] duidelijk.

[3:57:10] En ik wil ook samen met de minister van Binnenlandse Zaken bezien hoe we bij de gemeentes hierin

[3:57:14] kunnen ondersteunen. Dus we gaan er ook over het gesprek over aan met de gemeente om te kijken hoe

[3:57:18] we daar ook kunnen ondersteunen. Maar nogmaals, het is bevoegdheid van de gemeente en het gaat bij

[3:57:25] gewasbescherming altijd om de gezondheid en de bescherming van mens, dier en milieu. En dat

[3:57:30] blijft overeenstaan. Dat kan soms zelfs ook leiden tot grotere spuitvrije zones. Dat moeten we ons

[3:57:36] goed realiseren.

[3:57:42] Ik denk dat iedereen wil dat we geen woningen bouwen in gebieden waar het niet verantwoord

[3:57:46] is, dus helder.

[3:57:47] Gemeenten zijn bevoegd gezagd, maar hebben wel te maken met die normen rond die spuitvrije

[3:57:51] zones.

[3:57:51] Ik zou graag willen dat de minister dit omzet in een concrete toezegging hoe dan die gemeenten

[3:57:56] daar ook bij geholpen gaan worden, zodat er ook een soort landelijke richtlijn komt of

[3:58:01] een afspraak met de VN.

[3:58:02] Als je vraag is, verminder nou die spuitvrije zones en ga dat maar even beperken, dat is niet wat ik hier zeg.

[3:58:09] Ik zeg, hoe kunnen we met de gemeenten, kunnen we die ondersteunen om een goede invulling eraan te geven?

[3:58:14] Zoals ik al zei, bijvoorbeeld Lelyteelt, wil ik daar een speciale onderzoek naar starten om te kijken, wat is het effect ook ruimtelijk?

[3:58:20] En daar speelt dit ook een rol mee.

[3:58:22] Het zou best kunnen betekenen dat bijvoorbeeld Lelyteelt juist de spuitvrije zones worden vergroot.

[3:58:26] Is niet ondenkbeeldig.

[3:58:28] Maar wij gaan hier met de gemeentes over in gesprek.

[3:58:30] We horen de knijlpunten van de gemeentes en we gaan kijken,

[3:58:33] samen met de minister van Binnenlandse Zaken,

[3:58:35] overigens ook woningbouw, om dat op een goede manier in te regelen.

[3:58:40] Meneer de minister, we moeten gaan afronden.

[3:58:42] Dus ik zou echt vragen om alleen echt korte antwoorden vanaf nu nog maar.

[3:58:45] Want we gaan anders te veel uitlopen en dat kan niet. Dank u wel.

[3:58:50] Ja, het gebruik van illegale gewasbeschermingsmiddelen van mevrouw Pot.

[3:58:55] Het mag gewoon niet. Men is in overtreding.

[3:58:57] Het is illegaal, hoed ik ben te verkeerd.

[3:59:01] De NVWA die heeft ook een plan hierop gesteld, waar meerdere ketenpartijen bij zijn betrokken.

[3:59:07] Nationaal, maar ook internationaal.

[3:59:10] En wij willen op die manier ook proberen om een effectieve aanpak van de illegale handel

[3:59:15] in gewachtsbeschermingsmiddelen om dat te doen, via drie doelen.

[3:59:22] Informatieuitwisseling.

[3:59:23] Ik kan er meer van zeggen, maar ik doe het maar even in stakato.

[3:59:25] Informatieuitwisseling.

[3:59:26] verbeteren van de samenwerking bij de aanpak van illegale handel en het verbeteren van de

[3:59:33] inzet van instrumenten mix. Welke instrumenten kun je inzetten bij interventies? Nou, daar

[3:59:38] wordt internationaal op samengewerkt om juist de illegale handel in gewasbeschermingsmiddelen

[3:59:42] te beperken. Dan vraag van de NSC, de evaluatie van het uitvoeringsprogramma. Er is een vraag

[3:59:51] over dat Berenschot een kritische tussenevaluatie heeft opgesteld. Is mij niet bekend. Wel dat

[3:59:55] van Waarde, het bureau van Waarde, daarmee aan de slag is. Dus dat klopt, ja dat klopt, dat is er.

[4:00:02] Die is uitgevoerd door het bureau van Waarde. De Kamer is hier op 8 mei in een brief over geïnformeerd.

