Aanbieding van de verantwoordingsstukken voor het jaar 2023

[0:00:00] een van harte welkom op Verantwoordingsdag 2024.

[0:00:04] Het is vandaag ook de wedstrijd wie het mooiste koffertje heeft.

[0:00:07] Als ik dat had geweten, had ik ook iets laten maken.

[0:00:11] De traditie van Verantwoordingsdag begon in 2000 en sindsdien is het steeds op de derde

[0:00:15] woensdag in mei Verantwoordingsdag.

[0:00:17] En dat betekent dat het vandaag een belangrijk jubileum vieren.

[0:00:20] De 25e editie dus.

[0:00:22] Op 17 mei van het jaar 2000, de eerste Verantwoordingsdag, refereerde toenmalig

[0:00:28] president van de Rekenkamer Saskia Stuiveling in haar speech aan de bekende dichtregel van

[0:00:33] Luutje Beer, alles van waarde is weerloos.

[0:00:37] Dat is een regel uit het gedicht De Zeeroude Zingt, en daarmee open ik deze vergaderdag.

[0:00:43] Het luidt als volgt.

[0:00:44] Er is niet meer bij weinig, nog is er minder, nog is onzeker wat er was, wat wordt, wordt

[0:00:52] weerloos. Eerst, als het is, is het ernst. Het herinnert zich heiloos en blijft eilings. Alles

[0:01:01] van waarde is weerloos, wordt van aanraakbaarheid rijk en aan alles gelijk. Als het hart van de

[0:01:09] tijd, als het hart van de tijd, alles lukt je weer. Aan de orde is de aanbieding van de

[0:01:15] verantwoordingsstukken over het begrotingsjaar 2023. Ik heet de minister van Financiën van

[0:01:21] Van harte welkom.

[0:01:22] Hij zal zometeen de verantwoordingsstukken aanbieden.

[0:01:26] Daarnaast heet ik natuurlijk van harte welkom de president van de Algemene Rekenkamer, onze

[0:01:30] oud-collega de heer Duizenberg.

[0:01:33] Hij zit naast de minister hier in vak K, omdat hij straks de resultaten van het verantwoordingsonderzoek

[0:01:38] van de Algemene Rekenkamer zal presenteren.

[0:01:43] De overige leden van het college van de Algemene Rekenkamer, de heer Irgang en mevrouw Josie Jassen

[0:01:48] Het buitengewoon lid van het college, mevrouw Kemna, heet ik eveneens van harte welkom in de voorzittersloge.

[0:01:56] Zij zitten daar net als mevrouw Berg en de heer Horlings, respectievelijk directeur-generaal

[0:02:00] en projectleider bij het Centraal Bureau voor de Statistiek.

[0:02:03] Zij zijn onze gast vanwege de aanbieding van de Monitor Brede Welvaart en Sustainable Development

[0:02:09] Goals.

[0:02:10] Van harte welkom.

[0:02:11] Daarnaast ook in de voorzittersloge is mevrouw Kristal Groeneboom.

[0:02:16] Zij heeft ons net toegesproken tijdens het verantwoordingsdebat, een geweldig verhaal

[0:02:21] over haar containerbedrijf.

[0:02:23] Als u er niet bij bent geweest, heeft u echt iets gemist.

[0:02:26] Allen, van harte welkom en uiteraard ook een hartelijk welkom aan de mensen op de publieke tribune.

[0:02:33] Dan geef ik nu graag het woord aan de minister van Financiën.

[0:02:35] Het is voor hem de eerste keer dat hij in deze hoedanigheid optreedt bij Verantwoordingsdag,

[0:02:40] maar als Kamerlid kent hij het fenomeen natuurlijk als geen ander.

[0:02:44] Ik geef met heel veel plezier het woord aan de minister van Financiën.

[0:02:50] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:02:53] Je hebt het verleden niet achter de rug, je hebt het in de rug.

[0:02:58] Een citaat van Hans van Mierlo dat wat mij betreft goed weergeeft waar Verantwoordingsdag voor staat.

