Vragen en antwoorden over kanker die door vaccinatie kunnen worden voorkomen

Waarom richt de Commissie zich op vaccinatie als belangrijk instrument voor kankerpreventie?

Vaccinatie tegen zowel humane papillomavirussen (HPV) als het hepatitis B-virus (HBV) kan virale infecties voorkomen die tot kanker kunnen leiden. Vaccinatie is daarom van cruciaal belang om de individuele en volksgezondheid te beschermen en veerkrachtige en eerlijke volksgezondheidsstelsels te ondersteunen.

De Commissie ondersteunt de lidstaten bij het bereiken van de doelstelling van het Europees kankerbestrijdingsplan om ten minste 90 % van de doelpopulatie van meisjes tegen HPV volledig te vaccineren en de vaccinatie van jongens tegen 2030 aanzienlijk te verhogen.

De Commissie wil de lidstaten ook ondersteunen om de vaccinatiegraad tegen HBV te stimuleren en door het virus veroorzaakte ziekten, waaronder leverkanker, te voorkomen.

Wat beveelt de Commissie aan met betrekking tot de vaccinatie tegen HPV en hepatitis B?

De Commissie heeft verschillende concrete aanbevelingen gedaan om de lidstaten te ondersteunen bij het vergroten van het gebruik van HPV-vaccinatie bij meisjes en jongens en om de lidstaten te ondersteunen bij het waarborgen van toegang tot vaccinatie tegen hepatitis B:

• Devaccinatieprogramma's voor HPV en HBV te versterken als onderdeel van nationale immunisatieprogramma's, en dergelijke vaccinaties te integreren in kankerpreventieprogramma's;

• De monitoring van de vaccinatiegraad verbeteren door middel van elektronische vaccinatieregisters, in volledige overeenstemming met de algemene verordening gegevensbescherming;

• De nationale inspanningen opvoeren om tegen 2030 de doelstelling van volledige vaccinatie van ten minste 90 % van de adolescenten/pre-adolescente meisjes te halen en de vaccinatie van jongens aanzienlijk te verhogen. Dit kan het aanbieden van vaccinatie aan adolescenten en preadolescente meisjes en jongens op scholen en in onderwijsomgevingen omvatten.

• Een concrete doelstelling vaststellen voor het percentage jongens dat tegen 2030 moet worden gevaccineerd, parallel aan die voor meisjes.

• Specifiek voor HBV, de nationale inspanningen opvoeren om de door de WHO vastgestelde doelstellingen voor 2030 te halen:

• • 95 % vaccinatiegraad (3e dosis) van de vaccinatie tegen HBV bij kinderen;
  • 95 % van de zwangere vrouwen onderzocht op hepatitis B;
  • 95 % van de pasgeborenen die tijdig (binnen 24 uur na de geboorte) zijn gevaccineerd met een HBV, onder meer door de systemen voor het monitoren van de vooruitgang in de richting van die doelstellingen te versterken en door zo nodig gebruik te maken van de beschikbare steun van het ECDC.

• Gerichte communicatie- en outreach-inspanningen voort te zetten, onder meer ten aanzien van kansarme groepen en groepen met een hoog risico, om de voordelen van vaccinatie onder de aandacht te brengen en toe te lichten;

• Samen te werken met en beste praktijken uit te wisselen met andere lidstaten om de vaccinatiegraad te vergroten, onder meer in het kader van de deskundigengroep volksgezondheid van de Commissie.

Waarom is het belangrijk dat meisjes en jongens tegen HPV worden gevaccineerd?

HPV is de meest voorkomende virale infectie van het voortplantingskanaal en kan een reeks aandoeningen veroorzaken bij zowel vrouwen als mannen. De meeste HPV-infecties zijn asymptomatisch en verdwijnen spontaan, maar sommige leiden tot ziekten, waaronder baarmoederhals-, vulvaginale, penis-, anale en bepaalde hoofd- en nekkanker. Voor baarmoederhalskanker alleen al zijn er jaarlijks ongeveer 28,600 gevallen en 13,700 sterfgevallen in de EU/EER-landen.