[4:00:17] Dan mevrouw Fedde, meneer de voorzitter. Structurele middelen en capaciteit vrij te maken voor de

[4:00:22] looptijd van het uitvoerprogramma. Er is veel aandacht voor praktijkonderzoek, kennisdeling,

[4:00:27] Agrarische ondernemers, diverse projecten en co-financiering, ondersteuning met co-financiering.

[4:00:34] Bijvoorbeeld het praktijkprogramma Plant Gezondheid, weerbaarheid in de praktijk.

[4:00:41] En als je dit goed wilt blijven doen, zullen er ook voor de volgende periode financiële

[4:00:45] middelen voor beschikbaar moeten zijn.

[4:00:47] En dan verwijs ik toch maar naar een volgend kabinet.

[4:00:51] Of misschien dat wij het er dit jaar nog wel weer samen over gaan hebben.

[4:00:54] Dat is verderop in het jaar, je weet me nooit.

[4:00:58] Dan even kijken.

[4:01:02] Kan de minister toezeggen de praktijkpilots glassteenbouw te continuëren?

[4:01:07] Daar geldt eigenlijk hetzelfde voor.

[4:01:09] Daar moeten weer financiële middelen voor komen.

[4:01:13] Dan de vraag van de VVD.

[4:01:15] Is het voorzorgsbeginsel wel in goede handen bij het CTGB?

[4:01:18] Er bestaat veel misverstand over het voorzorgsbeginsel.

[4:01:25] En er wordt altijd gezegd...

[4:01:27] Als er het vermoeden bestaat dat er misschien een relatie is,

[4:01:30] dan moet je het voorstelsbeginsel toepassen.

[4:01:32] In de hele toelatingsstructuur en de toelatingsprocedure van CTGB

[4:01:37] zit het voorstelsbeginsel.

[4:01:39] Dat gaat bijvoorbeeld om wat zijn maximaal toelaatbare niveaus

[4:01:43] van blootstelling, waarbij heel erg enorme bandbreedtes worden aangehouden

[4:01:50] om juist dat voorstelsbeginsel op een goede manier toe te passen.

[4:01:56] Alle beoordelingen worden gedaan op basis van worstcase-scenario's.

[4:02:00] En vanaf die worstcase-scenario's wordt weer helemaal teruggeredeneerd...

[4:02:04] om het zo laag mogelijk te hebben.

[4:02:05] Er zit een enorme bandbreedte.

[4:02:06] Soms is dat honderd keer bewijsverspreken...

[4:02:08] om ervoor te zorgen dat de risico's geminimaliseerd zijn.

[4:02:12] En dat is ook in het hele toeradingsbeleid al het voorzorgsbeginsel.

[4:02:16] Dat is net wat anders dan wat vaak gezegd wordt.

[4:02:18] Maar het is net of...

[4:02:20] wordt in het toeradingsbeleid geen voorzorgsbeginsel toegepast.

[4:02:22] Ja, ik zie meneer de voorzitter en mevrouw Korties neeknikken...

[4:02:25] Maar ik kan niet anders zeggen dan dat het is zoals ik het hier beschrijf.

[4:02:29] Want ik heb die vraag ook meerdere malen gesteld.

[4:02:31] Dit kost iets.

[4:02:34] Sorry, ja.

[4:02:35] Nee, maar ik zei...

[4:02:37] Dat zei ik, u hoeft niks te zeggen.

[4:02:39] Oké, ja, dankjewel.

[4:02:40] Nee, maar de rechter heeft een andere uitspraak gedaan.

[4:02:42] Oké, maar de minister moet nu echt zich aan de pure antwoordorde,

[4:02:46] niet de hele colleges eromheen geven.

[4:02:47] Want waar hebben we de tijd dan niet meer voor?

[4:02:49] Helaas, dank u wel.

[4:02:50] Ja, maar ik heb ook behoefte om misverstanden weg te nemen, meneer de voorzitter.

[4:02:52] Dat is zeker in het gevoelend dossier als gewasbeschermingsmiddelen.

[4:02:54] Dan mag het af en toe ook wel even duidelijk gemaakt worden, lijkt mij.

[4:03:01] En van Kampen?

[4:03:03] U zette ook uw vijfde vraag.

[4:03:05] Voorzitter, ik sla er ook op aan en ik had er een interruptiedebatje over met

[4:03:09] collega Holman, want het is in het geval van die Lelyteler

[4:03:14] zo dat de rechter een uitspraak heeft gedaan en stelt

[4:03:18] dat het voorzorgsprincipe moet worden gewaarborgd.