[0:03:04] De dag waarop we terugkijken, verantwoording afleggen, maar ook lessen trekken voor de toekomst.

[0:03:11] Daardoor bouwden we voort op de goede dingen uit het verleden en leerden we van de dingen die beter kunnen.

[0:03:17] En dat doen we dit jaar, u zei het al voorzitter, voor de 25e keer.

[0:03:22] En minister Zalm verwoordde het in 2000 bij de eerste verantwoordingsdag als volgt.

[0:03:27] Zo wordt terugkijken een opstap voor vooruitzien en daarmee een onderdeel van regeren.

[0:03:35] En we kijken vandaag terug op 2023.

[0:03:38] En vorig jaar werden we ons nog sterker bewust dat vrede en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn.

[0:03:44] De verschrikkelijke oorlog die Rusland veroorzaakt in Oekraïne is in de eerste

[0:03:48] plaatst natuurlijk een ramp voor alle mensen daar, maar het bleek ook Nederland op een andere schaal

[0:03:53] niet om beroerd te laten. De torenhoge energieprijzen en de inflatie van 2022 hielden nog

[0:04:00] lang aan in 2023, met alle gevolgen vandien voor de koopkracht van mensen. Het kabinet maakte daarom

[0:04:07] in 2023 in totaal 18 miljard euro vrij. Dat heeft ervoor gezorgd dat het aantal mensen in armoede

[0:04:13] niet is gestegen en het aantal kinderen dat opgroeit in armoede gelukkig verder is gedaald.

[0:04:20] Voorzitter. In een periode waar de dingen anders gaan dan verwacht, is het van groot belang dat de

[0:04:26] Rekenkamer kritisch controleert hoe we dat geld uitgeven.

[0:04:30] Dus ook dit jaar veel dank aan de Algemene Rekenkamer voor hun belangrijke werk en in het

[0:04:34] bijzonder aan de nieuwe president, Pieter Duizenberg, op een persoonlijke nood.

[0:04:39] Wij begonnen samen in 2012 in de Tweede Kamer, dus ik vind het een groot plezier hier samen met

[0:04:43] hem vandaag te staan.

[0:04:46] Voorzitter. Door Verantwoordingsdag leerden we van de resultaten van beleid, zodat we dat

[0:04:50] verleden in de rug hebben en daarmee ook echt kunnen bijsturen.

[0:04:54] En dat gebeurt natuurlijk niet alleen vandaag.

[0:04:56] Dat doen we het hele jaar door, van jaar op jaar.

[0:04:59] Maar vandaag is daarbij wel een heel belangrijk moment.

[0:05:02] En ja, dan is altijd de vraag, is wat we hebben gedaan doelmatig en rechtmatig?

[0:05:06] Het gaat immers om geld dat Nederlanders gezamenlijk opbrengen en dat we uitgeven in het belang

[0:05:11] van ons allemaal.

[0:05:12] Voor nu en in de toekomst, voor onze buurt en voor onze planeet.

[0:05:17] Daar hebben we als kabinet samen met de Kamer spelregels voor afgesproken.

[0:05:22] De Rekenkamer houdt ons daar kritisch van bij de les.

[0:05:26] De afgelopen jaren hebben de departementen, samen met de taskforce verbetering financieel beheer,

[0:05:30] hard gewerkt om dat financieel beheer van het Rijk te verbeteren.

[0:05:34] Daar is vooruitgang geboekt, maar het vraagt nog wel onze blijvende aandacht.

[0:05:39] Daarom heeft het kabinet besloten om de taken van de taskforce het komend jaar een vaste

[0:05:42] plek te geven binnen het ministerie van Financiën.

[0:05:45] Daarmee maken we wat we daar doen permanent voor alle ministeries.

[0:05:50] We hebben ook geprobeerd om in 2023 meer rust te brengen in het begrotingsproces door minder

[0:05:55] tussentijdse aanpassingen te doen.