De HPV-vaccins die in de EU zijn goedgekeurd en worden gebruikt, hebben aangetoond dat zij meer dan 90 % van de door het virus veroorzaakte precaire laesies voorkomen. Alle vaccins waarvoor in Europa een vergunning is afgegeven, beschermen tegen HPV-typen die verband houden met meer dan 70 % van alle gevallen van baarmoederhalskanker wereldwijd. Samen met screening is het vaccineren van meisjes en jongens tegen HPV dan ook zeer doeltreffend bij het voorkomen van kanker die later in het leven kan optreden.

Hoe wijdverbreid is vaccinatie tegen HPV in de EU vandaag?

Alle EU-lidstaten bevelen aan om adolescenten en preadolescente meisjes tegen HPV te vaccineren. Velen bevelen dit reeds aan voor jongens van deze leeftijdsgroepen. Sommige landen breiden de aanbevelingen uit tot jonge volwassenen die zich niet hebben laten vaccineren tijdens de adolescentie of preadolescentie.

De vaccinatiegraad varieert echter aanzienlijk in de EU. Zo hebben enkele EU-lidstaten 90 % of meer van de adolescenten en preadolescente meisjes gevaccineerd, terwijl dit cijfer in andere lidstaten onder de 50 % blijft en in sommige lidstaten maar liefst 1 % bedraagt. Er zijn momenteel beperkte gegevens beschikbaar over vaccinatiegraad bij jongens en jonge volwassenen.

Waarom is het belangrijk om te vaccineren tegen het hepatitis-B-virus (HBV)?

HBV is een bloedvirus dat wordt overgedragen van besmette moeders op kinderen, of via seksuele intercursie, onveilige drugsinjecties, besmet bloed of slechte zorgomgevingen. In de EU/EER en het VK zijn HBV- en HCV-infecties verantwoordelijk voor ongeveer 55 % van alle sterfgevallen door leverkanker en 45 % van alle sterfgevallen als gevolg van cirrose en andere chronische leverziekten. Dit komt neer op ongeveer 64,000 sterfgevallen per jaar.

Hoe wijdverbreid is vaccinatie tegen HBV in de EU vandaag?

Demeeste EU-lidstaten bevelen aan alle kinderen in te enten tegen HBV. Daarnaast beschikken landen over verschillende strategieën om verticale overdracht te voorkomen, waaronder screening van zwangere vrouwen, vaccinatie binnen 24 uur na de geboorte en preventieve maatregelen voor kinderen die geboren zijn met HBV-geïnfecteerde moeders.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft de doelstellingen voor HBV voorgesteld die tegen 2030 moeten zijn bereikt: 95 % kindervaccinatie, 95 % van de zwangere vrouwen gescreend en 95 % van de pasgeborenen die binnen 24 uur na de geboorte HBV-vaccinatie kregen. Veel EU-lidstaten hebben echter nog enige weg te gaan om deze doelstellingen te halen.

Veel EU-lidstaten bevelen ook vaccinatie aan voor risicogroepen, zoals mensen die drugs injecteren, gevangenispopulaties en migranten uit landen waar HBV endemisch is, alsook voor gezondheidswerkers. Er zijn echter meer gegevens nodig over deze vaccinatiegraad.

Hoe zal de Commissie de vaccinatiegraad tegen HBV in de EU verhogen?

De voorgestelde aanbeveling van de Raad bevat aanbevelingen aan de lidstaten ter versterking van de nationale inspanningen om de WHO-doelstellingen voor 2030 te halen (zie hierboven).

Delidstaten wordt ook aanbevolen de vaccinatiediensten aan te passen aan de behoeften van de verschillende doelgroepen, onder meer door vaccinatie aan te bieden in lokale omgevingen en door zich te richten op risicogroepen.