[4:03:21] En dat roept de vraag op, als we met elkaar vinden dat het CTGB als het gaat om glifosaat zich inderdaad verhoudt tot het voorzorgsprincipe en de minister beschrijft hoe dat moet worden gewogen, en dat is goed dat hij dat zo zorgvuldig doet.

[4:03:35] Maar als we dan aan de andere kant de uitspraak van de rechter moeten wegen, hoe valt dat dan te bezien?

[4:03:41] En hoe ruimt dat dan eigenlijk met de nuancering die de minister doet over hoe we dat voorzorgsprincipe door het CTGB moeten wegen?

[4:03:47] Ja, ik heb het CTGB ook specifiek gevraagd om met dit punt met reflectie te komen.

[4:03:53] Ik vind het belangrijk.

[4:03:56] Maar dit is ook wel voor mij een beetje een zorgpunt.

[4:03:59] Want we hebben niet voor niks het CTGB.

[4:04:02] En het CTGB heeft op basis van een enorm dossier een toelatingsprocedure gestart en gelieverstaat toegelaten.

[4:04:10] Daar zaten een aantal kritische punten in, maar die kunnen goed worden weggenomen, zoals je weet.

[4:04:15] En daarnaast is er discussie ontstaan over de relatie Parijs-Holland-Lieverd-Zaad.

[4:04:19] Daar heb ik net wat over gezegd, als het gaat om het onderzoek dat we gestart hebben.

[4:04:27] En dat wordt ook op Europese schaal toegevoegd aan toetsingskater enzovoort enzovoort.

[4:04:35] En ik doe nu even geen uitspraak over wat de rechter gezegd heeft.

[4:04:39] Maar ik sta wel volledig achter de kwaliteit van het CTGB.

[4:04:45] Dat is gewoon een... En die staan ook goed aangeschreven.

[4:04:48] Ik sta erachter. Ik sta achter de toeradingsprocedure...

[4:04:51] met de kanttekeningen die ik net plaats, zonder meer.

[4:04:54] En waar we het ook in een eerder stadium met elkaar vaak over hebben gehad.

[4:04:57] Oké, dan gaan we verder met de beantwoording. Dank u wel.

[4:05:05] Dan... Even kijken.

[4:05:06] O ja, de wetenschappers en de protocollen.

[4:05:08] Ja, ik wil graag met die wetenschappers in gesprek over de protocollen.

[4:05:11] Ik vind in eerste instantie dat de wetenschappers...

[4:05:13] met het CTGB in gesprek moeten gaan over de protocollen.

[4:05:15] Het gaat om de CTGB die de protocollen niet toepast.

[4:05:18] Laat die wetenschappers dan ook contacten nemen met de CTGB.

[4:05:20] We willen eens een keer met jullie in gesprek om te praten over de protocollen.

[4:05:24] Dan gaan we eens verder kijken, stap voor stap.

[4:05:27] Dat heb ik trouwens ook met het Sembla-interview zo aangegeven.

[4:05:34] Even kijken hoor.

[4:05:36] Ja, dan de vraag hoe lang duurt het voordat het Europese toetsingskaarten voor cocktails er is?

[4:05:40] Op nadrukkelijk aandringen van Nederland wordt het toegepast en aangevuld op het toetsingskader.

[4:05:50] Naar verwachting wordt in de tweede helft van 2025 de gecombineerde blootstelling meegenomen

[4:05:56] in de beoordeling.

[4:06:02] Kan de minister op aandringen dat de complexe effecten van bestrijdingsmiddelen op ecosystemen

[4:06:07] worden meegenomen?

[4:06:10] Er wordt bij de beoordeling op Europees en internationaal niveau uitgebreid gekeken naar

[4:06:15] de effecten op de leefomgeving, zoals de effecten op vogels, zooldieren, insecten, planten, water

[4:06:18] enzovoort.

[4:06:20] En het klopt dat er momenteel geen toezingskader is om de indirecte effecten van middelen op

[4:06:24] de biodiversiteit te beoordelen.

[4:06:27] En de Europese Commissie heeft EFSA inmiddels mede na een oproep van Nederland nadrukkelijk

[4:06:31] opdracht gegeven een dergelijke toezingskader te ontwikkelen.

[4:06:36] Een ingaan op het Duitse onderzoek naar glyfosaat.