[0:05:57] Dat was mede op het verzoek van uw Kamer en wordt van harte gesteund door het kabinet.

[0:06:03] We voerden daarom in 2023 een extra begrotingsmoment in rond Prinsjesdag om de periode tussen voorjaarsnota

[0:06:10] en najaarsnota te overbruggen als het gaat om het lopende begrotingsjaar.

[0:06:14] Dat extra begrotingsmoment heeft bijgedraagd dat het aantal los daarvan ingediende incidentele

[0:06:20] separatorenbegrotingen, ISB's voor de financiële fijnproevers, fors is gedaald.

[0:06:26] In 2022 waren dat er nog 51.

[0:06:30] Dat is nu teruggebracht naar acht.

[0:06:33] Ook in geld is de daling groot.

[0:06:35] Waar het in 2022 nog ging om 18 miljard aan tussentijdse begrotingsaanpassingen, was dat

[0:06:41] in 2023 nog 2 miljard.

[0:06:43] Die gingen overigens vooral over Oekraïne, energiecompensatie en corona.

[0:06:50] Meer rust in het begrotingsproces is een van die lessen uit het verleden die we direct

[0:06:54] hebben proberen toe te passen.

[0:06:56] Natuurlijk blijven er zich altijd onvoorspelbare gebeurtenissen voordoen.

[0:07:01] Dat kunnen we niet voorkomen.

[0:07:02] Het is belangrijk dat het kabinet dan in samenspraak met uw Kamer adequaat kan reageren.

[0:07:08] Maar dat moet de uitzondering blijven, niet de regel.

[0:07:12] Als we terugkijken op 2023, moeten we nog iets constateren, namelijk dat het begrotingstekort

[0:07:17] heel veel lager is uitgevallen dan we nog dachten op Prinsjesdag 2022.

[0:07:22] Het is denk ik goed om op deze plaats stil te staan bij de vraag waar dat nou doorkomt.

[0:07:27] Vooral kwam dat verschil door veel hogere belastinginkomsten.

[0:07:31] Die blijven immer sterk afhankelijk van de economische ontwikkelingen.

[0:07:35] Ja, dat kan zorgen voor grote schommelingen.

[0:07:37] Dat was zo vorig jaar, dat zal ook zo blijven.

[0:07:40] Daarnaast werden belastingwijzigingen voorgesteld waar mensen en bedrijven al vorig jaar op

[0:07:45] anticipeerden.

[0:07:46] Ook dat verbeterde het begrotingstekort.

[0:07:50] Maar we moeten ook wel degelijk naar onszelf kijken.

[0:07:53] Tegelijkertijd heeft het kabinet niet alles kunnen doen wat we van plan waren.

[0:07:57] In 2023 is in totaal 13 miljard euro van het begroten geld niet uitgegeven.

[0:08:04] Gedurende het jaar is bijna 6 miljard euro daarvan doorgeschoven naar latere jaren.

[0:08:08] Er bleef daarnaast nog ruim 7 miljard euro aan zogeheten onderuitputting over.

[0:08:14] Die onderuitputting trad op bij investeringsbudgetten, bij de vertragingen rondom hersteloperaties,

[0:08:21] toeslagen in Groningen en de aanpak van stikstof.

[0:08:25] Ook kon geld niet altijd worden uitgegeven door een tekort aan personeel of omdat we aanliepen

[0:08:30] tegen de grenzen van milieu en ruimte.

[0:08:34] Geruchtgesteund door deze ervaring uit het verleden, heeft het kabinet de uitgaven dit

[0:08:38] jaar bij de voorjaarsnota heel goed onder de loep genomen.

[0:08:41] We gaan daar nog apart over discussiëren, maar we hebben echt geprobeerd te komen tot

[0:08:45] een meer realistische raming van de uitgaven en daarmee ook een betere raming van het

[0:08:49] begrotingstekort.

[0:08:52] 2023 was economisch een onrustig jaar.

[0:08:56] Ik zei het al, hoge inflatie, rente die steeg en de economische groei die vrijwel stil viel.