Welke steun zal de Commissie verlenen?

De Commissie is van plan een reeks maatregelen te nemen om de EU-lidstaten te ondersteunen bij de uitvoering van de aanbeveling over door vaccinatie te voorkomen vormen van kanker.

• Wat communicatie betreft, is de Commissie bereid de lidstaten te helpen met empirisch onderbouwde bewustmakingscampagnes, onder meer op sociale media om een jonger publiek te bereiken, over het belang van HPV- en HBV-vaccinatie, die kunnen worden aangepast aan de nationale uitdagingen en behoeften. Zij zal ook het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) verzoeken regelmatig te communiceren over de veiligheid en doeltreffendheid van de HPV- en HBV-vaccins, onder meer via het Europees vaccinatie-informatieportaal.
• Wat monitoring betreft, is de Commissie van plan de EU-lidstaten te ondersteunen bij de ontwikkeling of modernisering van elektronische vaccinatieregisters, onder meer door nationale benaderingen in de hele EU in kaart te brengen en succesvolle benaderingen met de lidstaten te bespreken. De Commissie zal de lidstaten ook ondersteunen bij het stroomlijnen van hun administratieve vaccinatieprocedures, onder meer door nationale benaderingen te delen en te bespreken. Daarnaast zal de Commissie het ECDC verzoeken om uiterlijk eind 2024 een dashboard met nationale gegevens over HPV en HBV in de lidstaten op te zetten, samen met nationale monitoringmethoden en -doelstellingen. In samenwerking met het ECDC zal de Commissie ook voortgaan met de ontwikkeling van geavanceerde richtsnoeren voor de EU-lidstaten om elektronische vaccinatieregisters op te zetten of te moderniseren om het toezicht op de vaccinatiegraad te verbeteren en te versterken.

• De Commissie is ook voornemens onderzoek, ontwikkeling en innovatie met betrekking tot HPV- en HBV-vaccins te blijven bevorderen, onder meer via het programma Horizon Europa. Zij zal ook steun verlenen aan acties ter bevordering van HPV- en HBV-vaccinatie op mondiaal niveau, samen met internationale partners zoals de WHO, de OESO en UNICEF.

Wat doet de Commissie om desinformatie over vaccinatie aan te pakken?

De verspreiding van mis- en desinformatie rond vaccinatie kan het vertrouwen en uiteindelijk de vaccinatiegraad aantasten. Om dit probleem aan te pakken, publiceren de Commissie en de EU-agentschappen regelmatig betrouwbare, wetenschappelijk onderbouwde informatie over alle kanalen en via betrouwbare multiplicatoren, zoals gezondheidswerkers.

Via de bewustmakingscampagne United in Protection monitort de Commissie sociale en traditionele media voor gesprekken over vaccinatie om nieuwe en opkomende valse verhalen op te sporen die van invloed kunnen zijn op de volksgezondheid.

Deze inspanningen passen in de bredere aanpak van de Commissie om online-desinformatie en manipulatie van informatie aan te pakken via het actieplan voor Europese democratie en de wet inzake digitale diensten.

De Commissie is voornemens een model te ontwikkelen voor empirisch onderbouwde bewustmakingscampagnes over het belang van HPV en HBV-vaccinatie als instrumenten voor kankerpreventie die kunnen worden aangepast aan de nationale uitdagingen en behoeften, met een strategie om mis- en desinformatie te blijven monitoren en aanpakken.

Voor meer informatie

Persbericht

Voorstel voor een aanbeveling van de Raad over kanker die door vaccinatie kan worden voorkomen

Factsheet „Het Europees kankerbestrijdingsplan: Een verschil maken”

Europees kankerbestrijdingsplan

Factsheet over vaccinatiegraad

Europees register voor ongelijkheden bij kanker

Gegevens over de prevalentie van kanker