[4:06:39] In het Duitse onderzoek werd ingegaan op andere bronnen naast de landbouw.

[4:06:43] Glyfosaat en afbruikproducten in het oppervlaktewater komen uit de landbouw.

[4:06:46] Het gebruik van glyfosaat buiten de landbouw, uit stedelijk afvalwater en uit de industrie.

[4:06:51] En de grote verschil per type watersysteem.

[4:06:55] Maar het neemt niet weg, en dit soort discussies maak ik vaker mee,

[4:06:59] dat we ook in de landbouw moeten proberen het gebruik van glyfosaat gewoon te beperken.

[4:07:05] Dit onttrekt ons niet anders onze verantwoordelijkheid om ook in de landbouw er alles aan te doen

[4:07:09] om griepenstaat te beperken en niet te wijzen naar anderen.

[4:07:12] Die hebben het ook.

[4:07:13] Dat moet ook gebeuren.

[4:07:14] Maar het kan niet zijn dat ze zeggen, ja, het komt uit andere bronnen, dus we doen het

[4:07:17] niet in de landbouw.

[4:07:17] Er wordt in de landbouw gewoon griepenstaat gebruikt en we weten hoeveel griepenstaat

[4:07:20] er wordt gebruikt.

[4:07:21] Dat wordt gewoon gebruikt.

[4:07:22] Dat is geregistreerd.

[4:07:24] Nou, en dat moeten we gewoon beperken.

[4:07:29] Dan, parkenschoon als beroepsziekte.

[4:07:31] Meneer Vlag wil graag eens aan de joker gaan zetten, als u dat wil.

[4:07:34] Ik wil even uit de weg helpen dat die suggestie in mijn vraag lag.

[4:07:38] Ik vind alleen als we glycosaat belangrijk vinden dat dat verminderd wordt,

[4:07:42] moeten we niet alleen kijken.

[4:07:43] Dan moeten we op meerdere fronten ook onze acties inzetten.

[4:07:46] En dat ligt niet bij deze meester, dat begrijp ik heel goed.

[4:07:48] Maar het mag ook doorgeleid naar zijn collega's.

[4:07:50] Het is geen zin, zijn opmerking, om dan maar niet in de landbouw te kijken

[4:07:53] wie dat kan verminderen.

[4:07:54] Excellent zie.

[4:07:56] Deze discussie hebben we ook bij andere dossiers vaak in deze Kamer.

[4:07:59] De landbouw staat aan de lat met alle sectoren.

[4:08:01] De industrie bijvoorbeeld ook.

[4:08:02] Als je praat over koelwater, additieven en dat soort zaken.

[4:08:04] Die staan ook aan de lat.

[4:08:06] Zeer eens.

[4:08:07] Parkinson als beroepsziekte.

[4:08:13] Is de minister van Landbouw het eens met deze zes boeren...

[4:08:15] dezelfde hoop als Duitsland, Italië en Frankrijk moeten krijgen?

[4:08:20] Dat geldt ook wel even een beetje van...

[4:08:23] bestaat er tegemoetkomen in stoffenregelen en gelateerde beroepsziekten?

[4:08:26] Waarom valt Parkinson bij boeren hier niet onder?

[4:08:28] Dit valt natuurlijk onder het beleidsterrein van mijn collega van SZW.

[4:08:34] En ik ken het bericht in Duitsland dat het daar ligt.

[4:08:36] Frankrijk is daar in orde.

[4:08:39] Ik wacht het onderzoek van het RIVM af, want het RIVM doet hier onderzoek naar.

[4:08:42] Ik wacht het onderzoek van het RIVM af naar de relatie tussen een beroepsmatige blootstelling

[4:08:45] en een gezondheid van een graadje in Nederland.

[4:08:48] En dat doe ik omdat de situatie in Nederland ook echt anders is

[4:08:51] als die in Duitsland en Frankrijk.

[4:08:53] We moeten ook een beetje oppassen in dit soort discussies

[4:08:55] om makkelijk even vergelijkingen te maken met andere landen.

[4:08:58] We hebben dat net gezien bij Exirel.

[4:09:00] Dat geldt hier ook voor.

[4:09:03] Wij kennen overigens niet hetzelfde systeem van erkenning van beroepsziekten als bijvoorbeeld in die andere landen.

[4:09:11] En nogmaals, het ligt echt bij de minister van Sociale Zaken.

[4:09:14] Die moet dit gaan doen.