[0:09:02] Tegelijkertijd bleef gelukkig de werkloosheid historisch laag.

[0:09:07] Bij de IMF-voorjaarsvergadering besprak managing director Kristalina Georgieva de economische

[0:09:13] situatie in de wereld.

[0:09:15] Zij haalde toen Winston Churchill aan.

[0:09:18] Dit is geen tijd voor gemak en comfort.

[0:09:21] Het is tijd om te durven en door te zetten.

[0:09:24] Dat is ook hoe ik het zie, nationaal en internationaal.

[0:09:28] In de onrustige wereld nam het kabinet dus beslissingen die nodig waren.

[0:09:32] In de onrustige wereld bleef het kabinet investeren in belangrijke thema's, zoals kansengelijkheid,

[0:09:37] onderwijs, klimaat en defensie.

[0:09:40] En in de onrustige wereld steunde het kabinet Oekraïne voluit, met 5,4 miljard euro.

[0:09:47] Niet alleen financieel, militair, begrotingsteun, maar ook bijvoorbeeld door Nederland als vertegenwoordiger

[0:09:54] van Oekraïne op het gat bij het Internationaal Monetair Fonds.

[0:09:59] Voorzitter, het kabinet behaalde in 2023 belangrijke resultaten.

[0:10:04] De klimaatdoelen liggen eindelijk binnen bereik.

[0:10:08] Grote achterstanden worden ingehaald in het onderwijs en bij Defensie.

[0:10:12] Het minimumloon is met 10% verhoogd en de kinderarmoede verder gedaald.

[0:10:18] Ook dit jaar staan we bij Verantwoordingsdag dus ook stil bij brede welvaart, want welzijn

[0:10:23] is meer dan geld alleen.

[0:10:25] Het goede nieuws is dat ruim 84% van de Nederlanders het leven een rapportcijfer geeft van een

[0:10:30] zeven of hoger, dat de werkloosheid zeer laag is, dat het vertrouwen in rechters, politie

[0:10:36] en de Europese Unie in 2023 is gestegen.

[0:10:41] Maar tegelijkertijd is de brede welvaart duidelijk ongelijk verdeeld.

[0:10:45] Zo zijn jongeren minder tevreden over hun leven dan ouderen.

[0:10:49] En ongeveer 5% van de bevolking leeft in armoede.

[0:10:52] En we overschrijden overduidelijk de grenzen van onze planeet.

[0:10:56] Klimaat, natuur en milieu staan onder grote druk.

[0:10:59] Wij zijn aan onze kinderen en aan hun kinderen verplicht de wereld beter en schoner achter te laten.

[0:11:06] En ook daarbij moeten we leren van zowel de successen uit het verleden als de zaken die

[0:11:11] we nog moeten verbeteren.

[0:11:12] Want we hebben het verleden immers niet achter de rug, we hebben het in de rug.

[0:11:18] Meneer de voorzitter, dan bied ik u nu graag de stukken aan van het financiële jaarverslag

[0:11:21] van het Rijk over het jaar 2023.

[0:11:24] Dank u wel.

[0:12:04] Dank u wel, minister van Financiën.

[0:12:06] Hoogelijk gewaardeerd.

[0:12:07] Ik heb het met veel plezier in ontvangst genomen.

[0:12:09] Dan geef ik graag het woord aan de president van de Algemene Rekenkamer, de heer Duizenberg.

[0:12:22] Dank u wel, voorzitter.

[0:12:25] Het voelt goed om weer terug te zijn in deze Kamer.

[0:12:29] Ik sta hier vandaag in een heel andere rol, maar nog steeds met hetzelfde doel.

[0:12:34] Zorgen voor een betere balans tussen begroten en verantwoorden, tussen plannen en resultaten.

[0:12:43] Dat is belangrijk, want ik denk niet dat ik de enige Nederlander ben die niet alleen wil weten

[0:12:48] wat alles kost, maar ook wat het oplevert, zeker als het om publiek geld gaat.