[4:09:17] En dat geldt ook voor de stoffengerelateerde beroepsziekten.

[4:09:21] Mevrouw Pot.

[4:09:23] Ja, voorzitter. Ik vind het toch een beetje ingewikkeld.

[4:09:25] Omdat er is in Duitsland twaalf jaar onderzoek naar gedaan.

[4:09:29] En u zegt, de minister, ja, dan gaan we toch even wachten op ons eigen onderzoek,

[4:09:31] wat ook nog eens acht jaar duurt.

[4:09:33] Ik doe met alle respect voor het verschil tussen de twee landen.

[4:09:35] Dat zal er vast zijn.

[4:09:37] Ik kan me toch niet aan de indruk onttrekken dat er best wel wat te halen valt uit die twaalf jaar

[4:09:41] onderzoek die in Duitsland is gedaan.

[4:09:42] En dan hoeven we ook niet aan onze boeren die hiermee borstelen te zeggen zoek het maar uit.

[4:09:48] Want inderdaad, ik zit ook in die commissie SZW waar dit soort gesprekken gaan.

[4:09:51] En daar hebben we vaak nog gesprekken over mensen die zijn blootgesteld aan stoffen van

[4:09:56] soms wel 25 jaar geleden.

[4:09:59] En ik denk toch niet dat we dat

[4:10:00] voor deze groep ook willen doen.

[4:10:02] Dus ik hoop toch dat de minister hier een beetje anders naar wil kijken.

[4:10:05] Excellent.

[4:10:06] Ik hoorde mevrouw Potten, liddes van de commissie van SZW.

[4:10:09] Dus ik stel ook voor dat ze die vraag stelt aan de commissie van SZW.

[4:10:11] Ja, maar die gaat hierover.

[4:10:13] Beroepziekten, dat ligt bij de

[4:10:15] minister van SZW.

[4:10:17] Het is haar beleidsterrein.

[4:10:19] Dat geldt ook voor de

[4:10:20] stofgerelateerde beroepsziekten, de

[4:10:23] gemoedkomingsregeling erin.

[4:10:24] Er staan op dit moment nog maar enkele ziekten op en de ziekten die binnen de regeling vallen

[4:10:27] worden geselecteerd door de onafhankelijke adviescommissie lijst beroepsziekten.

[4:10:30] Dat weet u.

[4:10:32] Zij doet dit op basis van verschillende criteria, zoals de aantoonbaarheid van werkgerelateerdheid.

[4:10:37] Dat is wel belangrijk.

[4:10:38] De adviescommissie gebruikt de shortlistlijst van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten

[4:10:41] met ziekten waarvan de ernst en de werkgerelateerdheid is vastgesteld.

[4:10:45] Deze ziekten komen het eerst in aanmerking voor toevoeging aan de regeling TSB en momenteel

[4:10:50] staat Parkinson niet op die shortlist.

[4:10:53] En dat kan natuurlijk in de toekomst ook gebeuren

[4:10:54] naar aanleiding van het onderzoek van het RIVM.

[4:10:56] Ja, mevrouw Pot.

[4:10:57] Ja, voorzitter. Ik vind dit een beetje lastig.

[4:10:59] Want kijk, het kabinet, zolang het er nog zit,

[4:11:02] spreekt volgens mij met één mond.

[4:11:03] Dus niks staat de minister in de weg

[4:11:05] om gewoon ook eventjes met zijn collega

[4:11:07] aan tafel te gaan zitten hierover

[4:11:09] en het hierover te hebben.

[4:11:10] Ook omdat hij volgens mij inmiddels

[4:11:12] behoorlijk goed thuis is in het dossier van het RIVM

[4:11:14] en alles wat er speelt.

[4:11:16] Dus ik denk dat het uitstekend is

[4:11:18] als we dat even samen gaan doen.

[4:11:19] Meneer De Menesse.

[4:11:20] Ik vind het uitstekend, meneer voorzitter,

[4:11:21] om het onderzoek van het RIVM af te wachten, want die hebben we daarvoor aangesteld.

[4:11:25] En ik blijf dat dat steeds een uitstekend idee vinden.

[4:11:28] En ik heb veel vertrouwen in dat onderzoek en dat wacht ik af.

[4:11:33] De staat van de plantgezondheid.

[4:11:37] Ziekten en plagen zijn 34 procent toegenomen.

[4:11:40] Nou ja, ook in de laatste tijd minder middelen die we willen gebruiken.