[0:12:55] Dan telt het resultaat en daarom is Verantwoordingsdag Resultatendag.

[0:13:02] Dus u begrijpt dat het mij, toen ik in 2012, net zoals de heer Van Weyenberg, Kamerlid werd,

[0:13:08] altijd heeft verbaasd dat er grote aandacht was voor nieuwe plannen en voor Prinsjesdag,

[0:13:13] met veel glans en glitter. En relatief weinig aandacht voor de resultaten, voor verantwoordingsdag.

[0:13:22] Toch een beetje alsof je bij het verbouwen van je badkamer een fles champagne opentrekt als je de

[0:13:28] offerten van de aannemer krijgt. En de oplevering viert met een koude douche. Natuurlijk is er geen

[0:13:40] resultaat zonder plan. Je geeft je aannemer toch ook geen zak met geld en zegt ik wil een badkamer,

[0:13:46] Dat levert alleen een hilarisch tv-programma op.

[0:13:51] Daarom zijn plannen en resultaten, daarom zijn begroten en verantwoorden communicerende

[0:13:58] faten die elkaar in balans moeten houden.

[0:14:01] Zeker als het gaat over wat 386 miljard euro aan inkomsten en 390 miljard euro aan uitgaven

[0:14:09] hebben opgeleverd.

[0:14:11] Dan moeten we de vraag stellen, heeft het kabinet ons waar voor ons geld gegeven?

[0:14:16] Want het antwoord op die vraag is belangrijk om het vertrouwen van burgers in de overheid

[0:14:22] te herstellen.

[0:14:25] Daarom is het verantwoordingsonderzoek dat ik u vandaag aanbied geen kale rekensom.

[0:14:31] Er hoort ook een verhaal bij, een verhaal over plannen en resultaten, over beleid en zeker

[0:14:39] ook over uitvoering, over wat er goed ging, ja, er gaat ook heel veel goed, en over wat

[0:14:47] beter kan, over wat we kunnen leren van dit begrotingsjaar, zodat we het volgend jaar beter

[0:14:53] kunnen doen.

[0:14:55] Dus wat kunnen we leren van 2023?

[0:14:59] Op basis van onze onderzoeken kunnen we kort samengevat twee conclusies trekken.

[0:15:05] Eén, het gaat beter met de rechtmatigheid van de uitgaven.

[0:15:11] En twee, de resultaten komen in de knel.

[0:15:15] We hebben weinig zicht op resultaten en de uitvoering loopt vast.

[0:15:21] Over de rechtmatigheid.

[0:15:23] Dat gaat over de vraag of het geld volgens de regels is besteed.

[0:15:29] Voor ruim 99% van de uitgaven is het antwoord ja.

[0:15:36] En dat is goed nieuws, omdat het veel beter is dan een paar jaar geleden.

[0:15:43] Omdat het binnen de tolerantiegrens valt van de motie Sneller, Inge van Dijk en Heine.

[0:15:50] En omdat het voor de verplichtingen ook daalt.

[0:15:52] al is het daar nog net boven de 1%-grens.

[0:15:56] Met die kanttekening dus geven we over de Rijksrekening 2023 een goedkeurende verklaring.

[0:16:06] Ook kunnen we constateren dat er in de bedrijfsvoering steeds meer goed gaat.

[0:16:10] De onderzoeken laten dat zien.

[0:16:13] Sinds 2020 dalen de onvoorkomenheden.

[0:16:17] Er is terecht steeds meer aandacht voor het financiële beheer bij de Rijksoverheid.

[0:16:23] Bijvoorbeeld, zoals de minister aangaf, door de instelling van de taskforce financieel beheer

[0:16:29] van het ministerie van Financiën en het verbeterde financiële beheer bij het ministerie van VWS.

[0:16:38] En zeker ook door de aandacht van Kamerleden uit alle fracties die buiten de schijnwerpers

[0:16:46] rapporteur zijn over begroting en verantwoording voor de verschillende Kamercommissies.

[0:16:52] En zo de nagels van de Kamer scherpen, zodat de Kamer geen lam is, maar een leeuw.

[0:17:01] Natuurlijk zijn er naast de complimenten ook nog een paar aandachtspunten.

[0:17:05] Lessen om te leren.

[0:17:08] Een wat ongemakkelijke les is wat we leren van de uitvoering van de herstel,

[0:17:13] schade- en crisismaatregelen.

[0:17:16] De politieke keuze was duidelijk.

[0:17:19] Snelheid en ruimhartigheid moest gaan boven precisie, zorgvuldigheid en doelmatigheid.

[0:17:28] Wij zetten in onze controles in een aantal gevallen vraagtekens bij de rechtmatigheid.

[0:17:35] Want het staat u vrij om dit soort welbewuste keuzes te maken, maar het is onze taak om

[0:17:41] u op de gevolgen daarvan te wijzen.

[0:17:45] Een andere les die we moeten leren is beter omgaan met het inkopen van mensen en middelen.

[0:17:53] Dat moeten we goed regelen, met het oog op de risico's.

[0:17:58] Denk aan de grote onderhoudscontracten voor wegen en bruggen bij Rijkswaterstaat, de enorme

[0:18:05] inkoopopgaven bij Defensie onder een grote tijdsdruk of, terugkijkend, de inkoop van

[0:18:13] mondkapjes en de inhuur van callcenters tijdens de pandemie.

[0:18:18] Het gaat tenslotte om grote bedragen.

[0:18:21] Het gaat om heel veel publiek geld.

[0:18:27] Een hele belangrijke les is dat we anders om moeten gaan met onzekerheden.

[0:18:34] Om al die verrassingen te voorkomen die helemaal niet zo verrassend zouden mogen zijn.

[0:18:40] Bijvoorbeeld de oplopende kosten voor de renovatie van het binnenhof.

[0:18:45] Was dat echt een verrassing?

[0:18:49] En de kosten voor asielopvang?

[0:18:52] Als we weten dat de asielkosten 21 van de afgelopen 23 jaar naar boven moesten worden

[0:18:59] aangepast, is er volgens mij sprake van een patroon en niet van een verrassing.

[0:19:06] Dit soort verrassingen, deze bommetjes in de hofvijver, zijn niet het vuurwerk waar Nederland

[0:19:12] zo doel op is, maar juist heel slecht voor het vertrouwen in de overheid.

[0:19:17] Want een verrassing is vooral een gebrek aan controle.

[0:19:23] Over mijn tweede punt, de resultaten van beleid, trekken we twee conclusies.

[0:19:29] We hebben weinig zicht op resultaten en de uitvoering loopt vast.

[0:19:33] Anders gezegd, het is niet al te duidelijk of we waar voor ons geld kregen.

[0:19:38] We hebben voor dit verantwoordingsonderzoek gekeken naar de resultaten van het vierde kabinet Rutte.

[0:19:43] Want er was iets bijzonders aan dat kabinet.

[0:19:45] Dit kabinet had als plan om 76 miljard euro extra uit te geven, en dat was nog nooit eerder gedaan.

[0:19:54] Zelfs niet door het kabinet daarna.

[0:19:58] Maar al dat extra geld lijkt nu meer op een schaduwbegroting.

[0:20:02] Veel geld, 7,2 miljard, is helemaal nog niet uitgegeven.

[0:20:06] Dus zijn de plannen vaak niet gerealiseerd.

[0:20:09] Waarom? Omdat de uitvoering vastloopt door personeelsgebrek, door systemen en door processen.

[0:20:16] Want er is te weinig personeel om te doen wat we willen doen.

[0:20:22] Net zoals je nauwelijks een aannemer kunt vinden als je je badkamer wilt verbouwen, heeft

[0:20:27] de Rijksoverheid hetzelfde probleem.

[0:20:30] Er zijn 32.000 vacatures.