[4:11:45] Staat, wat gaat de minister doen met de aanbevelingen?

[4:11:48] De staat van plantgezondheid is onlangs gepubliceerd door Wageningen.

[4:11:51] Ik kom terug bij uw Kamer hiermee.

[4:11:55] Want dat rapport moeten we nog even bestuderen en dan gaan we kijken naar de aanbevelingen.

[4:11:59] Dus er komt een appreciatie vanuit het kabinet naar u toe.

[4:12:02] Ik heb nog een paar.

[4:12:05] Mevrouw Vedder.

[4:12:06] Wanneer kunnen we dat verwachten, voorzitter?

[4:12:09] Ik heb geen enkel idee.

[4:12:14] Ik weet het gewoon niet.

[4:12:16] Nu kijk ik even...

[4:12:18] Ik roep een hulplijn aan.

[4:12:39] Het advies aan mij is om te zeggen dat het voor de zomer komt.

[4:12:43] Nou, zal ik dat dan ook maar doen?

[4:12:44] Ik val graag het advies van deze mensen hierachter mee op, namelijk.

[4:12:50] Goed, laten we ook bespoten groente en fruit eiltenst op onze Europese markt.

[4:12:56] Ook de groenten en fruit die worden geïmporteerd in de EU...

[4:13:00] gelden maximale residuulimieten.

[4:13:06] Het moet overal getild kunnen worden.

[4:13:08] In de inleidende speakers heb ik daar al iets over gezegd.

[4:13:13] Dan de bestuivers.

[4:13:14] Het lid Kostis, de bestuivers.

[4:13:16] Er worden in Nederland alleen middelen toegelaten...

[4:13:18] als uit Europees geharmoniseerde risicobeoordeling blijkt...

[4:13:20] dat er geen onaanvaardbare risico's voor mens, dier en milieu zijn.

[4:13:23] Dus vanavond halen we voorschriften.

[4:13:27] En in die risico-beoordelingen worden de risico's voor bijen en hommels...

[4:13:31] en dergelijke meegenomen.

[4:13:32] Er zijn verschillende oorzaken aan de achteruitgang van bijen en hommels...

[4:13:36] waaronder gewasbeschermingsmiddelen.

[4:13:37] Maar er zijn meerdere oorzaken.

[4:13:39] Weet u overigens hoeveel bijen we hebben in Nederland?

[4:13:41] Hoeveel soorten bijen?

[4:13:43] Dat weet u, neem ik aan.

[4:13:45] Met kostes. Je mag het aantal.

[4:13:47] 350 stuks.

[4:13:49] Dan gaan we naar een andere vraag.

[4:13:51] Dit was een antwoord van de bijensterfte als laatste, meneer de voorzitter.

[4:13:58] Het doel is om bijensterfte 2030 te stoppen.

[4:14:00] Hoe gaat de minister dit aanpakken en welke tussendoelen gaat hij daarbij voor gewasbescherming stellen?

[4:14:04] Voor gewasbescherming vind ik van belang dat nieuwe bijenritssnoer wordt aangenomen en toegepast.

[4:14:08] Een nieuwe bijenritssnoer wat onderweg is.

[4:14:12] Naar verwachting zal dat eind dit jaar gaan plaatsvinden in Europa.

[4:14:17] Nou ja, en daar kunnen dan ook uiteindelijk tussendoelen aangecreëerd worden, maar eerst

[4:14:21] moeten er bijeenrichtingen worden vastgesteld.

[4:14:23] Nog even een houdiaatje wachten.

[4:14:24] Meneer de voorzitter, dat waren mijn beantwoordingen.

[4:14:27] Dank u wel, meneer de minister.

[4:14:30] Mevrouw Pot en dan mevrouw Vedder.

[4:14:32] Ja, voorzitter.

[4:14:33] Nou, toch nog een hoop vragen beantwoord.

[4:14:35] Ik miste nog, volgens mij, de vraag over het afstemmen van het onderzoek over gelieverd

[4:14:40] staat en Parkinson met de EFSA.

[4:14:43] Excellentie.

[4:14:48] Als er een wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan, wat wetenschappelijk goed gevalideerd

[4:14:52] is, dan is dat een onderzoek wat het EFSA altijd meeneemt.

[4:14:55] En als uit dat onderzoek blijkt dat er een kozaal verband is tussen Parkinson en glyfosaat,

[4:15:00] acteert de EFSA daar ook op.

[4:15:02] In Nederland trouwens ook.

[4:15:03] Het kan niet zo zijn dat we onderzoeken laten liggen.

[4:15:04] Dus dat speelt dan direct een rol mee.

[4:15:06] En dan gaat de EFSA ook direct handelen.

[4:15:11] Maar, voorzitter, dat wil ik dan toch eventjes echt heel, heel precies weten, want ik wil

[4:15:15] gewoon niet in de situatie komen dat we dat straks, dat eindloze onderzoek hebben afgerond

[4:15:19] en dat we dan naar het ESFA gaan en dat die zeggen, ja, maar goed, weet je wel, deze onderzoeksopzet

[4:15:24] is niet precies zoals wij wilden, want u heeft getest op muizen en daar gaan wij, dat vinden

[4:15:28] wij niet voldoende, dat vinden wij onvoldoende om daar dat soort conclusies aan te hangen.

[4:15:35] Dus ik wil echt zeker weten dat dat ook op die manier gaat, want anders dan hebben we hier precies helemaal niks aan.

[4:15:42] Ten eerste, elk gevalideerd wetenschappelijk onderzoek wat een relatie aangeeft, is voor ons reden om te acteren.

[4:15:52] Dus dat wordt altijd meegewogen door de EFSA, wordt altijd gebruikt door de EFSA.

[4:15:56] Als je kijkt, er zijn ook bij de totstandkoming van de Borengeliepersaat 800 onafhankelijke onderzoeken meegenomen.

[4:16:03] Dus niet alleen de onderzoeken van de farmaceuten.

[4:16:06] En daarnaast kijkt EFSA mee met dit onderzoek.

[4:16:09] Dus ze zijn op de hoogte van wat we doen.

[4:16:11] Ze kijken mee, ook met tussenmoment enzovoort.

[4:16:16] Dus ze kijken gewoon mee met het onderzoek.

[4:16:18] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[4:16:21] Mevrouw Fedder?

[4:16:23] Voorzitter, misschien heb ik het wel gemist, hoor.

[4:16:25] Maar heeft de minister het al gehad over de weerbare tilteaanpak uit het niet-Lamba-akkoord met de sector wordt gesproken?

[4:16:32] En hoe het daarmee staat?

[4:16:35] Daar heb ik het niet over gehad.

[4:16:36] Dus ik ben zeer oplettend.

[4:16:38] En ik heb het antwoord hier ook niet bij me liggen.

[4:16:42] Mag u daar schriftelijk op beantwoorden?

[4:16:45] Doe maar.

[4:16:46] Dank u wel.

[4:16:48] Dan moet ik allereerst vragen, omdat er geen tweede termijn van de Kamer is,

[4:16:52] een volgorde van hoe jullie nu zitten.

[4:16:55] Of iemand een twee minuten debat.

[4:16:56] Laat ik dat doen.

[4:16:57] Mevrouw Naja of Leo?

[4:16:59] Dan glijden we er door naar de Greffie Plein Air.

[4:17:01] Dus dan gaan we nog verder in de Plein Aire-zaal.

[4:17:04] Er zijn nog een paar toezeggingen gedaan.

[4:17:05] En we hebben één toezegging gemist.

[4:17:06] Dat is van de minister en mevrouw Vedder.

[4:17:10] Dus mevrouw Vedder, misschien kunt u daar ook even ons nog mee helpen.

[4:17:14] Maar ik ga eerst beginnen met de eerste drie toezeggingen.

[4:17:18] De minister zal een onderzoek starten...

[4:17:21] ...naar hoe de uitbreiding van areale lealiteit beperkt kan worden...

[4:17:24] ...en zal de Kamer hierover informeren.

[4:17:26] En onze vraag is ook op welke termijn.

[4:17:29] Ja, het onderzoek moet nog gestart worden, meneer de voorzitter.

[4:17:33] Dus op het moment dat wij met de onderzoeksinstelling...

[4:17:36] de vraagstelling hebben gedaan. Ik informeer u daarover wanneer het onderzoek opstaat en wanneer

[4:17:40] u daarover kunt horen. Het is nog een vers besluit. De minister zal de Kamer het plan van de sector

[4:17:46] betreffend het vergroten van de naleving van telers toezenden en voorzien van een reactie op dat plan.