[0:20:34] Daarnaast hebben we te maken met verouderde IT-systemen, bijvoorbeeld bij de Belastingdienst.

[0:20:41] Het systeem dat ze daar gebruiken voor het berekenen en innen van de omzetbelasting werd

[0:20:47] in 1982 gebouwd.

[0:20:52] Dat systeem en de systemen voor inkomstenbelasting en de loonbelasting, samen zijn die goed voor

[0:20:59] 165 miljard euro aan belastinginkomsten, dat systeem moet in 2026 zijn gemoderniseerd.

[0:21:09] Ook loopt de uitvoering vast door complexe processen.

[0:21:13] Een schrijnend voorbeeld is het probleem van de stapelfacturen.

[0:21:18] Ruime een miljoen Nederlanders betaalt elk jaar een eigen bijdrage voor langdurige zorg.

[0:21:25] Bijna één op de drie mensen die zo'n eigen bijdrage betalen, wordt geconfronteerd met

[0:21:31] stapelfacturen.

[0:21:33] Dat zijn de facturen waarin de eigen bijdrage voor meerdere maanden tegelijk in rekening

[0:21:38] wordt gebracht.

[0:21:40] Vaak gaat het om kwetsbare mensen, die door de stapelfacturen te maken krijgen met financiële

[0:21:46] onzekerheid en betalingsproblemen.

[0:21:48] Uit ons onderzoek blijkt dat de minister geen goed zicht heeft op de omvang van het probleem.

[0:21:56] En we weten wat er dan kan gebeuren.

[0:22:00] Blijven opletten dus.

[0:22:03] Gelukkig ging er ook veel goed.

[0:22:07] Een mooi voorbeeld is de aanpak van de energiecrisis.

[0:22:11] Dat verliep actief en beheerst.

[0:22:15] Ook heel doelmatig en doeltreffend was volgens ons onderzoek de inkoop van coronavaccins

[0:22:21] en de stappen die zijn gezet naar CO2-opslag onder de Noordzee.

[0:22:28] Een project bij LNV, Landbouw Natuur Visserij, wil ik ook noemen.

[0:22:33] De sanering van de varkenshouderijen.

[0:22:36] Een project dat heeft bijgedragen aan stikstofreductie en ervaring heeft opgeleverd

[0:22:42] die zich vertalen in weer nieuwe regelingen voor stoppende boeren.

[0:22:49] Wat ons vooral het zicht ontneemt op resultaten

[0:22:51] is het ontbreken van duidelijke, concrete doelen.

[0:22:57] Bijvoorbeeld de 1,6 miljard die het kabinet heeft uitgetrokken om gelijke kansen in het

[0:23:02] mbo te creëren.

[0:23:04] Dat was een plan zonder duidelijke doelstellingen en dus ook zonder duidelijk resultaat.

[0:23:10] En dat geldt ook voor veel andere extra uitgaven van het kabinet Rutte 4.

[0:23:15] Het is uit jaarverslagen niet duidelijk wat de resultaten zijn, en dat is jammer.

[0:23:21] Want publiek geld vraagt om publieke verantwoording, zeker als het om zoveel extra geld gaat.

[0:23:30] Dat zijn in het kort onze bevindingen, onze conclusies.

[0:23:34] Onze aanbevelingen, onze lessen die we hiervan kunnen leren, zijn nog korter.

[0:23:40] Kies, vereenvoudig, controleer.

[0:23:45] Kies.

[0:23:47] Regeren is keuzes maken.

[0:23:50] Je kunt niet alles.

[0:23:52] Dus kies realistische en concrete doelen.

[0:23:58] Laat resultaten zien en leer daarvan.

[0:24:02] Vereenvoudig.

[0:24:04] Zorg dat de overheid kan doen wat ze belooft, zodat burgers weten waar ze aan toe zijn.

[0:24:11] Dus hou op met het stapelen van regelingen en teveel uitzonderingen.

[0:24:16] Maak tijd om systemen op orde te brengen.

[0:24:21] Vereenvoudig de uitvoering.