[4:17:52] Dat was een toezegging aan mevrouw Pot en dat hadden we ook graag in het domein gehad. Ja nou het plan

[4:17:59] dat komt vandaag of morgen komt er binnen. Dat zullen we moeten appreciëren en dan kunnen we dat

[4:18:04] Ik kan het niet toesturen, maar met een paar weken.

[4:18:08] Een paar weken is twee.

[4:18:10] Zeg maar binnen een maand.

[4:18:11] Binnen een maand, dat zijn er twee keer twee paar weken.

[4:18:14] Ik pak de ruimte die ik krijg natuurlijk.

[4:18:16] Dan had u liever zes weken gewild.

[4:18:18] De minister zal de Kamer informeren in zaken die ridische analyse betreffen...

[4:18:22] naar de uitspraken van het Europese Hof en van de Nederlandse rechter...

[4:18:25] over een teler in Drenthe en in Zevenem en de relatie daartussen.

[4:18:29] En dat hadden we ook graag in termijn gehad.

[4:18:31] Binnen een maand.

[4:18:32] Dank u wel, meneer de minister.

[4:18:33] De compilatie is even misgegaan.

[4:18:36] Er was een toezegging aan mevrouw Vedder, dus dat moet ik ook even helpen, mevrouw Vedder.

[4:18:39] De minister zal de Kamer voor de Kamer een appreciatie toezenden over...

[4:18:43] en dat moet even toegelicht worden, want dat is gemist.

[4:18:45] Voor de zomer neem ik aan, wat u bedoelde?

[4:18:48] Ja, voor de zomer, ja.

[4:18:49] En de zomer start op 21 juni.

[4:18:52] U zei voor de Kamer, maar het is al laat.

[4:18:54] Voor de zomer.

[4:18:55] Dat gaat over de appreciatie van de aanbevelingen van de WEUR...

[4:18:59] over de staat van plantengezondheid 2023.

[4:19:03] Rapport, ja.

[4:19:05] Dank u wel.

[4:19:06] Ik zei de minister zal de Kamer voor de zomer.

[4:19:10] Maar voor verder, ik ben nog heel goed wakker.

[4:19:12] Meneer Holman, ja.

[4:19:14] Er ligt daar nog een toezegging van de minister,

[4:19:16] meneer de voorzitter, over met de sector in conclaaf gaan,

[4:19:20] over welke teelten in gevaar komen door gebrek aan middelen.

[4:19:25] Meneer de minister.

[4:19:28] Ik blijf het scherp houden.

[4:19:31] De sector, als die wil komen met een overzicht en analyse van welke teelten onder druk staan,

[4:19:40] dan zullen we daarbij helpen.

[4:19:42] Maar het is aan de sector om ermee te komen.

[4:19:45] We noteren nooit met een Holman toezeggingen die niet schriftelijk worden gedaan,

[4:19:49] dus dat weet u wel alvast.

[4:19:51] Dank u wel daarvoor.

[4:19:53] Nou, meneer Vlag, u mist ook nog een toezegging.

[4:19:57] De minister heeft gezegd dat hij samen met de minister van Binnenlandse Zaken gaat kijken

[4:20:01] hoe hij gemeenten kan helpen bij het opnieuw definiëren van spuitvrije zones.

[4:20:06] Dat is al vijftien jaar geleden.

[4:20:08] Maar dat was ook geen schriftelijke, dus die noteren wij niet.

[4:20:11] Nee, maar om te voorkomen dat we alles in moties moeten gaan gieten.

[4:20:14] Als het een toezegging is, dan...

[4:20:16] Dat was een toezegging, meneer voorzitter.

[4:20:17] Dat heeft hij gedaan, maar als het niet schriftelijk gebeurt,

[4:20:20] dan wordt dat niet als een toezegging genoteerd.

[4:20:22] Zo werkt dat hierna eenmaal.

[4:20:24] Dus we gaan er een eind aan breien.

[4:20:26] De mensen op de publieke tribune, hartelijk dank voor uw komst en dat u het zo lang had volgehouden.

[4:20:31] Ook de mensen die thuis hebben gekeken en geluisterd op het Digitale Kanaal.

[4:20:34] Onze trouwe Kamerbode, dienst, verslag en redactie.

[4:20:37] De minister en zijn hele team, dank.

[4:20:39] En ook leden van de Tweede Kamer, de Staten-Generaal en onze trouwe gravier.

[4:20:44] Ik sluit dit commissiedebat en ik wens iedereen een behouden thuiskomst.

[4:20:46] Een gezegende avond. Amen.