[0:24:24] Controleer. Zorg voor betere democratische controle op geld en resultaat.

[0:24:33] Niet alleen achteraf, maar ook voor en tijdens.

[0:24:38] Met oog voor de toekomst.

[0:24:40] Dus doe meer met evaluaties, zoals is voorgesteld in de motie van Vroonhoven-Vermeer.

[0:24:49] Volg tussentijdse resultaten.

[0:24:51] Breng risico's en onzekerheden in kaart.

[0:24:54] En voorkom verrassingen.

[0:24:56] Zorg dat je de resultaten kent van de oude plannen, voordat je met nieuwe plannen komt.

[0:25:03] Dus ook, nu de voorjaarsnota eerder uitkomt, moet ook deze verantwoordingsdag eerder in

[0:25:11] het jaar gaan plaatsvinden.

[0:25:15] Zo zorgen we er samen voor dat begroten en verantwoorden de communicerende faten zijn

[0:25:20] die ze moeten zijn.

[0:25:23] Zo zorgen we samen voor een overheid die betere keuzes maakt, verrassingen voorkomt,

[0:25:28] leert van wat nog niet goed gaat en resultaten viert.

[0:25:33] Want resultaten vieren is belangrijk.

[0:25:37] Dus Verantwoordingsdag is resultaten dag.

[0:25:41] Een dag om te leren van wat nog niet goed gaat en te vieren wat wel goed gaat.

[0:25:46] Nee, ik denk dan niet aan een groots concert of een foodtruck festival.

[0:25:52] Maar ik denk ook niet aan een koude douche.

[0:25:55] Eerder aan een warm bad.

[0:25:57] Een dag om samen te beleven.

[0:25:59] Met politiek, burgers en bedrijven.

[0:26:04] Met een glaasje champagne en misschien ook wel een vleugje oranje.

[0:26:11] Meneer de voorzitter, dan bied ik u nu graag ons verantwoordingsonderzoek over 2023 aan.

[0:26:18] Een samenvatting wordt nu ook aan u allen uitgedeeld.

[0:26:22] U vindt op de samenvatting een QR-code — wij gaan met onze tijd mee — van onze nieuwe

[0:26:29] publieksversie verantwoordingsapp voor alle mensen in Nederland.

[0:26:33] Ons geld ontcijfert.

[0:26:34] Dank u wel.

[0:27:16] Hartelijk dank ook, meneer Duizenberg, en complimenten voor uw prachtige,

[0:27:21] transparante koffertje.

[0:27:23] De folders worden inmiddels uitgedeeld.

[0:27:26] Ik stel nog even vast dat wij als Tweede Kamer de komende weken terugkijken op de uitvoering van

[0:27:31] het regeringsbeleid van het afgelopen jaar.

[0:27:32] Eerst in het plenaire verantwoordingsdebat.

[0:27:35] Dat vindt plaats op 29 mei en vervolgens in wetgevingsoverleggen van de commissies.

[0:27:41] Ik dank ook het CBS voor de Monitor Brede Welvaart en Sustainable Development Goals.

[0:27:48] De afrondende besluitvorming over de jaarverslagende slotwetten en over het verlenen van descharge

[0:27:53] voor het door de ministers in 2023 gevoerde financiële beheer is voorzien in de laatste

[0:27:59] vergaderweek voor het zomerreces.

[0:28:02] Tot slot wijs ik erop dat vandaag ook de jaarrapportage 2023 over de uitvoering van de regeling

[0:28:08] grote projecten aan de Kamer is aangeboden door de Commissie voor de Rijksuitgave.

[0:28:13] Ik vertrouw erop dat de vandaag gepresenteerde rapporten behulpzaam zullen zijn bij de beoordeling

[0:28:17] van het gevoerde beleid.

[0:28:19] Ik wens onszelf daarbij heel veel succes.

[0:28:22] Dank aan de heer Van Wijnberg en dank aan de heer Duizenberg.

[0:28:26] Ik schors tot half zeven vanavond.